Αναρίθμητες ερμηνείες προβάλλονται τελευταία για τη σημερινή κρίση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, η οποία αναμφίβολα πολλά προσέφερε στο παρελθόν στην οικοδόμηση του κράτους πρόνοιας και στην ανάπτυξη κοινωνικής φιλαλληλίας.
Μήπως, όμως, η βαθύτερη ρίζα της μακροπρόθεσμης αποδυνάμωσής της βρίσκεται –πέραν της αρχικής σχετικής πολιτικής επιτυχίας της, που εν πολλοίς ακύρωσε αρκετά αιτήματά της –στο ότι είναι εν μέρει ασύμβατη προς την ανθρώπινη φύση; Οχι ασφαλώς όσο ο κομμουνισμός, αλλά πάντως αρκετά…
Ειδικότερα… Αν ο κομμουνισμός είναι το ιδεολόγημα της πλήρους κατάργησης εν ονόματι του ολοσχερούς εξισωτισμού, της ατομικής ιδιοκτησίας, η σοσιαλδημοκρατία προσβλέπει σε σημαντικούς περιορισμούς, χάριν κοινωνικών σκοπιμοτήτων/προτεραιοτήτων, στα εκ της ιδιοκτησίας προερχόμενα δικαιώματα. Ως μέρος του ευρύτερου στόχου που είναι ο περιορισμός των διαφορών και διαφοροποιήσεων.
Προσωπικά, ως φύσει πλάνης και εκ χαρακτήρος αρνούμενος τις κάθε λογής δεσμεύσεις, δεν είμαι άνθρωπος της ιδιοκτησιακής σώρευσης –ακριβώς το αντίθετο -, κάτι που προκαλούσε την απόγνωση της μακαρίτισσας μητέρας μου. Ωστόσο… Μήπως ο θεσμός της ιδιοκτησίας συνδέεται άρρηκτα και με την ανθρώπινη φύση και με τη δυνατότητα του ανθρώπου να παράγει πολιτισμό; Κάπου διάβασα πρόσφατα ότι οι ιδιοκτησιακοί τίτλοι προσδιορίζουν λιγότερο το τι έχουμε και περισσότερο το τι είμαστε. Αρα η κυριότητα επί πραγμάτων λιγότερο προσδιορίζει την ιδιοκτησία και περισσότερο την ιδιαιτερότητα/ιδιοπροσωπία του ανθρώπου. Ως ιδιοκτήτης χώρου αφήνεις τη σφραγίδα σου, διαμορφώνεις το αποτύπωμά σου, εγχαράσσεις την ταυτότητά σου, αναπτύσσεις την ελευθερία σου. Επιπρόσθετα η μόνιμη ταύτιση με κάποιο αντικείμενο, ακίνητο ιδιαίτερα, σου επιτρέπει να αξιοποιείς το στοιχείο της ασφάλειας και διαχρονικότητας, ώστε να δημιουργείς επ’ αυτού και έργο μακροπρόθεσμης οικονομικής απόδοσης, αλλά και έργο πολιτισμού: ένας κήπος, μια καλλιέργεια, μια γωνιά στο σπίτι, μια εστία, μια τοιχογραφία, μια επιλογή του προσανατολισμού της ανεγειρόμενης κατοικίας, όλα αυτά είναι στοιχεία πολιτισμού που υποδηλώνουν την ατομική δημιουργική δύναμη και ιδιαιτερότητα, άρα και την ελευθερία του κάθε ανθρώπου. «Δώσε σε κάποιον μια έκταση κατ’ ιδιοκτησία να σου την κάνει παράδεισο, με δεκαετή μίσθωση ο ίδιος άνθρωπος θα σου την έκανε έρημο» είχε λεχθεί πριν από πολλά χρόνια από κάποιον υποστηρικτή των φιλελεύθερων ιδεωδών.
Ολα αυτά ασφαλώς και δεν ακυρώνουν την προαναφερθείσα κοινωνική προσφορά και τη συμβολή στην ομαλόρρυθμη κοινωνική συμβίωση της σοσιαλδημοκρατικής πρότασης. Ωστόσο και οι, ακραίες ενίοτε, παρεμβατικές διαθέσεις του αντίστοιχου πολιτικού χώρου στο ιδιοκτησιακό δικαίωμα, με τις παρεπόμενες αρνητικές συνέπειες στη δημιουργικότητα και την αυτόνομη ανάπτυξη του ανθρώπου…
Αλλά και η έμφαση που δίνει στην εναντιούμενη στην ανθρώπινη φύση πρόταξη του εξισωτισμού –άλλο πράγμα η διασφάλιση σε όλους τους ανθρώπους επαρκών ευκαιριών για την ατομική τους ανάπτυξη –ίσως εν μέρει εξηγούν και συμβάλλουν στην κρίση της «γερασμένης» σοσιαλδημοκρατίας. Αυτής που, αφού εκπλήρωσε το μείζον των νεωτεριστικών της προτάσεων, εκφυλίστηκε σε αντιφιλελεύθερες και εξισωτικές υπερβολές. (Για το ότι, δε, ο εξισωτισμός είναι contra naturam, ας θυμηθούμε τι έλεγε ο εκ των προδρόμων του σχετικού ιδεολογήματος Ζαν Ζακ Ρουσό: «Επειδή η φύση έφτιαξε τους ανθρώπους τελείως άνισους, πρέπει ο νόμος να λειτουργεί διορθωτικά, δηλαδή εξισωτικά».)
του Παντείου Πανεπιστημίου
