Πολλοί ειδικοί έχουν κηρύξει τον θάνατο της μεταπολεμικής φιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης, συμπεριλαμβανομένου του καθεστώτος που ορίζει για τα ανθρώπινα δικαιώματα η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (1948). Το «Foreign Policy» εικονογράφησε πρόσφατα στο εξώφυλλό του το λευκό περιστέρι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τρυπημένο από τα ματωμένα βέλη της αυταρχικής αντίδρασης.
Σύμφωνα με τους «ρεαλιστές» θεωρητικούς των διεθνών σχέσεων, δεν μπορεί να σταθεί μία φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη όταν δύο από τις τρεις μεγάλες δυνάμεις –η Ρωσία και η Κίνα –είναι αντι-φιλελεύθερες. Γράφοντας στο «Foreign Policy», ο Γιάσκα Μουνκ και ο Ρομπέρτο Στέφαν Φόα, υποστηρίζουν πως η εποχή που οι δυτικές φιλελεύθερες δημοκρατίες ήταν οι μεγαλύτερες πολιτισμικές και οικονομικές δυνάμεις ενδεχομένως να πλησιάζει στο τέλος της. Μέσα στην επόμενη πενταετία, «το μερίδιο χωρών που θεωρούνται “ανελεύθερες” –όπως η Κίνα, η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία –επί του παγκόσμιου εισοδήματος θα ξεπεράσει το μερίδιο των δυτικών φιλελεύθερων δημοκρατιών».
Υπάρχουν πολλά προβλήματα με αυτό το επιχείρημα. Καταρχήν, βασίζεται σε ένα μέτρο σύγκρισης που λέγεται ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, το οποίο είναι χρήσιμο σε κάποιες περιπτώσεις, αλλά όχι για τη σύγκριση της διεθνούς επιρροής. Σύμφωνα με τις τρέχουσες συναλλαγματικές ισοτιμίες, το ετήσιο ΑΕΠ της Κίνας είναι 12 τρισ. δολάρια, και της Ρωσίας 2,5 τρισ. δολάρια, έναντι 20 τρισ. δολαρίων για τις ΗΠΑ. Το πιο σοβαρό λάθος όμως είναι να ομαδοποιείς χώρες τόσο διαφορετικές όσο η Κίνα και η Ρωσία σε έναν «άξονα αυταρχισμού». Δεν υπάρχει σήμερα τίποτα σαν τον διαβόητο Αξονα της Ναζιστικής Γερμανίας και των συμμάχων της τη δεκαετία του 1930.
Παρότι και η Ρωσία και η Κίνα είναι αυταρχικά καθεστώτα, έχουν πολύ διαφορετικά συμφέροντα. Η Ρωσία είναι μία παρακμάζουσα χώρα με σοβαρά δημογραφικά προβλήματα και προβλήματα δημόσιας υγείας, με την ενέργεια, και όχι τα τελικά προϊόντα, να αντιπροσωπεύει τα δύο τρία των εξαγωγών της. Η Κίνα είναι μία ανερχόμενη δύναμη στενά συνδεδεμένη με την παγκόσμια οικονομία. Δεν πρέπει όμως κανείς να υποκύπτει στον πειρασμό να υπερβάλλει όσον αφορά τις προβλέψεις της κινεζικής ισχύος. Στην παγκόσμια στρατιωτική ισορροπία, η Κίνα υστερεί κατά πολύ, και από πλευράς δημογραφίας, τεχνολογίας, νομισματικού συστήματος και ενεργειακής εξάρτησης, οι ΗΠΑ είναι σε καλύτερη θέση για την ερχόμενη δεκαετία. Με βάση τον Δείκτη Ηπιας Ισχύος, η Κίνα έρχεται 25η ενώ οι ΗΠΑ 3ες. Επιπλέον, κανείς δεν γνωρίζει τι επιφυλάσσει το μέλλον για την Κίνα.
Ο Σι έσκισε το θεσμικό πλαίσιο του Ντενγκ Σιαοπίνγκ όσον αφορά τη διαδοχή στην ηγεσία, πόσο όμως θα διαρκέσει η εξουσία του; Στο μεταξύ, σε ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή, οι πανδημίες, η τρομοκρατία και η χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τόσο μια αυταρχική Κίνα όσο και οι ΗΠΑ θα ωφεληθούν από μια συνεργασία. Τα καλά νέα είναι πως κάποιες πλευρές της ισχύουσας παγκόσμιας τάξης θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν· τα κακά νέα είναι πως σε αυτά ενδέχεται να μην περιλαμβάνεται το φιλελεύθερο στοιχείο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
O Τζόζεφ Νάι, πρώην υφυπουργός Αμυνας και επικεφαλής του Εθνικού Συμβουλίου Πληροφοριών των ΗΠΑ, συγγραφέας μεταξύ άλλων και του περίφημου βιβλίου «Ηπια ισχύς» («Soft Power, στα ελληνικά από τις Eκδ. Παπαζήση, 2005), είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ
Τελευταία Νέα