Οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί και δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας. Το 2017 στις δημοπρασίες τριών από τους μεγαλύτερους οίκους –Σόθμπις, Κρίστις και Φίλιπς –η αξία των έργων του Πάμπλο Πικάσο που άλλαξαν χέρια ξεπέρασε τα 80 εκατ. δολάρια. Μάλιστα δώδεκα εξ αυτών –πίνακες αλλά και σχέδια σε χαρτί –κόστισαν τουλάχιστον ένα εκατομμύριο δολάρια έκαστος.

Το 2018 τα πράγματα φαίνεται πως θα είναι διαφορετικά. Σε μόλις δύο εβδομάδες –όσο διαρκούν οι χειμερινές δημοπρασίες στο Λονδίνο, που θεωρούνται ενδεικτικές για το πώς θα κινηθεί η αγορά μέσα στο έτος –πίνακες, σχέδια και πολλαπλά με την υπογραφή του διασημότερου ζωγράφου του 20ού αιώνα πωλήθηκαν προς 220 εκατ. εκατ. δολάρια, εκτοξεύοντας κατακόρυφα τον τζίρο και για τους τρεις οίκους. Δύο είναι τα κλειδιά, σύμφωνα με τους ειδικούς, που προκαλούν τη συγκεκριμένη έκρηξη. Πρώτον, η έκθεση-υπερπαραγωγή που φιλοξενείται στην Τέιτ Μόντερν ώς τις 9 Σεπτεμβρίου υπό τον τίτλο «Πικάσο 1932: Ερωτας, Δόξα, Τραγωδία», η οποία είχε φιλοξενηθεί προηγουμένως στο Μουσείο Πικάσο στο Παρίσι. Πρόκειται για μία από τις σπάνιες φορές που παρουσιάζονται συγκεντρωμένα τόσο πολλά έργα πρώτης γραμμής του ζωγράφου, καθώς στο επίκεντρο βρίσκεται η παραγωγή του κατά το έτος 1932, όταν γιόρταζε τα 50ά του γενέθλια και δημιούργησε έργα τα οποία αναδείχθηκαν στη συνέχεια στα πλέον πολυπόθητα για τους συλλέκτες, καθώς άγγιξαν ένα νέο επίπεδο αισθησιασμού. Και δεύτερον, το αυξημένο ενδιαφέρον από πλούσιους επενδυτές με προέλευση την Ασία. Η διπλή αυτή συγκυρία εκτιμάται ότι μπορεί να προκαλέσει θύελλα δολαρίων στον κόσμο των δημοπρασιών, με τις πωλήσεις να εκτοξεύονται στο μισό εκατομμύριο μόνο μέσα στο πρώτο πεντάμηνο του έτους, με δεδομένο ότι σημαντικά έργα του Πικάσο αναμένεται να βγουν στο σφυρί εντός του Μαΐου.

Ποιοι είναι εκείνοι που τροφοδοτούν την πικασομανία; «Πολύ ενεργοί και νέοι αγοραστές που έχουν μπει δυναμικά και με διάθεση ανταγωνισμού στο παιχνίδι τους τελευταίους 18 μήνες σε συνδυασμό με παλαιότερους, που προτιμούν να παραμένουν αδρανείς και να δίνουν το “παρών” μόνο όταν πρόκειται να βγει στην αγορά η αφρόκρεμα των δημιουργιών ενός καλλιτέχνη», απαντά ο Μαξ Κάρτερ, επικεφαλής του τμήματος Ιμπρεσιονιστικής και Μοντέρνας Τέχνης του οίκου Κρίστις. «Ο κόσμος βλέπει τον Πικάσο ως το μεγαλύτερο όνομα του 20ού αιώνα στην τέχνη. Αν μπορεί να αγοράσει κάποιος ορισμένα από τα καλύτερα δείγματα της δουλειάς του, δεν θα το μετανιώσει ποτέ».

Η τάση αυτή οδήγησε και τους υπευθύνους των Κρίστις να αναπροσαρμόσουν τις τιμές. Ενα από τα «διαμάντια» της συλλογής Ροκφέλερ, για παράδειγμα, το «Κορίτσι με καλάθι λουλουδιών» (1905) της Ροζ Περιόδου, αν και αρχικά είχε εκτιμηθεί στα 70 εκατ. δολάρια, επαναπροσδιορίστηκε στα 120 εκατ. όταν διαπιστώθηκε ότι το ενδιαφέρον ήταν πολύ μεγαλύτερο από εκείνο που υπέθεταν οι δημοπράτες. Ο πίνακας, που θα βγει στο σφυρί τον Μάιο σε μια από τις μεγαλύτερες δημοπρασίες όλων των εποχών, για χρόνια κρεμόταν στο σαλόνι της Γερτρούδης Στάιν πριν περάσει στα χέρια του Ντέιβιντ Ροκφέλερ. Τα ώς τώρα στοιχεία δείχνουν ότι ο πίνακας αυτός θα είναι το κορυφαίο κομμάτι, όχι απλώς της σεζόν, αλλά της χρονιάς, καθώς κανένα έργο δεν είχε τόσο υψηλή αρχική εκτίμηση μετά το ρεκόρ του 2015.

ΤΑ ΡΕΚΟΡ. Η φρενίτιδα γύρω από τον Πικάσο δεν εμφανίζεται για πρώτη φορά. Η παρούσα κατάσταση θα μπορούσε να συγκριθεί με εκείνη του 1997 όταν είχαν βγει στο σφυρί 17 έργα του καλλιτέχνη από τη συλλογή Γκανζ και έφεραν στο ταμείο 164,5 εκατ. δολάρια, ποσό που αντιστοιχεί σήμερα σε 253,7 εκατ. δολάρια. Αν λάβουμε υπόψη μας ότι μόνο τον Φεβρουάριο διατέθηκαν 220 εκατ. δολάρια για έργα Πικάσο, οι δύο πίνακες που θα βγουν στους Κρίστις τον Μάιο ενδέχεται να κατακτήσουν μια θέση στους πέντε ακριβότερους του καλλιτέχνη που έχουν πωληθεί ώς τώρα, καθώς εκτιμάται ότι η τιμή τους μπορεί να φτάσει και τα 100 εκατ. δολάρια έκαστος. Ο δεύτερος είναι ο «Ναύτης» (1943) που έχει αρχικά εκτιμηθεί στα 70 εκατ. δολάρια και προέρχεται από τη συλλογή του μεγιστάνα των καζίνο Στιβ Γουίν.

Ενα ρεκόρ βεβαίως για έργα του Πικάσο δεν αποτελεί έκπληξη στο πρώτο άκουσμα. Αρκεί να αναλογιστεί κάποιος ότι στη δημοπρασία των Κρίστις του 2015 ο πίνακας «Οι γυναίκες του Αλγερίου (εκδοχή Ο)» (1955) πωλήθηκε προς 179 εκατ. δολάρια (συμπεριλαμβανομένης της προμήθειας) και παρέμεινε το ακριβότερο έργο που είχε πωληθεί σε δημοπρασία μέχρι τον περασμένο Νοέμβριο, όταν η τιμή για τον «Σωτήρα του Κόσμου» του Λεονάρντο Ντα Βίντσι εκτοξεύτηκε στα 450 εκατ. δολάρια. Ρεκόρ όμως σημειώθηκε και στη δημοπρασία του περασμένου Φεβρουαρίου κατά την οποία ο πίνακας «Γυναίκα με μπερέ και καρό φόρεμα» (ένα πορτρέτο της ερωμένης και μούσας του Μαρί Τερέζ Βαλτέρ) αναδείχθηκε ο ακριβότερος που έχει πωληθεί στην Ευρώπη προς 69,2 εκατ. δολάρια. Την επιταγή πληρωμής φέρεται ότι υπέγραψε ασιάτης συλλέκτης, ένας από εκείνους που επιλέγουν να επενδύσουν στα ισχυρά ονόματα της Δύσης και δη στα πλέον εμβληματικά έργα τους.

Η δύναμη του Πικάσο στην αγορά δεν εξαρτάται κατά κύριο λόγο από την ώθηση που μπορεί να προσφέρει μια έκθεση. Γεγονός που οφείλεται στο ότι σε κάθε δεκαετία σχεδόν της 80χρονης καριέρας του παρουσίαζε και ένα νέο πρόσωπο, μια διαφορετική καινοτομία, την οποία απογείωνε και απέδιδε μέσα από αριστουργηματικά έργα. Και το 2018 αναμένεται ως μια χρονιά που θα πωληθούν έργα από διαφορετικές περιόδους της δουλειάς του, επιχειρώντας να ικανοποιήσουν την «πείνα» των συλλεκτών για αριστουργήματα, δεδομένου ότι πολλά έργα ακόμη βρίσκονται σε ιδιωτικά χέρια.