Είναι η πρώτη φορά τα τελευταία εξήντα χρόνια που ένας Κάστρο δεν θα κυβερνάει την Κούβα. Αλλά αν για πολλούς στον υπόλοιπο κόσμο η χθεσινή ήταν μια ιστορική ημέρα, για πολλούς στην Κούβα ήταν μια μέρα σαν όλες τις άλλες. Γιατί η αίσθηση στο νησί της Καραϊβικής (και μεταξύ των αναλυτών) είναι πως ο Κάστρο φεύγει, αλλά το αποτύπωμα του καστρισμού θα είναι έντονο για πολύ καιρό ακόμη.

Η χθεσινή ήταν η μέρα που η εθνική συνέλευση εξέλεξε τον νέο πρόεδρο της χώρας –κι αυτός είναι ο αντιπρόεδρος Μιγκέλ Ντίαζ Κάνελ, ένα παιδί του καθεστώτος που έχει διαφοροποιηθεί ελάχιστα από τις καταστατικές του αρχές. Αυτός είναι ένας βασικός λόγος για τον οποίο το κλίμα στην Αβάνα δεν αποπνέει ελπίδα. Αφίσες που να αναφέρονται στη διαδοχή δεν υπάρχουν στους δρόμους, όπως παρατηρεί ο απεσταλμένος της «Γκάρντιαν». Το πρόσωπο του διαδόχου ελάχιστα αποτελεί αντικείμενο συζήτησης. Και κανένας δεν αμφιβάλλει ότι το πολιτικό σύστημα θα παραμείνει ως έχει. Το λέει εξάλλου κι ένα κουβανέζικο ρητό: «Κανένας δεν μπορεί να το φτιάξει, αλλά και κανένας δεν μπορεί να το χαλάσει».

«Ενας νέος πρόεδρος δεν θα αλλάξει τίποτα, επομένως για μένα δεν έχει καμία σημασία», λέει η 27χρονη Μαρία Βικτόρια Εστεβές καθώς περιμένει να αγοράσει ψωμί. «Ολα θα μείνουν τα ίδια». Ο 30χρονος οικοδόμος Γιαντιέλ Σίντρα δεν γνώριζε καν ότι πρόκειται να εκλεγεί νέος πρόεδρος. Και ο Ραφέλ Φερνάντες, πολιτικός αναλυτής και μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, εκτιμά ότι ο Μιγκέλ Ντίαζ Κάνελ θα εκφράσει τη συνέχεια του καθεστώτος. Οι 605 βουλευτές, εξάλλου, εξελέγησαν τον περασμένο Μάρτιο χωρίς αντιπάλους. «Εάν ήταν ένας νέος πρόεδρος να σηματοδοτήσει μια μεγάλη αλλαγή στην Κούβα, τα βλέμματα θα ήταν στραμμένα επάνω του. Αλλά κανένας δεν περιμένει κάτι τέτοιο», επιμένει ο ίδιος.

Και ο Μιγκέλ; Αυτός αναμένεται ότι θα ακολουθήσει τη μεταρρυθμιστική οδό που άνοιξε ο Ραούλ κυρίως στην κατεύθυνση της οικονομίας της αγοράς. Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις από την πλευρά τους δεν περιμένουν θεαματικές αλλαγές στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Γιατί μπορεί οι πολιτικοί κρατούμενοι στην Κούβα να μειώθηκαν επί Ραούλ και οι πολυετείς καθείρξεις να αντικαταστάθηκαν από βραχύβιες συλλήψεις που τυπικά δεν κρατούν παρά μερικές ώρες, αλλά την ίδια ώρα η Κουβανική Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Εθνική Συμφιλίωση λέει ότι τον τελευταίο χρόνο συνελήφθησαν περισσότερα από 5.000 άτομα για πολιτικούς λόγους.

Ο ίδιος ο Μιγκέλ Ντίαζ Κάνελ είναι ένα ζωντανό μυστήριο για τους περισσότερους Κουβανούς –κι αυτό παρά το γεγονός ότι συμμετέχει στην κυβέρνηση εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία. Πρώην υπουργός Ανώτατης Εκπαίδευσης, ο Κάνελ ήταν γνωστός περισσότερο για τη μακριά του κόμη την περίοδο που ήταν πρώτος γραμματέας του κόμματος στην περιφέρεια της Βίλα Κλάρα, αλλά και για το γεγονός ότι κυκλοφορούσε με ποδήλατο. Εχει επίσης υπάρξει υποστηρικτής των δικαιωμάτων της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ –κι αυτό σε μια εποχή που οι ομοφυλόφιλοι δεν ήταν και πολύ συμπαθείς στο κόμμα. Είναι επίσης πολίτης και όχι στρατιωτικός σαν τους Κάστρο, ενώ γεννήθηκε έναν χρόνο μετά την επανάσταση του 1959. Τι μπορεί να σημαίνουν όλα αυτά για το μέλλον της Κούβας, μένει να φανεί.

Θα έχει τον τελευταίο λόγο

Ο Ραούλ Κάστρο δεν θα εξαφανιστεί εντελώς από το προσκήνιο. Ο 86χρονος αδελφός τού ιστορικού ηγέτη της Κούβας, Φιντέλ, θα παραμείνει πρώτος γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος έως το 2021. Ακόμη κι αν ο νέος πρόεδρος αποκτά περισσότερη εξουσία ημέρα με την ημέρα, όπως πιστεύει ο βιογράφος του Ραούλ, Χαλ Κλέπακ, «στις κρίσεις και τα μείζονα προβλήματα με τις ΗΠΑ, καθώς και στην εξωτερική πολιτική και την οικονομία, τον τελευταίο λόγο θα τον έχει ο Ραούλ».