Υφαίνοντας την πολύχρωμη ταπισερί της Ιστορίας

Το 1989 ο Κεν Φόλετ κυκλοφόρησε ένα βιβλίο που έμελλε να γίνει πολύ αγαπητό στους αναγνώστες. Λεγόταν «Οι στυλοβάτες της γης» και ήταν τοποθετημένο στην μεσαιωνική Αγγλία του 12ου αιώνα. Το θέμα του ήταν η υλοποίηση του οράματος ενός ανθρώπου, του Τομ Μπίλντερ. Θέλησε να κτίσει έναν μεγαλοπρεπή γοτθικό καθεδρικό ναό, που θα γινόταν πόλος έλξης για προσκυνητές και αιτία να μπει η πόλη του Κίνγκσμπριτζ στον χάρτη. Ο Τομ Μπίλντερ ήξερε ότι μετά τους προσκυνητές θα έρχονταν οι έμποροι και ότι η πόλη του θα γνώριζε την ευμάρεια. Οι δυσκολίες ήταν πολλές, μια και η πολιτική κατάσταση ήταν ασταθής, ο φεουδάρχης της περιοχής ήταν ενάντια στο σχέδιο καθώς και μέρος των εκκλησιαστικών αξιωματούχων. Το βιβλίο περιγράφει εκπληκτικά τον μεσαιωνικό κόσμο, έναν κόσμο ουσιαστικά άγνωστο σε εμάς.

Η επιτυχία του βιβλίου οδήγησε τον συγγραφέα να επιστρέψει στο Κίνγκσμπριτζ γράφοντας το δεύτερο μέρος το 2007. Το «Ενας κόσμος χωρίς τέλος» τοποθετείται 157 χρόνια μετά, την περίοδο του Υστερου Μεσαίωνα και στις αρχές της Αναγέννησης. Πρωταγωνιστές είναι οι απόγονοι των ηρώων του πρώτου βιβλίου. Το ιστορικό πλαίσιο είναι η έναρξη του Εκατονταετούς Πολέμου και η επιδημία της πανούκλας, του Μαύρου Θανάτου που έπληξε την Ευρώπη σκοτώνοντας σχεδόν τον μισό πληθυσμό της. Οι ήρωες κινούνται σε αυτόν τον δυστοπικό κόσμο προσπαθώντας να επιζήσουν μέσα από τις ίντριγκες και τη βία της εποχής. Το μοναστήρι και ο καθεδρικός ναός έχουν γίνει πια σημείο αναφοράς, μιας και βρίσκονται στο κέντρο της πόλης, με τον ναό να έχει γίνει διάσημος ως το ψηλότερο κτίριο της Αγγλίας.

Ασυνήθιστη τριλογία

Το 2017 κυκλοφόρησε το τρίτο βιβλίο της τριλογίας το «Ενας στύλος φωτιάς». Μιας τριλογίας ασυνήθιστης, μια και δεν υπάρχουν κοινά πρόσωπα στα βιβλία. Το κοινό είναι η πόλη και το σημείο αναφοράς της, ο καθεδρικός ναός. Μόνο που εδώ ο Φόλετ μετατοπίζει το κέντρο βάρους των γεγονότων της ιστορίας του. Το κάνει παγκόσμιο. Αγγλία, Σκωτία, Γαλλία, Ισπανία, Κάτω Χώρες, μέχρι τις ισπανικές κτήσεις στην Αμερική. Κίνγκσμπριτζ, Λονδίνο, Εδιμβούργο, Παρίσι, Σεβίλλη, Αμβέρσα, Ισπανιόλα και πολλές άλλες περιοχές γίνονται τα κέντρα δράσης. Οι ήρωές του βρίσκονται διαρκώς σε κίνηση παίρνοντας μέρος στα ιστορικά γεγονότα πολλές φορές ως καταλύτες. Το Κίνγκσμπριτζ είναι πια μόνο ένα απάγκιο λιμάνι, ο τόπος επιστροφής, το καταφύγιό τους. Το μοναστήρι ρημάζει εγκαταλελειμμένο μετά την απόσχιση της Αγγλικής Εκκλησίας από την Καθολική επί της βασιλείας του Ερρίκου Η’. Οι μοναχοί του έχουν σκορπίσει στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Ο καθεδρικός διατηρεί τη μεγαλοπρέπειά του αλλά δεν είναι πια το κέντρο των γεγονότων. Με μια συμβολική εικόνα, όπου ο κεντρικός ήρωας Νεντ Γουίλαρντ βλέπει τον καθεδρικό ναό να εξαφανίζεται μέσα στις νιφάδες του χιονιού με ορατό μόνο το περίγραμμά του, ο συγγραφέας σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής και την αρχή μιας άλλης.

Το βιβλίο διατρέχει την περίοδο από τα μέσα του 16ου αιώνα, τελευταία χρόνια της βασιλείας της Μαίρης Τυδώρ, της Αιματοβαμμένης Μαίρης –που προσπαθεί με διώξεις να επαναφέρει την Αγγλία στον καθολικισμό -, τον χρυσό αιώνα της Ελισάβετ της Α’ μέχρι την αρχή της βασιλείας του Ιάκωβου Α’ Στιούαρτ τον 17ο αιώνα. Ο Νεντ Γουίλαρντ, μετριοπαθής στα θρησκευτικά του πιστεύω, επιστρέφει από τις σπουδές του στη γενέτειρά του, το Κίνγκσμπριτζ. Θα βρει μια πόλη διχασμένη από το θρησκευτικό μίσος. Ερωτεύεται μια νέα, τη Μάρτζερι Φιτζέραλντ, που ανήκει σε μια οικογένεια πλούσιων φανατικών καθολικών.

Η οικογένειά της βλέπει τη Μάρτζερι και την ομορφιά της σαν εισιτήριο για να μπουν στην αριστοκρατία. Ετσι το ειδύλλιο δεν θα έχει αίσια κατάληξη. Ο Νεντ φεύγει απογοητευμένος για να μπει στην υπηρεσία του Γουίλιαμ Σέσιλ, γραμματέα της πριγκίπισσας Ελισάβετ. Οταν η Ελισάβετ ανέβει στον θρόνο, ο Νεντ θα γίνει ένας πράκτορας, εκλεκτό μέλος του δικτύου κατασκόπων, πρόγονου του MI6, που θα ιδρύσει ο Φράνσις Ουάλσινγκχαμ για να προστατέψει την Αγγλία και τον θρόνο.

Πολύχρονη έρευνα

Ο Κεν Φόλετ έχοντας κάνει πολύχρονη έρευνα, πλέκει με θαυμαστή ακρίβεια στη λεπτομέρεια μια λαμπρή ταπισερί της ιστορίας των χρόνων 1558 – 1606, περίοδο ιδιαίτερα σημαντική για την ευρωπαϊκή Ιστορία. Τα ιστορικά γεγονότα, διάσημα και λιγότερο γνωστά που έγιναν τότε, η οριστική ρήξη της Αγγλίας με το Βατικανό, η επανάσταση στις Κάτω Χώρες για την αποτίναξη του ισπανικού ζυγού, η κυριαρχία της Αγγλίας στη θάλασσα, η ήττα της Ισπανίας, θα καθορίσουν το μέλλον της Ευρώπης. Μιας Ευρώπης που ακόμα και σήμερα, αν και συνυπάρχει αρμονικά, χωρίζεται στον προτεσταντικό Βορρά και στον καθολικό Νότο. Δύο ηθικές με πολλές ομοιότητες αλλά και τεράστιες διαφορές. Η ισπανική Ιερά Εξέταση, ο θάνατος Ερρίκου Β’ της Γαλλίας, η σφαγή του Βασί, η φυλάκιση, δίκη και εκτέλεση της Μαρίας Στιούαρτ, η δολοφονία του Ερρίκου Α’ Δούκα του Γκιζ, η Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου, η ήττα της περίφημης ισπανικής Αρμάδας, η συνωμοσία του Γκάι Φοκς, περνούν ολοζώντανα μπροστά από τα μάτια του αναγνώστη. Θα νομίζει κάποιος ότι τόση Ιστορία με τόσες λεπτομέρειες θα ήταν εις βάρος της μυθοπλασίας. Ομως ο Φόλετ είναι τεχνίτης και παραδίδει στον αναγνώστη ένα μυθιστόρημα πολυσέλιδο μεν, συναρπαστικό δε. Ενα κατασκοπευτικό – πολιτικό θρίλερ τοποθετημένο στον 16ο αιώνα.

Μια απαράμιλλη περιπέτεια με πειρατικά ρεσάλτα, εκστρατείες, ναυμαχίες και προπαντός παλατιανές συνωμοσίες. Γεμάτο θρησκευτική μισαλλοδοξία αλλά και αγάπη. Με υστεροβουλία αλλά και προσήλωση στο καθήκον. Ενώ τα γεγονότα τρέχουν και η τύχη αλλάζει, αλλάζουν και οι συσχετισμοί δυνάμεων με πρωτοφανή ρυθμό, οι διώκτες γίνονται διωκόμενοι με τους πρώτους να εφαρμόζουν την ίδια απάνθρωπη συμπεριφορά που εφάρμοζαν οι άλλοι όταν ήταν στην κυρίαρχη θέση. Ενα θαυμαστό πορτρέτο της ανθρώπινης φύσης όπου η μετριοπάθεια και η αποδοχή του διαφορετικού ως ίσου θεωρείται ελάττωμα.

Οι ήρωες είναι ζωντανοί, πραγματικοί με πάθη και αδυναμίες. Οι τρεις βασίλισσες, Ελισάβετ Α’, Αικατερίνη των Μεδίκων και Μαρία Στιούαρτ, αποκτούν ανθρώπινες διαστάσεις. Κινούν τα νήματα, κάνουν συμμαχίες, προσπαθούν να προλάβουν τους αντιπάλους, να δώσουν μάχες με εξωτερικούς και εσωτερικούς εχθρούς, διαφυλάσσοντας τα συμφέροντα των δυναστειών τους. Οι άντρες ήρωες κινούνται στον κόσμο, ταξιδεύουν, πολεμούν, εμπορεύονται, συνωμοτούν. Ο κόσμος είναι φτιαγμένος από αυτούς για αυτούς. Εντιμοι ή διεφθαρμένοι με αγγελικό πρόσωπο, γοητευτικοί ή αποκρουστικοί, ευγενείς, αστοί ή απελεύθεροι σκλάβοι, μοιάζουν να κυριαρχούν στο βιβλίο. Αλλά αυτοί που συναρπάζουν είναι οι γυναικείοι χαρακτήρες. Από τον πιο μικρό, όπως η θεία του Νεντ, Μπέτσι στην Ισπανία, μέχρι τους τρεις κύριους χαρακτήρες, τη Μάρτζερι μια καθολική αγγλίδα κόμισσα, τη Σιλβί, μια γαλλίδα προτεστάντισσα αστή και την Αλισον, σκωτσέζα ευγενή ακόλουθο της Μαρίας Στιούαρτ. Ολες τους φτιάχνουν ένα φωτοστέφανο πίστης, εντιμότητας, εξυπνάδας, θάρρους και στοργής, που τις κάνει να ξεχωρίζουν. Δίνουν τη μάχη τους για μια ελεύθερη ζωή με αξιοπρέπεια.

Ενα μυθιστόρημα ποταμός, ένα πολυπρόσωπο έπος που δεν θα κουράσει καθόλου παρά το μέγεθός του. Ενα ιστορικό μυθιστόρημα, μια περιπέτεια, ένα θρίλερ, μια ιστορία αγάπης που αντέχει στον χρόνο.

Η μετάφραση της Ρηγούλας Γεωργιάδου αψεγάδιαστη, διατήρησε το ύφος, το στυλ και τον καταιγιστικό ρυθμό του συγγραφέα μεταφέροντάς το με ωραία ελληνικά στη γλώσσα μας. Η προσοχή της και η έρευνα που έκανε στο τεράστιο πλήθος πραγματολογικών στοιχείων που διατρέχουν το κείμενο, η ακρίβεια με την οποία απέδωσε τους όρους μια ιστορικής περιόδου, άγνωστης κατά πολύ σ’ εμάς –μια και το ελληνικό σχολείο την περνά εντελώς επιδερμικά -, είναι αξιοθαύμαστη.

Ken Follett

Ενας στύλος φωτιάς

Μτφ. Ρηγούλα Γεωργιάδου

Εκδ. Bell, 2017, σελ. 1.030

Τιμή: 24,40 ευρώ