Δεν είναι και τόσο λεπτό το νήμα που τους συνδέει. Είναι, τηρουμένων των αναλογιών, χοντρό σαν καραβόσκοινο: τα μέλη του αριστερού Podemos καλούνται από τον αρχηγό τους να αποφασίσουν με ψηφοφορία εάν ο αρχηγός τους δικαιούται να είναι αρχηγός με βίλα, ενώ οι ψηφοφόροι του Κινήματος των 5 Αστέρων και της ακροδεξιάς Λέγκας στην Ιταλία κλήθηκαν στις κάλπες, πραγματικές ή εικονικές, για να εγκρίνουν το κοινό πρόγραμμα των δέκα σημείων «συμβολικά».
Πόσο δημοκρατικό είναι να χρησιμοποιεί κανείς την κάλπη σαν πλυντήριο; Ποιο δημοκρατικό πνεύμα λέει ότι οι αποφάσεις νομιμοποιούνται διά της δημοκρατικής επίφασης; Αυτό που ζητεί ο Πάμπλο Ιγκλέσιας από τους συντρόφους του στην ουσία είναι να του πουν εάν η πράξη του να αγοράσει μια βίλα 600.000 ευρώ είναι και ηθική εκτός από νόμιμη. Η προσωπική του ηθική τίθεται στην κρίση κάποιας πλειοψηφίας. Αν πλειοψηφήσει το «ναι» θα του μείνει και η ηγεσία και η βίλα, εάν υπερισχύσει το «όχι» θα του μείνει η βίλα για να του θυμίζει ότι κάποτε ήταν αρχηγός.
Αυτό που ζήτησαν ο Λουίτζι ντι Μάιο και ο Ματέο Σαλβίνι από τους ψηφοφόρους τους είναι να νομιμοποιούν κάθε τους πράξη με μια ψηφοφορία παρωδία –πραγματική παρωδία και καθόλου συμβολική όπως το αποτέλεσμα με το οποίο εγκρίθηκε το κυβερνητικό πρόγραμμα. Αλλά το ξέρουν και οι πέτρες πια, σε καμιά πραγματική δημοκρατία το 90% δεν συνιστά θρίαμβο της δημοκρατίας. Σε καμιά πραγματική δημοκρατία οι αποφάσεις δεν γίνονται ουδέτερες, παύουν δηλαδή να είναι ακραίες, συντηρητικές, προοδευτικές ή αντιδημοκρατικές, εάν τις εγκρίνουν οι κομματικοί φίλοι. Γιατί σε μια πραγματική δημοκρατία η κάλπη δεν είναι πλυντήριο.
