Βολταίρος κατά μισαλλοδοξίας

Εχουν περάσει 240 χρόνια από τον θάνατο του Βολταίρου. Ο Βολταίρος πέθανε έντεκα χρόνια πριν από τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, την οποία ενέπνευσε και στην οποία διακηρύχθηκε η ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης, για την οποία είχε τόσο αγωνιστεί.

Το κλασικό έργο του «Πραγματεία περί ανεκτικότητας», που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Διαλέγεσθαι σε μετάφραση Γιώργου Καράμπελα, είναι μια ελεγεία για την ανεκτικότητα που εκφράζει απόλυτα το πνεύμα του Διαφωτισμού και, εξίσου απόλυτα, διατηρεί τον επίκαιρο χαρακτήρα του. Η «Πραγματεία» αναφέρεται περισσότερο σε θέματα θρησκείας παρά πολιτικής, είναι ωστόσο εργαλείο σκέψης και για την αντιμετώπιση του ρατσισμού, πέρα από την αντιμετώπιση της μισαλλοδοξίας. Στην εποχή του μάλιστα, που δεν υπήρχε ο σημερινός φανατισμός από μερίδα των μουσουλμάνων, ως πλέον μισαλλόδοξη θρησκεία δεν μπορούσε παρά να θεωρηθεί ο χριστιανισμός, που με μοναδική ευκολία ενδυόταν τον μανδύα του δήμιου.

Ο Βολταίρος, όπως εύστοχα γράφει στην πολύ ενδιαφέρουσα, κατατοπιστική και διεισδυτική εισαγωγή του βιβλίου ο Θανάσης Γιαλκέτσης, δεν ανανέωσε τη φιλοσοφία. Αυτό που πρωτίστως έκανε είναι ότι με τη συνεχή, μαχητική του στάση, με το συνεχές γράψιμο, τα επιχειρήματα και το πάθος του κατάφερε να αναβαθμίσει τον ρόλο του διανοουμένου και να τον μεταβάλει από κάποιον που θέλει να εξηγήσει τον κόσμο σε κάποιον που θέλει να τον αλλάξει. «Εχουμε αρκετή θρησκεία για να μισούμε και να διώκουμε, όχι όμως αρκετή για να αγαπάμε και να συντρέχουμε» έγραφε τότε. Το αξιοθαύμαστο είναι ότι υποστηρίζει φανατικά την ανεκτικότητα και, έτσι, δεν γίνεται ο ίδιος φανατικός. Θεωρεί την Ευρώπη πολύ πιο μισαλλόδοξη από άλλους πολιτισμούς και αμφισβητεί μάλιστα και τους μύθους περί χριστιανών μαρτύρων, λέγοντας ότι θεωρεί «προφανές ψέμα» τις διώξεις χριστιανών από Ρωμαίους, Ρωμαίους που κατά τα λοιπά δεν δίωκαν ποτέ κανέναν.