Το ραντεβού με τους ερασμίτες της Αθήνας κλείστηκε έξω από το Πάντειο Πανεπιστήμιο. Περιηγηθήκαμε στη φοιτητική γειτονιά, κάτσαμε σε μια καφετέρια και προσπαθήσουμε να διεισδύσουμε στην ξεχωριστή φυλή των φοιτητών όπου το βασικό «ζήτημα είναι να μετακινείσαι» ενώ η μοναδική τους έννοια είναι να «αδράξουν τη μέρα».
Ο Μπιλάλ από την Κωνσταντινούπολη ζήτησε έναν ελληνικό καφέ και όχι τούρκικο κλείνοντάς μας το μάτι με νόημα για τον συμβολισμό της παραγγελίας. Η Ντάρια από τη Μόσχα άρθρωσε σε σπαστά ελληνικά με λαχτάρα «έναν φραπέ παρακαλώ» Ο Υannis από το Νανσί της Γαλλίας πηγαινοερχόταν για ώρα με μια δημιουργική ανησυχία –που αποτυπώθηκε εν συνεχεία στην κουβέντα μας –ενώ ο Λιου από την Κίνα με το ρολόι στο χέρι μάς υπενθύμιζε τον περιορισμένο χρόνο του εξαιτίας των φοιτητικών του υποχρεώσεων.
Και οι τέσσερις μάς μύησαν στο σύμπαν των ερασμιτών όπου το αποτύπωμα του ολλανδού αναγεννησιακού ανθρωπιστή –η θεμελίωση της συνείδησης πως όλοι οι φοιτητές του κόσμου έχουν κοινές διεκδικήσεις και ανάγκες –ήταν περισσότερο από παρόν καθ’ όλη τη διάρκεια της συνύπαρξής μας. Κι ας μην ανήκουν όλοι στον κλασικό Ερασμο, αφού οι δικοί μας ξένοι δεν είναι μόνο Ευρωπαίοι. Οι εισερχόμενοι φοιτητές ERASMUS+, των οποίων ο αριθμός αυξάνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια, προέρχονται απ’ όλα τα σημεία του ορίζοντα. Μοναδική προϋπόθεση; Η σύναψη των διαπανεπιστημιακών συμφωνιών, η υποβολή αίτησης και «λίγη τύχη για να ζήσουν την καλύτερη περίοδο της ζωής τους».
Οι ερασμίτες της Αθήνας δηλώνουν θερμοί υποστηρικτές του ελληνικού ελληνικό λάιφσταϊλ αλλά παράλληλα ασκούν κριτική στα «σημεία», εμφανώς έκπληκτοι από μερικά «ελληνικά παράδοξα». Εκφράζουν την αίσθηση πως οι Ελληνες δεν γνωρίζουν την ίδια τους την ιστορία και έκπληξη για το γεγονός πως μέσα στα πανεπιστήμιά μας κοιμούνται άστεγοι λόγω του ασύλου. Αυτό είναι για εκείνους «ένδειξη κρίσης». Παραπονιούνται πως στο πανεπιστήμιο δεν υπάρχουν αρκετά αγγλόφωνα μαθήματα και οι βιβλιοθήκες είναι πλούσιες σε βιβλία αλλά φτωχές σε οργάνωση. Αναφέρονται στις μικρές περιπλανήσεις τους και στα μεγάλα τους όνειρα.
Ποιες είναι οι προσδοκίες ενός ξένου φοιτητή που βρίσκεται στην Αθήνα χάρη στο πρόγραμμα κινητικότητας της ΕΕ; Και οι τέσσερις είναι σαφείς: να περιπλανηθούν στα σοκάκια της πόλης, να ταξιδέψουν στα νησιά του Αιγαίου, να ξεφυλλίσουν βιβλία στην ταράτσα ενός καφέ που το λούζει ο ήλιος, να δοκιμάσουν τοπικές γεύσεις σε χαμηλές τιμές, να πιουν πολλούς κρύους καφέδες, να επισκεφτούν εκθέσεις και μουσεία, να μεθύσουν στα αθηναϊκά μπαρ, να μη χάσουν κανένα ερασμίτικο πάρτι, να αποκωδικοποιήσουν όλα τα γκραφίτι της πόλης , να συνδιαλέγονται ταυτόχρονα σε 7 διαφορετικές γλώσσες δίχως απαραίτητα τα τις γνωρίζουν, να συγχρωτίζονται με ντόπιους για να κάνουν βουτιά στην κουλτούρα της χώρας.
Bilal Saglal, 22 ετώναπό την Τουρκία
Ο Bilal Saglal , 22 ετών, σπουδάζει πολιτικές επιστήμες και διεθνείς σχέσεις. Προέρχεται από το Πανεπιστήμιο του Bogaziçi της Κωνσταντινούπολης. Επέλεξε να περάσει το Πάσχα στην Αθήνα, να πάει σε εκκλησία και να κρατήσει λαμπάδα όπως είπε στα «ΝΕΑ». Πώς είναι για έναν Τούρκο να σπουδάζει πολιτικές επιστήμες σε ελληνικό πανεπιστήμιο; «Είναι πολύτιμη εμπειρία γιατί βλέπω την ελληνική πλευρά, το πώς οι Ελληνες αντιλαμβάνονται την ιστορία και την οθωμανική κυριαρχία. Για εμάς μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο έγινε ανταλλαγή. Για τους Ελληνες ήταν απώλεια. Οδύνη βλέπω και από τις δυο πλευρές. Πιστεύω πως θα έπρεπε να ήμασταν στρατηγικοί σύμμαχοι. Εχουμε κοινές γεύσεις, μουσικές και συμφέροντα» καταλήγει ενώ μας τραγουδά μερικά στιχάκια ελληνικού τραγουδιού. Ο Μπιλάλ μαθαίνει ελληνικά, παρακολουθεί ειδήσεις και ονειρεύεται να ζήσει σε ένα ειρηνικό περιβάλλον. «Οι γονείς μου δεν ήθελαν να έρθω. Φοβόντουσαν για μένα εξαιτίας της ελληνοτουρκικής κρίση. Είχε μόλις προκληθεί μια ένταση για ένα νησί όταν ήταν να ταξιδέψω. Είμαι φοιτητής πολιτικών επιστημών. Γνωρίζω καλά τα προβλήματα του Αιγαίου. Οι έλληνες φίλοι μου δεν μου μιλούν γι’ αυτό. Μιλάμε όμως για το Μακεδονικό. Αλλά όχι για τα ελληνοτουρκικά προβλήματα. Δεν έχω νιώσει ωστόσο ποτέ αποκλεισμό».
Liu Yang, 21 ετών, από την Κίνα
Ο Liu Yang, 21 ετών, σπουδάζει μέσα μαζικής ενημέρωσης. Θεωρεί τους Αθηναίους εξαιρετικά καλλιεργημένους ανθρώπους δίχως ξενοφοβικές συμπεριφορές. Είχε μόλις επιστρέψει από το Αμστερνταμ όπου βρέθηκε αντιμέτωπος με πολλούς ρατσιστές. Ο Λιου μένει στο Παγκράτι, παρακολουθεί μαθήματα στο Πάντειο ενώ παράλληλα εργάζεται για την Κίνα. «Το πρωί ξυπνάω και δουλεύω μέσω web. Φτιάχνω κινεζικά βίντεο. Μετά πάω στο μάθημα όταν έχω. Δεν είναι τόσες πολλές οι υποχρεώσεις ενός ερασμίτη. Και στη συνέχεια βγαίνω βόλτα. Πάω σε μουσεία και σε καφετέριες. Κάνω βόλτες συχνά στο Μοναστηράκι. Εχω έλληνες φίλους, τούρκους και ουκρανούς. Μου αρέσει η χαλαρότητα του ελληνικού τρόπου ζωής. Ολοι λένε πως η κυβέρνηση είναι φτωχή αλλά βλέπω χαρούμενους ανθρώπους. Πριν έρθω άκουγα για την κρίση αλλά νομίζω πως η χώρα αναρρώνει. Δεν νιώθω κίνδυνο, αν και μου έχουν κλέψει το κινητό στην Ελλάδα. Η Αθήνα δεν είναι επικίνδυνη πόλη. Αλλά αν είσαι Ασιάτης πρέπει να προσέχεις. Νομίζουν πως είσαι πλούσιος. Είμαι χαρούμενος που οι Κινέζοι αγόρασαν το λιμάνι του Πειραιά. Γιατί έτσι νομίζω πως η χώρα μου βοηθά την Ελλάδα. Δεν συμφωνώ με τους Ελληνες που βγάζουν το uber παράνομο. Είναι κάτι που πρέπει να γίνει».
Yannis Gazeau,20 ετών,από τη Γαλλία
Ο Yannis Gazeau, 20 ετών, μένει κοντά στο σταθμό Αττική. Σπουδάζει κοινωνιολογία. Κάθε μήνα πληρώνει για ενοίκιο 270 ευρώ. Αισθάνεται πως πληρώνει πολλά για να μένει τόσο μακριά από το κέντρο και το πανεπιστήμιο και μάλιστα με συγκάτοικο. «Ζω κοντά σε ερειπωμένες συνοικίες, εγκαταλειμμένα κτίρια. Μόνο το ιστορικό κέντρο είναι προσεγμένο. Εκεί κάνω βόλτες και φωτογραφίζω. Μου αρέσει να πηγαίνω και στον Πειραιά . Εκεί όμως που μένω –στην Αττική –βλέπω την πραγματικότητα της ελληνικής πρωτεύουσας. Εγώ είμαι τυχερός γιατί η υποτροφία μου έρχεται από Γαλλία. Είναι ωραία για έναν ξένο να ζει εδώ. Για έναν Ελληνα δεν ξέρω. Είχα ακούσει για τη φτώχεια της Ελλάδας. Αλλά δεν τη νιώθω. Διαπιστώνω πως οι Ελληνες δεν χάνουν τη χαρά της ζωής. Δεν μπορούν να πληρώσουν το νοίκι, αναγνωρίζουν πως η κυβέρνηση είναι διεφθαρμένη αλλά συνεχίζουν να χαμογελούν. Οταν ήμουν στη Γαλλία είχα άλλη άποψη για τον Τσίπρα, πιο εξιδανικευμένη. Οταν ήρθα εδώ κατάλαβα πως είναι σαν τους άλλους. Νομίζω πως οι Ελληνες δεν έχουν αναπτύξει την αίσθηση της κοινότητας, του κοινού καλού. Πετούν τα σκουπίδια στο δρόμο. Διατηρούν μια συμπεριφορά αδιάφορη απέναντι στο κράτος σαν να είναι εχθρός».
Daria Labutina, 20 ετών, από τη Ρωσία
Η Daria Labutina, 20 ετών, προέρχεται από το Πανεπιστήμιο Lomonosov της Μόσχας όπου σπουδάζει πολιτισμό και επικοινωνία. Η μηνιαία υποτροφία της ανέρχεται σε 800 ευρώ. Αρκούν αυτά τα χρήματα για να ζήσει στην Αθήνα; «Τίποτα δεν είναι αρκετό όταν έχεις να πας σε τόσα νησιά! Είναι η καλύτερη περίοδος της ζωής μου. Εδώ όλα αναβάλλονται, όλα κυλούν αργά. Και έτσι φαίνεται σαν να είμαι εγώ πάντα στην ώρα μου. Στη Ρωσία ήμουν πάντα καθυστερημένη γιατί όλα συμβαίνουν στο ακριβώς! Πριν από λίγες ημέρες ταξίδεψα στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια των διακοπών του Πάσχα. Ποτέ δεν θα φανταζόμουν πως θα βρισκόμουν στο Παρίσι και θα μου έλειπε η Αθήνα, ο καιρός και τα χαμόγελα των ανθρώπων. Στη Ρωσία δεν είμαστε τόσο ζεστοί και αισιόδοξοι. Μου αρέσει που εδώ έχετε μεγάλες οικογένειες και που είστε πιο ανοιχτόμυαλοι, πιο ανοιχτοί απέναντι στους γκέι και στους ξένους. Η κυβέρνηση Πούτιν δεν επιτρέπει στη Ρωσία τόσους ξένους. Από την άλλη διαπιστώνω πως οι Ελληνες πιστεύουν πως εμείς οι Ρώσοι πίνουμε όλη μέρα βόκτα».
Θίγει ωστόσο με κριτική διάθεση το ελληνικό παράδοξο. «Η βιβλιοθήκη έχει εδώ πολλά αγγλόφωνα βιβλία αλλά δεν μπορούν να τα βρουν. Στη Ρωσία οι βιβλιοθήκες είναι τόσο οργανωμένες. Εδώ μπαίνω, παίρνω ό,τι θέλω και φεύγω. Χωρίς έλεγχο!».
Ελληνική κρίση και Erasmus
30 χρόνια ανταλλαγές φοιτητών
Πως έχει επηρεάσει η ελληνική κρίση τα προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών; «Οι Ελληνες προτιμούν πλέον πιο φτηνές χώρες, όπως κράτη του πρώην ανατολικού μπλοκ και την Ισπανία. Μέχρι πριν από μερικά χρόνια όλοι ήθελαν να πάνε Αγγλία, Γερμανία, Γαλλία. Εχουν καταλάβει όμως πως είναι εντελώς διαφορετικό να ζεις στο Παρίσι όπου η υποτροφία δεν είναι αρκετή ούτε καν για την κάλυψη βασικών αναγκών και διαφορετικό να πας στην Πολωνία. Αυτή είναι η χώρα που επιλέγουν τώρα οι περισσότεροι. Ξέρουν πως αν φοιτήσουν σε φτηνότερη χώρα θα έχουν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν, κάτι το οποίο είναι μέσα στην κουλτούρα Erasmus» μας ενημερώνει η Ειρήνη Πιτσούλη, υπεύθυνη για τους εισερχόμενους φοιτητές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
172.000 ΕΛΛΗΝΕΣ. Το 2017 συμπληρώθηκαν 30 χρόνια του προγράμματος Erasmus. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, κατά τη διάρκεια των τριών αυτών δεκαετιών μετείχαν περίπου 172.000 Ελληνες στο Erasmus. Οσο για το προφίλ των φοιτητών που συμμετέχουν σήμερα στα προγράμματα ανταλλαγής; «Πριν από λίγα χρόνια εν μέσω κρίσης οι φοιτητές μας είχαν ένα πιο χαμηλό προφίλ από εκείνο των σπουδαστών των περασμένων ετών». Ο λόγος; «Είτε γιατί δεν είχαν χρήματα να διαθέσουν για να μάθουν γλώσσες, είτε γιατί οι νέοι με προσόντα είχαν ήδη φύγει έξω για να δουλέψουν» .
Ποια είναι η ανθρωπογεωγραφία των εισερχόμενων φοιτητών; «Τα τελευταία χρόνια έχουμε πάρα πολλούς Γάλλους στο Πάντειο. Μας προτιμούν Πολωνοί και Τούρκοι, Ιταλοί και Γερμανοί. Οχι όμως τόσοι Σκανδιναβοί και Αγγλοι» προσθέτει η Ε. Πιτσούλη.
ΕΛΠΙΖΟΥΝ ΝΑ ΒΡΟΥΝ ΔΟΥΛΕΙΑ. «Τα δικά μας παιδιά που φεύγουν έξω λαμβάνουν ένα ποσό ανάλογα με τη χώρα υποδοχής τους. Κατά μέσο όρο 400 με 500 ευρώ. Εχουμε ολοένα και περισσότερους φοιτητές που θέλουν να φύγουν με το πρόγραμμα Erasmus για πρακτική άσκηση γιατί ελπίζουν πως έτσι θα βρουν ευκολότερα δουλειά στο εξωτερικό –Γερμανία, Αγγλία, Ισπανία. Υπάρχουν παιδιά που φεύγουν σε χώρες εκτός Ευρώπης –Κίνα, Αργεντινή, Αίγυπτο, ΗΠΑ, Ρωσία, Μαυρίκιο –αλλά είναι κυρίως μεταπτυχιακοί ή υποψήφιοι διδάκτορες» αναφέρει η Αννα Πατεράκη, υπεύθυνη για τους εξερχόμενους φοιτητές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Ποια είναι η απάντηση των αρμοδίων στο παράπονο των ξένων φοιτητών για ανεπάρκεια αγγλόφωνων μαθημάτων στο ελληνικό πανεπιστήμιο; «Εμείς προσφέρουμε έναν περιορισμένο αριθμό αγγλόφωνων μαθημάτων. Οπως συμβαίνει στην Ισπανία και στην Ιταλία. Δεν απαιτούμε από τους ξένους φοιτητές μας να ξέρουν ελληνικά. Αλλά έχουμε καθηγητές που διευκολύνουν την κατάσταση –κάνοντας σεμιναριακά μαθήματα σε γκρουπάκια εισερχομένων. Τα περισσότερα ισπανικά και αρκετά ιταλικά πανεπιστήμια ζητούν όμως από τους φοιτητές μας να γνωρίζουν τη γλώσσα τους γιατί παρέχουν ελάχιστα αγγλόφωνα μαθήματα. Οπως και το γαλλικό πανεπιστήμιο, που έχει κυρίως μόνο γαλλόφωνα μαθήματα».
