«Ηταν οι καλύτερες μέρες, ήταν οι χειρότερες μέρες, ήταν τα χρόνια της σοφίας, ήταν τα χρόνια της άνοιας… ήταν η άνοιξη της ελπίδας και ο χειμώνας της απελπισίας». Η εισαγωγή του Τσαρλς Ντίκενς στην «Ιστορία δύο πόλεων», ένα κλασικό μυθιστόρημα που εξελίσσεται στο Λονδίνο και το Παρίσι κατά τη Γαλλική Επανάσταση, στηλιτεύει τόσο τις κοινωνικές αδικίες του δεσποτικού ancien regime όσο και τις υπερβολές των εξεγερμένων. Οι ιδέες του Διαφωτισμού που ενέπνευσαν την εξέγερση των Γάλλων εναντίον του Λουδοβίκου ΙΣΤ’ ενέπνευσαν και την Αμερικανική Επανάσταση. Και οι δύο έγιναν με φόντο μιαν άλλη μεγάλη αλλαγή: την αρχή της βιομηχανοποίησης. Ο συνδυασμός πιο φιλελεύθερων πολιτικών κυβερνήσεων και μεταμορφωτικών επιστημονικών επιτευγμάτων έδωσε το έναυσμα στην πιο ευημερούσα περίοδο στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Ο βρετανός οικονομολόγος Ανγκους Μάντισον υπολόγισε κάποτε ότι ενώ το παγκόσμιο κατά κεφαλήν ΑΕΠ δεν διπλασιάσθηκε καν μεταξύ 1 μ.Χ. και 1820, υπερδεκαπλασιάσθηκε μεταξύ 1820 και 2008. Αυτή η εντυπωσιακή ανάπτυξη συνοδεύθηκε από εξίσου εντυπωσιακές βελτιώσεις σε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικοοικονομικών δεικτών. Ο μέσος όρος ζωής παγκοσμίως αυξήθηκε από τα 31 στα 73 χρόνια μέσα σε δύο μόνο αιώνες.
Στο βιβλίο του «Η μεγάλη διαφυγή» το 2013 ο νομπελίστας οικονομολόγος Ανγκους Ντίτον έδειξε πως η πρόοδος στον περιορισμό των λιμών και των πρόωρων θανάτων τα τελευταία 250 χρόνια έχει αφήσει πίσω πολλές κοινωνικές ομάδες. Ενώ η ανισότητα παγκοσμίως έχει περιορισθεί από την οικονομική άνοδο χωρών όπως η Κίνα, είναι πολλές οι έρευνες που εντοπίζουν ότι η ανισότητα μέσα στις χώρες έχει αυξηθεί. Σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, μεγάλες ομάδες πληθυσμού δεν έχουν πρόσβαση σε επαρκή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ενώ ακόμα και η δημοκρατία φαίνεται να δέχεται πλήγματα. Παρά τις υποσχέσεις του, ο Τραμπ δεν έχει κάνει τίποτα για όσους μένουν πίσω, για τους αδύναμους, και λέει ότι για όλα φταίνε οι Κινέζοι. Το αποτέλεσμα της προσέγγισης «Πρώτα η Αμερική» του Τραμπ και η ξενοφοβία είναι η υπονόμευση της διεθνούς συνεργασίας. Ο εθνικισμός επιστρέφει. Και αυτό βέβαια συνοδεύεται με την ίσως μεγαλύτερη απειλή που έχει αντιμετωπίσει ποτέ η ανθρωπότητα: την κλιματική αλλαγή. Δεν έχει υπάρξει ένα μεγάλο σοκ αλλά αποτελεί σωρευτικό φαινόμενο που μπορεί όμως να αντιμετωπισθεί. Αλλωστε, η τεχνολογική καινοτομία μαζί με τη διεθνή προσπάθεια να υπογραφεί το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ το 1987 ήταν ο τρόπος που σταματήσαμε την καταστροφή του στρώματος του όζοντος.
Η επιστημονική λογική, ευτυχώς, είναι ικανή να δημιουργήσει εργαλεία για να διορθώσει τις υπερβολές μας. Δυστυχώς, όμως, η κατάσταση της πολιτικής ηγεσίας σήμερα ίσως σημαίνει πως αυτά τα εργαλεία παραμένουν αχρησιμοποίητα. Ο κόσμος έχει μεγάλη ανάγκη από ηγέτες που είναι πρόθυμοι να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη της επιστήμης και της τεχνολογίας μέσω της συλλογικής διαχείρισης και της διεθνούς συνεργασίας. Χωρίς τέτοια ηγεσία αυτή η εποχή που ζούμε που, από όλες τις απόψεις είναι η καλύτερη, μπορεί να γίνει η χειρότερη.
Ο Χαβιέρ Σολάνα ήταν γ.γ. του ΝΑΤΟ, υπεύθυνος για την εξωτερική πολιτική της ΕΕ και υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας. Σήμερα είναι πρόεδρος του Κέντρου Διεθνούς Οικονομίας και Γεωπολιτικής
