Προβληματίζει έντονα η παρατηρούμενη παραβατική συμπεριφορά της Τουρκίας στο Αιγαίο κατά το τελευταίο διάστημα. Ιδιαίτερα όμως προβληματίζουν η επιθετική της ρητορική και οι αναθεωρητικές της βλέψεις σε ό,τι έχει να κάνει με κυριαρχικά δικαιώματα και τις –κατ’ αυτήν –«γκρίζες ζώνες» στην περιοχή. Για να αξιολογήσει κανείς τη νέα(;) κατάσταση και να μπορέσει να εξαγάγει ασφαλή συμπεράσματα, θα πρέπει να αναλύσει πραγματικά δεδομένα και όχι «εν θερμώ» εντυπώσεις. Διαμορφώνεται λοιπόν μια νέα εποχή σε ό,τι αφορά τη συμπεριφορά της Τουρκίας σε τακτικό ή στρατηγικό επίπεδο ή όχι;
Σε ό,τι αφορά στον εναέριο χώρο του Αιγαίου, στο τακτικό πεδίο στην πραγματικότητα σχεδόν τίποτε δεν έχει αλλάξει σε σχέση με το πρόσφατο ή απώτερο παρελθόν, σε βάθος 20 ετών. Ποσοτικά οι δείκτες παραβιάσεων του Εθνικού Εναέριου Χώρου (ΕΕΧ) και οι παραβάσεις των διεθνών Κανόνων Εναέριας Κυκλοφορίας (ΚΕΚ) από τα Α/Φ της Τουρκίας παραμένουν σχεδόν στα ίδια επίπεδα κατά τα τελευταία χρόνια, με μικρές κατά διαστήματα, μη αξιολογήσιμες αποκλίσεις. Η επιχειρησιακή αντίδραση και συμπεριφορά της τουρκικής αεροπορίας στο συγκεκριμένο θέμα επίσης ουδόλως έχει διαφοροποιηθεί. Κάθε φορά που ελληνικά Α/Φ ή ελικόπτερα προσεγγίζουν ή υπερίπτανται συγκεκριμένων περιοχών, όπως οι Οινούσσες, τα Ιμια, το Καστελλόριζο κ.ά., οι σταθμοί ραντάρ της γείτονος καλούν τα ελληνικά πτητικά μέσα να απομακρυνθούν από την περιοχή γιατί «παραβιάζουν τουρκικό εναέριο χώρο». Στην περίπτωση δε που τα ελληνικά Α/Φ παραμείνουν στην περιοχή, η τουρκική αεροπορία ακολουθώντας τους ισχύοντες για αυτήν κανόνες εμπλοκής και με τους συνεπακόλουθους αυτοματισμούς, αρκετές φορές απογειώνει μαχητικά Α/Φ για την αναγνώριση των δήθεν «εισβολέων».
Αυτά συμβαίνουν από το 1996 και εντεύθεν, μετά την ανάδειξη της νεόκοπης τουρκικής προπαγάνδας περί ύπαρξης «γκρίζων ζωνών», και αντιμετωπίζονται κατάλληλα από την ΠΑ και τις ΕΔ, ως μέρος μιας απαράδεκτης και αλόγιστης παραβατικής συμπεριφοράς της Τουρκίας. Επομένως, η ρητορική που εντόνως η Τουρκία προβάλλει το τελευταίο διάστημα, αδιάλειπτα εφαρμόζεται «εν τη πράξει» τα τελευταία τουλάχιστον 20 χρόνια. Ενδεχομένως η ένταση και η σειρά εμφάνισης της πρακτικής αυτής είναι ανορθόδοξες, καθ’ όσον η ενέργεια έχει προηγηθεί της έντονης λεκτικής διεκδίκησης, εντούτοις όμως η ουσία παραμένει η ίδια. Το βέβαιο όμως είναι ότι η συνεχής ακολουθία κατά το τελευταίο διάστημα της έντονης ρητορικής και αμφισβήτησης σε κάθε ευκαιρία των διεθνών Συνθηκών αποτελεί μια σημαντική μετάλλαξη της πολιτικής της Τουρκίας στο στρατηγικό επίπεδο, που θα πρέπει να παρακολουθήσουμε πώς θα εξελιχθεί, σχεδιάζοντας αναλόγως για την αντιμετώπιση όλων των ενδεχομένων.
Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα από τη διαμορφωθείσα κατάσταση είναι το γεγονός ότι οι Τούρκοι πλέον έχουν και οι ίδιοι πιστέψει πως έχουν δίκιο στις διεκδικήσεις τους. Μετά την πάροδο τόσων ετών χωρίς ουσιαστική αντιμετώπιση και εξάλειψη του προβλήματος εκ μέρους μας, τουλάχιστον δύο γενιές στρατιωτικών και πολιτών, που –από ηλικιακής άποψης –εν δυνάμει καταλαμβάνουν θέσεις από όπου δύνανται να επηρεάσουν αποφάσεις, έχουν γαλουχηθεί με τη συνείδηση περί της ορθότητας και του δικαίου της τουρκικής προπαγάνδας, γεγονός που δυστυχώς για εμάς θα χρειασθεί μεγάλη προσπάθεια για να αλλάξει.
Ο Χρήστος Βαΐτσης είναι πτέραρχος ε.α., πρώην αρχηγός ΓΕΑ