Δεν χρειάζεται να δεις τις φωτογραφίες που κατακλύζουν τα μέσα ενημέρωσης. Η είδηση αρκεί για να σου σφίξει την καρδιά: Στις πρόσφατες διαδηλώσεις, ισραηλινές σφαίρες και δακρυγόνα σκότωσαν νήπια και μωρά. «Γιατί ρε καθάρματα;» εξεγείρεται η κοινή γνώμη απανταχού σχεδόν, μαζί και η Διεθνής Αμνηστία. «Εμείς φέρουμε την ευθύνη;» απαντάει το Ισραήλ. «Ή οι Παλαιστίνιοι που κουβαλάνε τα παιδιά τους στην πρώτη γραμμή των διαδηλώσεων; Που τα μεταχειρίζονται ως ανθρώπινες ασπίδες και ως μοχλούς της προπαγάνδας τους;». «Είστε φασίστες!» ηχεί βαρύ το ανάθεμα. «Ο,τι σάς έκαναν οι Γερμανοί στο Αουσβιτς, το κάνετε σήμερα εσείς στη Λωρίδα της Γάζας».
Το σχήμα του θύματος που έγινε θύτης ψυχαναλυτικά μιλώντας βγάζει νόημα. Διαστρέφει ωστόσο βασικές όψεις της πραγματικότητας. Ο Χίτλερ και οι συν αυτώ αποσκοπούσαν εν ψυχρώ στον αφανισμό των Εβραίων, οι οποίοι –ειρήσθω εν παρόδω –αποτελούσαν στη Γερμανία του Μεσοπολέμου μια μικρή μειονότητα, ούτε το 5% του πληθυσμού. Το Ισραήλ δεν επιδιώκει τον αφανισμό των Αράβων –πώς θα μπορούσε άλλωστε; Πρόκειται για εκατοντάδες εκατομμυρίων, το κυκλώνουν από παντού. Οι πιο φανατικοί ίσα ίσα ανάμεσα στους Αραβες είναι που διακηρύσσουν σε κάθε ευκαιρία ότι το αστέρι του Δαβίδ πρέπει να σβηστεί από τον χάρτη. Κάποιοι Ορθόδοξοι Εβραίοι –από εκείνους με τα μπουκλάκια και τα μαύρα καπέλα, που οι γυναίκες τους ξυρίζουν τα κεφάλια τους, φορούν περούκες και τεκνοποιούν ακατάπαυστα –συμφωνούν μαζί τους. «Προτού εμφανιστεί ο Μεσσίας» λένε «δεν έχουμε δικαίωμα σε κράτος. Οι κυβερνήσεις μας είναι εξ ορισμού αντίθεες!». Το Ιράν καλοδέχεται τους ραβίνους τους.
Εδώ κι έναν σχεδόν αιώνα, η Μέση Ανατολή βρίθει από αιματηρές αντιφάσεις. Οι Βεδουίνοι της Αραβικής Χερσονήσου που αποτίναξαν τον αποικιοκρατικό ζυγό, έγιναν από τις πετρελαιοπηγές δισεκατομμυριούχοι και εγκαθίδρυσαν τα πιο σκοταδιστικά καθεστώτα στον πλανήτη –έξω απ’ τα μολ της υπερπολυτέλειας περιπολεί η θρησκευτική αστυνομία, εάν την ώρα της προσευχής δεν βρίσκεσαι στο τζαμί, σε αρπάζει και σε πηγαίνει διά της βίας… Οι Ιρανοί που ανέτρεψαν με επανάσταση τον σάχη και βρέθηκαν υπό τον ζυγό των αγιατολλάδων –τριάντα χρόνια έπρεπε να περάσουν για να αρχίσει η θεοκρατία κάπως να χαλαρώνει… Οι Εβραίοι που μετανάστευαν κατά τον Μεσοπόλεμο από την Κεντρική Ευρώπη γίνονταν από αστοί αγρότες, ίδρυαν τα κιμπούτς, τις μόνες σοσιαλιστικές κυψέλες παγκοσμίως οι οποίες λειτούργησαν επί δεκαετίες εθελοντικά… Οι Παλαιστίνιοι που μάχονται ηρωικά διεκδικώντας τη δική τους ουτοπία: να επιστρέψουν στις προ του 1948 εγκαταστάσεις τους… Για να μη μιλήσουμε για τη Συρία.
Το κουβάρι είναι τόσο μπερδεμένο ώστε πρέπει να κατεβάσεις βιβλιοθήκες ολόκληρες για να μπεις στο νόημα. Μα κι έτσι, δεν θα βγάλεις άκρη αν δεν ζήσεις εκεί. Οσοι όμως ζουν εκεί, μοιραία παρασύρονται από το ένα ή από το άλλο τσουνάμι της Ιστορίας.
Μοιραία; Οι συγγραφείς ίσως –και οι καλλιτέχνες γενικά –αποτελούν την εξαίρεση. Θυμάμαι τον σπουδαίο Αμος Οζ να διηγείται στην Αθήνα πώς ο ίδιος και ορισμένοι ομότεχνοί του σήκωσαν θαρραλέα ανάστημα, διακήρυξαν ότι το Ισραήλ όφειλε να επιστρέψει κάποια από τα αραβικά εδάφη που κατέλαβε κατά τον θριαμβευτικό πόλεμο των Εξι Ημερών. Θυμάμαι τον πολυβραβευμένο Νταβίντ Γκρόσμαν, που ο γιος του σκοτώθηκε από τις σφαίρες της Χεζμπολάχ, να ξεπερνά τον άφατο πόνο και να τείνει χείρα συμφιλίωσης προς τους Παλαιστίνιους…
Στο εξαιρετικό του μυθιστόρημα «Αντιζωή», ο Φίλιπ Ροθ σκιαγραφεί την εξέλιξη –ή την μετάλλαξη –των Εβραίων μετά το τραύμα του Ολοκαυτώματος. Το παιδί εκείνου που τον έσυραν στα κρεματόρια δεν διανοούνταν πως θα γίνει και το ίδιο πρόβατο επί σφαγήν. Τον θρησκευόμενο, τον διανοούμενο, τον εμπορευόμενο Εβραίο διαδέχθηκε ο πολεμιστής, ο οποίος δεν διαπραγματεύεται ούτε μια σπιθαμή εδάφος, που δεν χαλαλίζει ούτε μια ρανίδα αίματος. Με την ακάματη δουλειά και με την έμπνευσή τους, οι Ισραηλινοί μεταμόρφωσαν τη φλούδα γης που κέρδισαν από χέρσα έρημο σε ολάνθιστο κήπο. Βρέθηκαν στην αιχμή της τεχνολογίας διεθνώς. Εγκαθίδρυσαν την πιο δημοκρατική, την πιο ανοιχτή κοινωνία στην ευρύτερη περιοχή. Με όποιον ωστόσο τούς απειλεί είναι αμείλικτοι, απίθανα βίαιοι, κτηνώδεις κατά περίστασιν. Και με τον Τραμπ θα συμμαχήσουν ευχαρίστως για να προωθήσουν όχι το δίκαιο αλλά το δικό τους δίκιο.
Πώς προδιαγράφεται το μέλλον; Τι κατάσταση θα επικρατεί στη Μέση Ανατολή το 2038; Τα δημογραφικά δεδομένα εμφανίζονται εναντίον του Ισραήλ. Σε όσες λωρίδες της Γάζας και αν εγκλωβιστούν, οι Παλαιστίνιοι μάλλον τελικά θα επιβληθούν. Οχι πολεμώντας μα γεννώντας. Το νερό εξάλλου δεν φτάνει για όλους, αποτελεί είδος εν ανεπαρκεία. Πολλοί προβλέπουν ότι κατά τον 21ο αιώνα θα πυροδοτεί περισσότερους πολέμους από ό,τι το πετρέλαιο.
Το 1966 –όταν ο κόσμος μάτωνε στη Μέση Ανατολή μα και στη Βόρεια Ιρλανδία –ο Νίκος Γκάτσος έγραψε ένα τραγούδι που μιλούσε για δυο φίλους, έναν Ιρλανδό και έναν Ιουδαίο, οι οποίοι πήγαιναν καλεσμένοι σε γάμο. «Πέρασαν τα μεγάλα τείχη και κάπου εκεί, στην αγορά, κάποιον ρωτήσανε στην τύχη πού είναι ο γάμος και η χαρά. Κι αυτός απλώνοντας τα χέρια, τους έδειξε στο χώμα εμπρός δυο πεθαμένα περιστέρια που ήταν η νύφη και ο γαμπρός. Δάκρυσε τότε ο Ιρλανδός και δάκρυσε κι ο Ιουδαίος…».
Τελευταία Νέα