«Μέσα στους ερχόμενους 18 μήνες η ΕΕ θα αλλάξει όλη την ηγεσία της, κάτι που δεν είχε συμβεί ποτέ ώς σήμερα» τονίζει στα «ΝΕΑ» ο Ενρίκο Λέτα. Ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Ζακ Ντελόρ (ενός πολιτικού think tank με σημαντική επιρροή στις Βρυξέλλες) επισημαίνει πως ύστερα από αυτό το χρονικό διάστημα θα υπάρχει μια εντελώς διαφορετική Ευρώπη «και το ερώτημα είναι αν τελικώς θα είναι καλύτερη ή χειρότερη» από τη σημερινή.
Προς τα πού βαδίζει η Ευρωπαϊκή Ενωση;
Το βέβαιο είναι πως οι ερχόμενοι 18 μήνες θα είναι από τους σημαντικότερους της ιστορίας της. Και αυτό διότι θα υπάρξουν μεγάλες αλλαγές σε πρόσωπα και πράγματα.
Μέσα στους ερχόμενους 18 μήνες η ΕΕ θα αλλάξει όλη την ηγεσία της, κάτι που δεν είχε συμβεί ποτέ ώς σήμερα. Κατά το παρελθόν, για παράδειγμα, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δεν άλλαζε την ίδια χρονική περίοδο με τους προέδρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Και όχι μόνο αυτό. Το 2019 θα γίνουν οι ευρωεκλογές και θα αλλάξει η σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, θα ολοκληρωθεί η διαδικασία αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ και θα κορυφωθούν οι διαβουλεύσεις για τις ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις ώς το 2027. Νομίζω δε ότι μέσα στους επόμενους 18 μήνες θα ξεκαθαρίσουν και ορισμένα άλλα πράγματα, αρχής γενομένης από την αντίθεση Δύσης – Ανατολής στο εσωτερικό της Ευρώπης που, κατά τη γνώμη μου, είναι η σημαντικότερη κρίση που διέρχεται σε αυτήν τη φάση η ΕΕ. Υστερα από 18 μήνες θα υπάρχει λοιπόν μια διαφορετική Ευρώπη και το ερώτημα είναι αν τελικώς θα είναι καλύτερη ή χειρότερη από αυτή που έχουμε σήμερα. Το βέβαιο είναι πως δεν θα είναι ίδια με αυτή που έχουμε σήμερα. Δεν είμαι ωστόσο βέβαιος ότι οι πάντες έχουν αντιληφθεί τόσο σημαντικό είναι το σταυροδρόμι στο οποίο βρισκόμαστε.
Είστε ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Ζακ Ντελόρ και ασφαλώς θα θυμάστε ότι η βασική πολιτική ιδέα του Ντελόρ ήταν να δοθούν στις ασθενέστερες οικονομικά χώρες, ως αντιστάθμισμα για τη συμμετοχή τους στη μεγάλη ευρωπαϊκή αγορά, οι χρηματοδοτήσεις από τα διαρθρωτικά ταμεία. Υπάρχει σήμερα αυτή η αντίληψη;
Οχι, αυτή η αντίληψη δεν υπάρχει σήμερα. Και αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα. Πολλοί διαπιστώνουν ότι η Ευρώπη έχει εξελιχθεί πλέον σε ένα πελώριο σουπερμάρκετ, στο οποίο ο καθένας μπαίνει και παίρνει αυτό που του αρέσει. Ομως η Ευρώπη δεν είναι ένα σουπερμάρκετ. Είναι μια κοινότητα αλληλεγγύης. Αλλωστε, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο φτιάξαμε την Ευρώπη. Η αλληλεγγύη. Αυτή είναι και η δύναμή της. Πρέπει να επιστρέψουμε στην αρχή της αλληλεγγύης. Και νομίζω ότι αυτό δεν είναι αδύνατο. Σε σχέση, για παράδειγμα, με την εποχή του Ντελόρ, οι διεθνείς προκλήσεις είναι σήμερα για τον μέσο πολίτη πολύ πιο εμφανείς. Αντιλαμβάνεται ευκολότερα ότι οι Ευρωπαίοι μόνο ενωμένοι μπορούν να είναι δυνατοί. Είτε πρόκειται για την προστασία του περιβάλλοντος είτε για την ασφάλεια και την άμυνα είτε για την προσφυγική κρίση.
Πιστεύετε ότι υπήρξε ένα έλλειμμα αλληλεγγύης στην Ευρώπη έναντι της Ελλάδας και της Ιταλίας σε σχέση με την προσφυγική κρίση;
Ναι. Πιστεύω ότι η Ελλάδα και η Ιταλία έσωσαν την ψυχή της Ευρώπης. Γιατί αυτό που έκαναν η Ελλάδα και η Ιταλία στην προσφυγική κρίση είναι η καλύτερη εικόνα της Ευρώπης. Και η πολιτική σήμερα λειτουργεί με εικόνες. Κοιτάξτε τι έγινε στη Βρετανία. Δεν είχαν κανένα πρόσφυγα, όμως οι πάντες γνωρίζουν ότι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος καθορίστηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό από τον φόβο της προσφυγικής κρίσης. Από την εικόνα που είχαν για το πρόβλημα.
Το να είναι κανείς υπέρ ή κατά της «Ευρώπης – σουπερμάρκετ» δεν είναι όμως τόσο εθνική επιλογή, όσο πολιτική επιλογή. Πιστεύετε ότι σε αυτό το θέμα υπάρχει ακόμα κάποια διαφορά αντίληψης στην Ευρώπη ανάμεσα στη Δεξιά και την Αριστερά;
Φοβάμαι ότι στην Ευρώπη έχουμε χάσει τον πολιτικό διάλογο ανάμεσα στις πολιτικές παρατάξεις. Η εξέλιξη αυτή δεν είναι άσχετη από τις τάσεις επιστροφής στους εθνικισμούς. Ο διάλογος γίνεται πλέον όλο και περισσότερο πάνω σε εθνικές βάσεις και όλο λιγότερο πάνω σε πολιτικές βάσεις. Ο Βορράς κατά του Νότου και η Ανατολή κατά της Δύσης. Προσωπικώς αναπολώ την εποχή που υπήρχε πραγματικός πολιτικός διάλογος στην Ευρώπη ανάμεσα στη Δεξιά και την Αριστερά. Και αυτό γιατί ήταν ένας διάλογος ιδεών. Σήμερα είναι ένας διάλογος κρατικών συμφερόντων. Και νομίζω ότι αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Από την άλλη, βλέποντας την εικόνα της Ευρωβουλής, διαπιστώνει κανείς ότι σήμερα όλες οι πολιτικές οικογένειες στην Ευρώπη έχουν πρόβλημα πολιτικής ταυτότητας. Η σοσιαλδημοκρατία είναι πολύ αποδυναμωμένη και θα αποδυναμωθεί ακόμα περισσότερο μετά το Brexit. Στην πολιτική οικογένεια των Φιλελευθέρων περιμένουν τον Μακρόν. Ισως δε και το Κίνημα Πέντε Αστέρων. Το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα περιέχει, τέλος, τους πάντες. Από τον Ορμπαν ώς τον Γιούνκερ και από τη Μέρκελ μέχρι τον Μπαρνιέ. Θα έλεγε κανείς ότι το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα παραμένει ενωμένο κυρίως για λόγους συμφέροντος και όχι για λόγους πολιτικών απόψεων. Είναι βέβαιο πάντως ότι στο επόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα υπάρξει μια πολιτική ισορροπία πολύ διαφορετική από αυτή που είχαμε συνηθίσει ώς σήμερα. Και η διαμόρφωση των πλειοψηφιών θα είναι πολύ πιο περίπλοκη απ’ ό,τι σήμερα.
Πώς αντιμετωπίζετε το ενδεχόμενο συνεργασίας στο ευρωπαϊκό επίπεδο των σοσιαλδημοκρατών με τα κόμματα της ριζοσπαστικής Αριστεράς;
Η συνεργασία αυτή δεν είναι εφικτή. Και αυτό διότι τα περισσότερα κόμματα της ευρωπαϊκής ριζοσπαστικής Αριστεράς είναι κατά βάση κόμματα αντιευρωπαϊκά. Από την άλλη, όποτε ακούω στη Γαλλία τον Μελανσόν να μιλάει για την Ευρώπη, τον ακούω να λέει τα ίδια πράγματα με την Ακρα Δεξιά της Μαρίν Λεπέν.
Και ο Τσίπρας;
Ο Τσίπρας δεν είναι το ίδιο πράγμα. Ο Τσίπρας άλλαξε πολύ τον τελευταίο καιρό και η προσέγγιση που κάνει στην Ευρώπη κάθε άλλο παρά είναι η ίδια με αυτή του Μελανσόν.
Πιστεύετε πως θα έπρεπε να ενταχθεί στους Σοσιαλιστές;
Δεν ξέρω τι θέλει και δεν γνωρίζω τι σκέφτεται. Γνωρίζω όμως ότι αυτά που έκανε προκάλεσαν ερωτήματα και το τι προτίθεται να πράξει απασχολεί πολλούς στον χώρο της ευρωπαϊκής Αριστεράς.
Προ διετίας, ωστόσο, το Ινστιτούτο Ντελόρ είχε δημοσιεύσει μια έκθεση εξαιρετικά επικριτική για την απόφασή του να κάνει το 2015 δημοψήφισμα.
Δεν συμπαθώ τα δημοψηφίσματα. Κυρίως όταν είναι μοχλοί πίεσης και μέσα πολιτικής διαπάλης. Εγώ προτιμώ τη δημοκρατία από τα δημοψηφίσματα. Τα δημοψηφίσματα συνήθως δεν δίνουν λύσεις σε προβλήματα, αλλά προκαλούν προβλήματα. Κοιτάξτε την περίπτωση του Brexit. Το δημοψήφισμα έγινε για λόγους εσωτερικής πολιτικής αντιπαράθεσης. Επειδή ο Κάμερον ήθελε να ξεκαθαρίσει λογαριασμούς στο εσωτερικό του κόμματός του και με τον Φάρατζ. Και τελικώς χάνει το Hνωμένο Βασίλειο την Ευρώπη και η Ευρώπη το Ηνωμένο Βασίλειο. Στην Ιταλία ο Ρέντσι έκανε το ίδιο λάθος. Επιδίωξε τη συνταγματική μεταρρύθμιση με δημοψήφισμα, το έχασε για λόγους άσχετους προς αυτήν και να πού καταντήσαμε σήμερα. Το δημοψήφισμα είναι όπως το πέναλτι στο τελευταίο λεπτό της παράτασης. Εκεί κρίνονται όλα και δεν υπάρχει τίποτα μετά. Αν το δημοψήφισμα γίνεται για να χρησιμοποιηθεί ως μέσο πίεσης για την επίτευξη απώτερων πολιτικών στόχων, τότε τα αποτελέσματα συνήθως είναι καταστροφικά.
Πρόεδρος του Ινστιτούτου Ντελόρ
}Ο Ενρίκο Λέτα υπήρξε πρωθυπουργός της Ιταλίας μεταξύ 2013 και 2014. Διαδέχθηκε τον Μάριο Μόντι και παρέδωσε στον Ματέο Ρέντσι. Γεννήθηκε το 1966 στην Πίζα και υπήρξε μέλος της Νεολαίας της Χριστιανικής Δημοκρατίας, από την οποία αποχώρησε για να ενταχθεί στο κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα, πολιτικό απόγονο του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Σήμερα έχει εγκαταλείψει την ενεργό πολιτική. Ζει στο Παρίσι και είναι πρόεδρος του Ινστιτούτου Ζακ Ντελόρ, ενός πολιτικού think tank με σημαντική επιρροή στις Βρυξέλλες. Εκ παραλλήλου είναι καθηγητής στη Σορβόννη.
