Η πρώτη ανάμνηση του Δημήτρη Λιγνάδη από το έργο του Θουκυδίδη περιλαμβάνει μόνο τη βαρεμάρα του μαθητή. Αναγκασμένος να τη μελετήσει για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, η Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου έγινε για εκείνον ένα φόβητρο χωρίς περιθώριο αναγνωστικών απολαύσεων. Προϊόντος του χρόνου όμως, ο ηθοποιός και σκηνοθέτης ήρθε σε άλλου τύπου επαφή με την αρχαία γραμματεία κι αφού απέκτησε, όπως λέει, την απαραίτητη «ψυχοδιανοητική ωρίμαση», αντιλήφθηκε ότι στο θέατρο, πέρα από τις λογής αμφισβητήσεις των παραδεδεγμένων, σημασία έχει να βάλεις τον πήχη ψηλά. «Στο θέατρο, είναι το κείμενο που πρέπει να αναδειχθεί» λέει σήμερα, λίγο πριν παρουσιάσει επί σκηνής μια συρραφή ιστορικών γεγονότων, ανθολογημένων από τα πέντε πρώτα βιβλία της Ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου. Γιατί όμως να τα επιλέξει; «Επειδή ο Θουκυδίδης», αποκρίνεται τώρα πια ο Λιγνάδης, «είναι σαν να έζησε αύριο, όχι χθες».
Τα «Μαθήματα πολέμου» είναι μια δραματοποιημένη απόδοση του έργου του αλιμούσιου ιστορικού, γραμμένη από τον Γιάννη Λιγνάδη, με ιστορικό σύμβουλο τη δρα Ανδρονίκη Μακρή και υπό τη μουσική του Θοδωρή Οικονόμου. Σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, ωστόσο, δεν πρόκειται για θεατρικό ανέβασμα με τη στενή έννοια του όρου. «Κινείται μεταξύ δραματοποίησης, εκφώνησης και θεάτρου, κι αυτή είναι η μεγάλη δυσκολία: ο θεατής να ψυχαγωγηθεί και να διδαχθεί, χωρίς το εγχείρημα να έχει διδακτισμό».
Εξού και η επιστράτευση νεότατων ηθοποιών (Aurora Marion, Βασίλης Αθανασόπουλος, Κώστας Νικούλι, Ανδρέας Καρτσάτος, Κατερίνα Πατσιάνη), που θα παρουσιάσουν ο καθένας από ένα «βιβλίο» με γεγονότα υψηλής θερμοκρασίας. Στην καταστροφή της Μήλου, λ.χ., όσα διαμείβονται μεταξύ «δημοκρατικών» Αθηναίων και Μηλίων είναι ανατριχιαστικά σύγχρονα. «Οι μεν μιλάνε για ηθική, οι δε για την ηθική του ισχυροτέρου» επισημαίνει ο σκηνοθέτης. Αντίστοιχα, στα «εν Πύλω δράματα» φωτίζεται η σχεδόν «ραδιοφωνική παραστατικότητα» του Θουκυδίδη στην περιγραφή των μαχών. Γενικά, το έργο του ιστορικού διέθετε μεγαλείο ψυχογραφικό, ρητορικό, αλλά και θεατρικό. «Θα έλεγε κανείς ότι είχε απωθημένο να γράψει θέατρο», κατά τη γνώμη του Λιγνάδη. «Δεν το έκανε, αποτύπωσε όμως αυτή την τραγική κωμωδία που λέγεται εμφύλιος, χρησιμοποιώντας κρυφούς δραματικούς μηχανισμούς».
Ο «ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ». Και ο περίφημος «Επιτάφιος»; Σαν πολύ εξιδανικευμένα δεν παρουσιάζει τα πράγματα; «Μα δεν περιέχει κάποιο ψέμα» απαντά ο σκηνοθέτης. «Αν τον διαβάσει κανείς προσεκτικά, θα αντιληφθεί την άποψη του Περικλή πως, εφόσον η Αθήνα έχει δημοκρατία, πρέπει να επιβάλει ηγεμονία. Προτρέπει τους Αθηναίους να επεκταθούν. Είναι κάτι οξύμωρο για τη δική μας ηθική, αν και οι Αμερικανοί θα το καταλάβαιναν πολύ καλά. Ο Θουκυδίδης επισημαίνει ότι αφού οι Αθηναίοι πέτυχαν στο εσωτερικό τους μια απίστευτη δημοκρατία, κατόπιν την επέβαλαν διά των όπλων. Ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον όμως έχει η σχεδόν θεατρική ειρωνεία του ιστορικού: ακριβώς μετά τον “Επιτάφιο” περιγράφει τον λοιμό που έπεσε στην Αθήνα. Καταπιάνεται με τις παθογένειές του, την ασυδοσία που επικράτησε στη διάρκειά του, ενώ έχει μόλις αποτυπώσει την ακμή της πόλης».
Ενας σκεπτικιστής θα έλεγε ότι κάτι τέτοια είναι διδακτικά, το σήμα τους όμως είναι ασθενές. Η Ιστορία είναι διαθέσιμη σε όλους, δεν φαίνεται ωστόσο να αρκεί. Αν είναι έτσι, λέει ο Λιγνάδης, τότε ούτε το θέατρο έχει κάποια αξία. Ο καθένας ας κάνει αυτό που πιστεύει, «αλλιώς, ας περιφέρει ο καθένας μια διάγνωση, χωρίς να προχωράει στη θεραπεία». Μήπως λοιπόν φταίει η σχέση μας με τους αρχαίους συγγραφείς; «Δεν υπάρχουν πια δάσκαλοι» καταλήγει ο σκηνοθέτης. «Το εκπαιδευτικό σύστημα δίνει έμφαση στην αποστήθιση, έχει γίνει χρησιμοθηρικό. Οι ανθρωπιστικές σπουδές πεθαίνουν. Η σχέση μας με τους αρχαίους ήταν πάντοτε κακή. Μας δυσκόλευαν τα αρχαία. Καταργήθηκαν στη Μεταπολίτευση κι έτσι, δεκαετίες μετά, οι καθηγητές ούτε να τα διδάξουν μπορούν ούτε να τα διορθώσουν. Κυρίως, δεν μπορούν να τα μεταδώσουν».
INFO
«Μαθήματα πολέμου», 11-20/5 στις 21.00. Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, υποσκήνιο Β΄ Αίθουσας «Αλεξάνδρα Τριάντη». Εισιτήρια: 15 ευρώ (γενική είσοδος), 10 ευρώ (φοιτητές, νέοι, άνεργοι, ΑμεΑ, 65+, πολύτεκνοι). Πληροφορίες: 210-7282.333, megaron.gr, καταστήματα Public
