Ο,τι προσφέρεται δωρεάν γίνεται ποικιλοτρόπως αντικείμενο κατάχρησης και σπατάλης. Αυτό είναι γνωστό από τα πολύ παλιά χρόνια. Το σύγχρονο παράδειγμα στη χώρα μας είναι η πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Οι σπουδές χωρίς δίδακτρα, τα δωρεάν συγγράμματα, ορισμένα άλλα φοιτητικά μικροπλεονεκτήματα (σε συνδυασμό με τον καταστροφικό νόμο Πανούση – Κλάδη) και οι παλινωδίες των διαφόρων υπουργών Παιδείας έχουν φέρει την πανεπιστημιακή εκπαίδευση στο σημερινό της χάλι. Ο,τι καλό υπάρχει σήμερα στα πανεπιστήμια οφείλεται στις φιλότιμες και συχνά ηρωικές προσπάθειες μεγάλης μερίδας των καθηγητών οι οποίοι, αμειβόμενοι με μισθό κλητήρα της ΔΕΗ, συνεχίζουν να διδάσκουν και να ερευνούν. Το σύστημα της δωρεάν πανεπιστημιακής εκπαίδευσης πρέπει να αντικατασταθεί από ένα σύστημα επιβολής διδάκτρων σε συνδυασμό με παροχή υποτροφιών. Οσοι έχουν οικονομική άνεση πρέπει να πληρώνουν δίδακτρα με τα οποία θα παρέχονται υποτροφίες ίσου ποσού σε όσους έχουν ανάγκη και ταυτόχρονα την επιθυμία και την ικανότητα για σπουδές. Ενα τέτοιο σύστημα, που πρέπει, βέβαια, να μελετηθεί στις λεπτομέρειές του, θα έχει προφανείς θετικές συνέπειες.

Πρώτον, θα εξαφανισθεί αμέσως το θλιβερό φαινόμενο των αιωνίων φοιτητών. Οταν η εγγραφή σε κάποιο μάθημα στοιχίζει έστω και ένα μικρό ποσό, θα το σκεφθεί κανείς να εγγραφεί για πλάκα, όπως συμβαίνει σήμερα. Δεύτερον, όσοι παίρνουν υποτροφία θα δουλέψουν σοβαρά για να την διατηρήσουν ή για να την πάρουν. Τρίτον, οι καταλήψεις από μικρές ομάδες φοιτητών ή/και άλλων ασχέτων προς το πανεπιστήμιο θα περιορισθούν λόγω της αντίδρασης εκείνων που πληρώνουν και εκείνων που πρέπει να διατηρήσουν την υποτροφία τους. Τέταρτον, η ποιότητα των συγγραμμάτων θα βελτιωθεί διότι όταν ο φοιτητής πληρώνει για το σύγγραμμα θα διαλέξει το καλύτερο. Πέμπτον, η πληρωμή διδάκτρων θα αποθαρρύνει μαθητές με π.χ. 5 στα Μαθηματικά, δηλαδή αδιάφορους για τις επιστήμες, από το γίνουν επιστήμονες με το ζόρι. Εκτον, η παροχή υποτροφιών μπορεί να προσελκύσει στο πανεπιστήμιο παιδιά με γερό μυαλό αλλά χωρίς λεφτά και έτσι να φανούν ταλέντα που κανείς δεν υποψιάζεται ότι υπάρχουν. Οι Αϊνστάιν και Πικάσο δεν γεννιούνται μόνο στις εύπορες οικογένειες. Τέλος, το πανεπιστήμιο θα πάψει να θεωρείται ένας χώρος που κάνεις ό,τι θέλεις , που πηγαίνεις όταν θέλεις και περνάς καλά για μερικά χρόνια εις βάρος των φορολογουμένων. Με τον συνδυασμό διδάκτρων και υποτροφιών είναι πιθανό τα πανεπιστήμια να αποκτήσουν την σοβαρότητα που απαιτείται για την ανάδειξη σοβαρών επιστημόνων.

Σε σχέση με τη δωρεάν παιδεία υπάρχει μια σοβαρή παρανόηση που καλλιεργείται από κάθε απόχρωσης λαϊκιστές. Υποστηρίζεται, δηλαδή, ότι η λογική της δωρεάν παιδείας βασίζεται στη δικαιοσύνη. Σοβαρό λάθος. Αντίθετα, η δωρεάν παιδεία είναι άδικη διότι ο φτωχός ή χαμηλόμισθος πολίτης πληρώνει με τους φόρους του, αμέσους και εμμέσους, τις σπουδές και των πλουσίων. Σ’ αυτό τον κόσμο τίποτα δεν είναι δωρεάν. Αν κάποιος απολαμβάνει κάτι δωρεάν, κάποιος άλλος το πληρώνει.

Εν ενί λόγω, το σύστημα της δωρεάν πανεπιστημιακής εκπαίδευσης πρέπει να αντικατασταθεί από ένα σύστημα διδάκτρων – υποτροφιών που θα είναι πιο δίκαιο και πιο αποτελεσματικό.

Ο Θεόδωρος Π. Λιανός είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. E-mail: tplianos@aueb.gr

Τελευταία Νέα