Επισήμως από το 1996 (ανεπισήμως λίγο νωρίτερα), η Τουρκία έχει παρουσιάσει τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών» περί μη καθορισμένης κυριαρχίας αριθμού νησίδων και βραχονησίδων στο Αιγαίο (συμπεριλαμβανομένων και κατοικημένων) και «ανάγκης συζήτησης του ζητήματος με βάση τους τίτλους ιδιοκτησίας που διαθέτουν οι δύο πλευρές». Οι πιο «διάσημες» αμφισβητούμενες νησίδες/βραχονησίδες ήταν, φυσικά, τα Ιμια, με τη Γαύδο να ακολουθεί σε μικρή απόσταση. Η Τουρκία χρησιμοποιεί τις «γκρίζες ζώνες» σε μια προσπάθεια προώθησης της μακροπρόθεσμης στρατηγικής της, που είναι η επέκταση του τμήματος του Αιγαίου που ελέγχει, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο.

Για πολλά χρόνια η τουρκική θέση (όπως τουλάχιστον εκφραζόταν από επίσημα χείλη) ήταν ότι επρόκειτο για περιοχές μη καθορισμένης κυριαρχίας. Ο πλήρης κατάλογος των αμφισβητούμενων νησίδων/βραχονησίδων δεν είχε δημοσιοποιηθεί επισήμως. Οι δε κυβερνήσεις του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) ήταν αρκετά προσεκτικές όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο αναφέρονταν δημοσίως στο ζήτημα αυτό. Εδώ και μερικά χρόνια, η τουρκική θέση όσον αφορά τα Ιμια μεταβλήθηκε από «βραχονησίδες ακαθόριστης κυριαρχίας» σε «περιοχή τουρκικής κυριαρχίας», με την άποψη αυτή να εκφράζεται σχεδόν αποκλειστικά μέσω διπλωματικών διαύλων. Τους τελευταίους μήνες το ζήτημα των γκρίζων ζωνών αποτέλεσε αντικείμενο δημόσιας πολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ της τουρκικής κυβέρνησης και της (κεμαλικής) αντιπολίτευσης, που έθεσε το ζήτημα με ιδιαίτερα επιπόλαιο και ανεύθυνο τρόπο, κατηγορώντας τον Ερντογάν για μειωμένο πατριωτισμό αφού «είχε επιτρέψει την κατάληψη τα τελευταία χρόνια 18 τουρκικών νησιών από την Ελλάδα».

Προχθές, αντιδρώντας με εμφανή εκνευρισμό στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πορεία των μεταρρυθμίσεων στην Τουρκία, αλλά και τις δηλώσεις Γιούνκερ, η Αγκυρα ανέφερε για πρώτη φορά σε επίσημο κείμενο ότι τα Ιμια «βρίσκονται υπό τουρκική κυριαρχία». Παραμένει επί του παρόντος προς διερεύνηση αν επρόκειτο για μια εν θερμώ αντίδραση που συνδέεται τόσο με τις ευρωπαϊκές επικρίσεις, όσο και με τις πρόωρες εκλογές που ανακοινώθηκαν χθες και που αναμένεται να διεξαχθούν σε έντονα πολωμένο και εθνικιστικό κλίμα. Δεν αποκλείεται όμως να πρόκειται για ένα ακόμη προσχεδιασμένο βήμα στη στρατηγική προώθησης των τουρκικών επιδιώξεων στο Αιγαίο. Η Αγκυρα θεωρεί ότι «φορτώνοντας» τη διμερή ατζέντα με πρόσθετα ζητήματα, θα σηκωθεί από ένα μελλοντικό τραπέζι διαπραγματεύσεων με περισσότερα «κέρδη». Το ερώτημα είναι αν η Τουρκία υπολόγισε ορθά τη σχέση κόστους – οφέλους με την επιλογή της να κλιμακώσει την αντιπαράθεση σε ένα θέμα όπου οι διεθνείς συνθήκες και οι σχετικοί χάρτες (συμπεριλαμβανομένων και επίσημων τουρκικών) καθιστούν τη νομική της θέση ιδιαίτερα αδύναμη. Αλλά βεβαίως το βασικό εργαλείο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής παραμένει η ισχύς και όχι το διεθνές δίκαιο. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μια ακόμη ενέργεια που δυσχεραίνει τις προσπάθειες σταθεροποίησης των διμερών σχέσεων και στην οποία η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε να αντιδράσει με λιτές δηλώσεις, συνοδευόμενες από έναν πλήρη φάκελο με χάρτες και κείμενα συνθηκών για την ενημέρωση κάθε ενδιαφερομένου.

Ο Θάνος Π. Ντόκος είναι γενικός διευθυντής στο Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)

Τελευταία Νέα