Η σύγχρονη ελληνική ιστορία μέσα από ένα «Υστερόγραφο»

Η ομάδα MeWe παρουσιάζει στο Θέατρο του Νέου Κόσμου (Αντισθένους 7 και Θαρύπου, Νέος Κόσμος, τηλ.2109212900, είσοδος 8-13 ευρώ) το «Υστερόγραφο», σε σκηνοθεσία Κατερίνας Μπερδέκα από τη Δευτέρα 14 Μαΐου και κάθε Δευτερότριτο στις 21.15.

Το «Υστερόγραφο» είναι μια παράσταση εμπνευσμένη από μια δεκασέλιδη προσωπική επιστολή που εκκινείται από την εικοσάχρονη επαγγελματική και φιλική σχέση δύο ανδρών από το 1960 έως το 1980 με στόχο του συγγραφέα να κάνει γνωστό στα παιδιά και τα εγγόνια του φίλου του ότι ήταν «εξέχων άνθρωπος, Άνθρωπος με Άλφα κεφαλαίο».

Eως τις 6 Ιουνίου, από σκηνής οι Μαριάνθη Μπαϊρακτάρη, Αθηνά Μπερδέκα, Τάκης Σακελλαρίου και Στράτος Σωπύλης θα προσπαθήσουν να απαντήσουν σε ερωτήματα όπως πώς μια επιστολή μπορεί να αλλάξει όσα πίστευες για τον παππού σου. Αλλά και πώς μια επιστολή μπορεί να σε αλλάξει ή πώς η ζωή μας το 2018 δανείζεται στοιχεία από το 1950 και αν τελειώνουν ποτέ οι φιλίες.

Η ιστορία ξεκινάει στο ποδηλατάδικο που είχαν στα Λιόσια, όταν ο Σταύρος Κομίνης αφηγείται στον Θανάση Κλαδούχο, πολλά σημαντικά και ασήμαντα περιστατικά της ζωής του, για την αγάπη και την έφεσή του στα μαθηματικά τα οποία τελικά δεν σπούδασε, για την κατοχή, τον πόλεμο και τη συμμετοχή του στο ΕΑΜ, για το κυνήγι που υπέστη λόγω των αριστερών φρονημάτων του, αλλά και για την εξορία του στην Ικαρία.

Ο Θανάσης Κλαδούχος δίνει στους απογόνους του Σταύρου μια δεκασέλιδη επιστολή μέσω της οποίας ανακαλύπτουν γεγονότα, καταστάσεις και συμπεριφορές που δεν ήξεραν για τον πρόγονό τους και με τη βοήθειά της, συνθέτουν την προσωπικότητα του Σταύρου επί σκηνής, μπαίνουν στη θέση του, προσπαθούν να καταλάβουν τις επιλογές ζωής που έκανε, τις επιλογές ζωής που δεν μπόρεσε να πραγματώσει λόγω των ιστορικών συγκυριών, να αισθανθούν τις επιτυχίες και τις αποτυχίες του, να τον θυμηθούν, να τον συμπονέσουν, να τον συγχωρήσουν, να τον αγαπήσουν και να τον μνημονεύσουν. Θα ταξιδέψουν από το δημοτικό σχολείο στην προπολεμική Ελλάδα μέχρι την Αντίσταση, την παράδοση των όπλων στη Βάρκιζα, τη μάχη του Μελιγαλά και τον τόπο εξορίας του.

Οι συντελεστές της παράστασης, μιλούν στα «Νέα» για την ιδέα που τους οδήγησε στην παράσταση και το πώς η σύγχρονη ελληνική ιστορία την διαπερνάει.

1. Πώς προέκυψε η ιδέα για την παράσταση;

Κατερίνα Μπερδέκα: Όταν έλαβα την επιστολή του Θανάση Κλαδούχου, συνέταιρου του παππού μου Σταύρου Κομίνη, πριν περίπου είκοσι χρόνια, τη διάβασα μια φορά και την έκρυψα σε ένα συρτάρι. Ήταν ένα κείμενο γραμμένο με τόση ειλικρίνεια, αγάπη και θαυμασμό για τον Σταύρο και με τόσες πληροφορίες άγνωστες σε μένα, που δεν μου επέτρεπε να διαχειριστώ το περιεχόμενό της συγκινησιακά. Κατά καιρούς και σε δύσκολες καταστάσεις ανέτρεχα σε αυτήν για να πάρω δύναμη. Ενστικτωδώς, ίσως από την πρώτη κιόλας ανάγνωση ήθελα να την δείξω και σε άλλους. Η ανεπιτήδευτη γραφή και η προσπάθεια του συγγραφέα να θυμηθεί και να πει για έναν άλλο άνθρωπο στα εγγόνια του με το άγχος να μην πεθάνει η μνήμη του μαζί με αυτόν, και μαζί με την προσωπική μνήμη τα κομμάτια της ιστορίας που εκείνος έζησε ήταν θέματα που ήθελα να μοιραστώ. Η δική μου γλώσσα είναι το θέατρο οπότε και η ανάγκη μου αυτή μοιραία οδηγούσε στη σκηνή. Μέσα από αυτή τη διαδικασία κατάφερα να «διαβάσω» κάθε γράμμα της επιστολής και να εκπληρώσω τον σκοπό της, να διατηρήσω μια μνήμη, με τα δικά μου μέσα, όσο πιο ζωντανή μπορώ.

2. Γιατί μια προσωπική αφήγηση να έχει διευρυμένο ενδιαφέρον ώστε να παρουσιαστεί στο πλαίσιο μιας παράστασης;

Αθηνά Μπερδέκα: Με την αφήγηση για έναν άνθρωπο ερχόμαστε πιο κοντά στον ίδιο αλλά και την εποχή του. Μέσα από αυτήν την διαδρομή, φωτίζονται και επαναπροσδιορίζονται από την αρχή οι αξίες μας και τα θέλω μας. Αντιλαμβάνεται κανείς, από την προσωπική και την ιστορική αφήγηση, την αλυσίδα που ενώνει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον και η αλυσίδα αυτή είναι η ανθρώπινη φύση με όλες τις αδυναμίες αλλά και την γοητεία της.

Μαριάνθη Μπαϊρακτάρη: Η επιστολή για τον Σταύρο Κομίνη γράφτηκε για να μάθουν οι απόγονοι του «ποιος ήταν, τι πρόσφερε στο διάβα του». Γράφτηκε σε γραφομηχανή. Γράφτηκε με μεγάλη αγάπη. Γράφτηκε από έναν άνθρωπο για έναν άλλο άνθρωπο. Περικλείει μέσα της κομμάτια από τη ζωή ενός ανθρώπου τα οποία μιλούν στο θυμικό μας. Περικλείει μια εποχή. Κάθε άνθρωπος είναι σημαντικός επειδή, από μόνη της, η ζωή είναι σημαντική. Η προσωπική αφήγηση είναι η αφορμή για να βουτήξει ο καθένας στη μνήμη, να ταξιδέψει και να θυμηθεί τον δικό του άνθρωπο που κάποτε θεώρησε ή θεωρεί ακόμα σημαντικό, τον άνθρωπο που η πορεία του στη ζωή άθελα του ή και ηθελημένα, διαμόρφωσε με κάποιο τρόπο και την δική μας.

3. Πώς μέσα από τις ιστορίες του Κομίνη, περνάει η σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας και οι διαφορετικές σημαντικές στιγμές της;

Στράτος Σωπύλης: Η Ελλάδα υπήρξε και είναι γεωγραφικά και ιστορικά ένα σταυροδρόμι. Για την ακρίβεια ένα τρίστρατο μεταξύ Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής. Κι όλες οι γενιές Ελλήνων, επιφανών ή όχι, σε σταυροδρόμια ιστορικά εκλήθησαν να πάρουν θέση και απόφαση. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος του αιώνιου εθνικού μας διχασμού, οι διαφορετικές αποφάσεις. Ο Σταύρος Κομίνης της ιστορίας μας σε τέτοια διλήμματα απάντησε, χωρίς πολλά λόγια, με πράξεις. Πράξεις σε πολέμους, εθνικούς και εμφύλιους, και στην προσπάθεια αναστήλωσης μιας χώρας. Ένας άνθρωπος, ένας Έλληνας στους τόσους.

4. Ποια είναι τα μηνύματα που επιχειρεί να στείλει το συγκεκριμένο έργο;

Στράτος Σωπύλης: Η τέχνη, κατά τη γνώμη μου, δεν στέλνει ή δεν υποχρεούται να στείλει μηνύματα. Θέτει ερωτήσεις. Και τα ερωτήματα που στη συγκεκριμένη περίπτωση και με αφορμή τον πρόγονο μιας πολύ καλής μου φίλης με κινητοποίησαν και με ερέθισαν είναι: “Πόσο καλά γνωρίζουμε τους πολύ δικούς μας ανθρώπους?” και “Τί είναι αυτό και ποιος ο τρόπος που καθιστά κάποιον που γνωρίσαμε καθοριστικής σημασίας για την εξέλιξη μας σαν άνθρωποι και μέλη μιας κοινωνίας?”

Αθηνά Μπερδέκα: Γιατί κάθε ιστορία οποιουδήποτε ανθρώπου είναι ένα ολόκληρο σύμπαν. Γιατί το σημείο που ένας άνθρωπος είναι μπροστά σε ένα σταυροδρόμι και βασανίζεται για την επιλογή που θα κάνει μας αφορά όλους. Γιατί όταν ο άνθρωπος ενδιαφέρεται για τον άλλον άνθρωπο μπορεί μαγικά να πετάξει ένα πυροτέχνημα και να ”φωτιστεί” ο ουρανός μας…

Τάκης Σακελλαρίου: Θα έβλεπα μια σειρά μηνυμάτων: Όλοι οι άνθρωποι είναι “σημαντικοί”, όλοι αφήνουμε το ίχνος μας. Ο διπλανός άγνωστος, μπορεί με μια πράξη του, μια επιλογή του, να ” μετακινήσει” την ζωή μας. Ο κάθε ένας από μας είναι ένας κρίκος και όλοι μαζί, δημιουργούμε την ιστορία. Μη γυρίζουμε την πλάτη στις μνήμες μας. Ακόμα και ο πιο απλός άνθρωπος μπορεί να είναι ο πιο σημαντικός για κάποιον από μας. Απόγονοι και πρόγονοι δεν θα σταματήσουν να υπάρχουν ποτέ.

Μαριάνθη Μπαϊρακτάρη: Η ζωή του Σταύρου Κομίνη ξεκίνησε σε εποχές που λογίζονταν κρίσιμες. Ο ίδιος όπως και κανείς φαντάζομαι δεν μπορούσε να ξέρει από πριν ότι ζει στιγμές που εκ των υστέρων χαρακτηρίστηκαν ιστορικές. Η ζωή του διαμορφώθηκε μέσα από γεγονότα. Πολλά από αυτά δεν τα εκμυστηρεύτηκε στους κοντινούς του παρά μόνο στον συνέταιρο και κουμπάρο του, Θανάση Κλαδούχο. Αυτός τα μεταλαμπάδευσε με μια επιστολή στους οικείους του. Πόσο σημαντική είναι η μνήμη; Τι μπορεί να κινητοποιήσει τη μνήμη και πόσο σημαντικό κομμάτι μας είναι η μνήμη που έχουμε από ένα γεγονός; Πόσο διαμορφώνεται η ζωή μας από ένα γεγονός; Πόσο σημαντική μπορεί να είναι η λήθη;