Να χτυπήσουμε υπόγειες προκαταλήψεις

Από μία χρονική συγκυρία, η υπόθεση Γουάινστιν ξέσπασε τον Οκτώβριο του 2017: έναν μήνα πριν από την προβολή των σποτ για τη σεξουαλική παρενόχληση που γύρισα για τη Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων. Οπότε έζησα την εμπειρία αυτή ως μία «ψηφίδα» μέσα στον γενικό σάλο που δημιουργήθηκε εκείνη την περίοδο. Μπορώ να πω ήδη από την αρχή, ως συμπέρασμα, ότι ύστερα από τόσους μήνες, ακόμη κι αν κάποιος είχε αρχικά αμφιβολίες, σήμερα έχει κατασταλάξει ότι όντως η υπόθεση αφορούσε σεξουαλική παρενόχληση από έναν άνθρωπο σε θέση εξουσίας.

Οπως κι αν ξεκίνησε –ορισμένοι θεώρησαν ότι υπήρξαν και κίνητρα ανταγωνισμού στο Χόλιγουντ -, το ζήτημα πήρε άλλες διαστάσεις, επειδή πολλές γυναίκες είπαν «me too». Ειδικά από τη στιγμή που πρωτοστάτησαν οι «New York Times», η Αντζελίνα Τζολί, η Σαρλίζ Θέρον. Και, ναι, υπάρχει ένας πρώτος θετικός αντίκτυπος: προκάλεσε τόσο εμφανή ζημιά στον Γουάινστιν και αργότερα στον Κέβιν Σπέισι, που πλέον κάποιος άλλος στη θέση τους θα το σκεφτεί σοβαρά. Μετά τη διαπίστωση, όμως, έρχεται η ώρα της πράξης: τι κάνουμε από δω και πέρα; Πώς συμβάλλουμε ως κοινωνία στη βελτίωση της ισότιμης αντιπροσώπευσης των γυναικών; Προσωπικά πιστεύω στην πρόληψη. Ακόμη και η ποσόστωση «για την ποσόστωση» μπορεί να φέρει πόλωση. Αλλά υπάρχουν και άλλοι ευφάνταστοι τρόποι που ήδη λειτουργούν, όπως στη Σουηδία, όπου στα δημοτικά συμβούλια κατέγραψαν από πριν όλες τις παραμέτρους που εμπόδιζαν την ίση μεταχείριση και με βάση αυτές οργανώθηκαν απ’ την αρχή. Ας πάρουμε επίσης το παράδειγμα της Συμφωνικής Ορχήστρας της Βοστώνης και του ευφυούς διευθυντή της Αντρις Νέλσονς, ο οποίος εφάρμοσε το σύστημα των λεγόμενων «τυφλών οντισιόν». Στην αρχή η οντισιόν γινόταν μόνο με κουρτίνα πίσω από την οποία έπαιζαν οι υποψήφιοι και οι υποψήφιες. Αποτέλεσμα: η επιτροπή επέλεξε μόνο άντρες. Στη συνέχεια ο διευθυντής εφάρμοσε το σύστημα με κουρτίνα και χαλί, ώστε να μην μπορούν τα μέλη της επιτροπής να διακρίνουν τον θόρυβο από αντρικά και γυναικεία παπούτσια. Το αποτέλεσμα ήταν να επιλεγούν γυναίκες και άντρες 50-50. Χρειάζεται, λοιπόν, να χτυπήσουμε τις υπόγειες προκαταλήψεις και, δεύτερον, τα όργανα αποφάσεων να αντανακλούν την ισότιμη αντιπροσώπευση μέσα στην κοινωνία. Μόνο έτσι τα πορίσματα, οι επιδοτήσεις και τα βραβεία θα αποφασίζονται με τρόπο ορθολογικό.

Κατά τ’ άλλα, παραμένει γεγονός ότι σε όλη την ιστορία των Καννών μόνο μία σκηνοθέτρια έχει κερδίσει τον Χρυσό Φοίνικα: η Τζέιν Κάμπιον –και μάλιστα εξ ημισείας με τον Τσεν Καϊγκέ. Και σε όλη την ιστορία των Οσκαρ μόνο μία σκηνοθέτρια έχει κερδίσει το βραβείο για καλύτερη ταινία: η Κάθριν Μπίγκελοου.

Και στην Ελλάδα, οι σκηνοθέτριες είναι το 4%, ας μη βαυκαλιζόμαστε. Απλώς, για να μεταφέρω την προσωπική μου αίσθηση, από το 1997, που γύρισα τον «Οργασμό της αγελάδας» ώς το 2010, που σκηνοθέτησα την τηλεοπτική «Ονειροπαγίδα», έχω παρατηρήσει μεγάλη βελτίωση στη σύνθεση των συνεργείων και στην επικοινωνία μεταξύ των τεχνικών.

Μία παρατήρηση για το τέλος: άκουσα με ενδιαφέρον τις ενστάσεις για τον χρόνο στον οποίο δημοσιοποίησαν οι ηθοποιοί τα περιστατικά παρενόχλησης. Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχει πάντα ο «καθυστερημένος θυμός» και ότι το τίμημα του να μιλήσουν στην εποχή που συνέβη θα ήταν για τις γυναίκες η καταστροφή της καριέρας τους. Κάτι που σήμερα, την εποχή του me too, θέλω να πιστεύω ότι έχει περάσει ανεπιστρεπτί.