Υπάρχει ένα εφιαλτικό σενάριο για την Ελλάδα της μεταμνημονιακής εποχής που δεν συζητιέται μεν εδώ αλλά ευρέως εκτός συνόρων και που πρέπει να ακυρωθεί. Το σενάριο αυτό είναι: η χώρα στις 20 Αυγούστου βγαίνει από το πρόγραμμα (τρίτο Μνημόνιο) και επιστρέφει στις αγορές (με τη βοήθεια του αποθεματικού που έχει σχηματιστεί), αλλά παρά ταύτα ύστερα από σύντομο χρονικό διάστημα οι αγορές εκδηλώνουν τη δυσπιστία τους για διάφορους λόγους και επομένως η πρόσβαση σ’ αυτές καθίσταται ασύμφορη. Τότε προφανώς η μόνη επιλογή που θα έχει η χώρα είναι να προσφύγει και πάλι στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) για νέα οικονομική ενίσχυση και νέο πρόγραμμα. Το σενάριο αυτό όσο κι αν είναι ανεπιθύμητο δεν κρίνεται καθόλου ουτοπικό. Πρώτον, γιατί η διολίσθηση της Ελλάδας στις κακές πρακτικές του παρελθόντος (αχρείαστοι διορισμοί, σπατάλες, παροχές) δεν θα μπορούσε να αποκλεισθεί με την κατηγορηματικότητα που απαιτούν οι περιστάσεις. Υπάρχουν ενδείξεις για το αντίθετο. Και υπάρχουν πολλές.
Δεύτερον, γιατί η Ελλάδα θα βγει από το πρόγραμμα και θα επιστρέψει στις αγορές χωρίς την ισχυρή θωράκιση που θα προσέφερε η «ενισχυμένη πιστωτική γραμμή» από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (ΕΜΣ – ESM), καθώς η κυβέρνηση δεν θέλει κάτι τέτοιο επιμένοντας σε μια εκδοχή «καθαρής εξόδου» –που βεβαίως δεν θα είναι «καθαρή». Καθώς ενισχυμένη εποπτεία θα συνεχίσει να υπάρχει πρώτα απ’ όλα με βάση τον σχετικό κανονισμό της Ενωσης (κανονισμός 472/2013) που ρητά προβλέπει (άρθρο 14) ότι «τα κράτη – μέλη παραμένουν υπό εποπτεία μετά το πρόγραμμα εφόσον δεν έχει εξοφληθεί τουλάχιστον το 75% της χρηματοδοτικής ενίσχυσης που έχει ληφθεί από ένα ή περισσότερα κράτη – μέλη, τον ΕΜΣ ή το ΕΤΧΣ». Εποπτεία, με άλλα λόγια, μέχρι το 2060 και ενδεχομένως αργότερα.
Νέα όμως ενίσχυση από την Ευρωπαϊκή Ενωση και τα κράτη – μέλη της ειδικώς για την Ελλάδα δεν πρόκειται να υπάρξει. Εξετάζονται άλλοι εναλλακτικοί τρόποι για να αντιμετωπιστούν κρίσεις και προβλήματα άτακτων κρατών. Οπως επισημαίνει ο εξαίρετος γνώστης των προβλημάτων αυτών, καθηγητής Jean Pisany-Ferry, «ένας τρόπος πειθαρχίας των άτακτων κρατών – μελών της ευρωζώνης θα είναι η απειλή του εξαναγκασμού της αποχώρησης (exit) από την ευρωζώνη». Η επιλογή θα είναι «behave or leave», «συμπεριφέρεσθε όπως πρέπει ή αποχωρείτε». Μόνο που στην περίπτωση της Ελλάδας δεν πρόκειται καν να τεθεί με τον εναλλακτικό τρόπο αυτό. Η αντίδραση σε περίπτωση που η χώρα προσφύγει για νέα στήριξη θα είναι απλά αποχωρείτε (Grexit) από την ευρωζώνη με μια ενδεχομένως πρόσκαιρη οικονομική κάλυψη. Το παλιό και γνωστό σχέδιο Σόιμπλε δηλαδή. Οπως παρατηρεί ο Pisany-Ferry, ένα τέτοιο σχέδιο δεν θα είναι δύσκολο να εφαρμοστεί. Αρκεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) να αποσυνδέσει το τραπεζικό σύστημα της χώρας από τις διαδικασίες ρευστότητας. Και τούτο ανεξάρτητα από οποιεσδήποτε νομικές ρυθμίσεις (η Συνθήκη, ως γνωστόν, δεν προβλέπει έξοδο ή εκδίωξη χώρας από την ευρωζώνη, ενώ προβλέπει εθελούσια έξοδο από την Ενωση συνολικά –Brexit). Είναι σημαντικό επομένως για την Ελλάδα να ακυρώσει πλήρως κάθε προοπτική για ένα τέτοιο εφιαλτικό σενάριο. Και η πιστωτική γραμμή θα αποτελούσε ένα σοβαρό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή.
Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
