Η ταινία του Φεντερίκο Φελίνι «Οι Κλόουν», που προβλήθηκε ταυτόχρονα στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο τα Χριστούγεννα του 1970, ξεκινά με τον οκτάχρονο σκηνοθέτη να παρακολουθεί από το παράθυρο του σπιτιού του το στήσιμο μιας σκηνής τσίρκου. Μετατρέπεται στη συνέχεια σε ένα fake ντοκιμαντέρ, όπου ο ίδιος ο Φελίνι και ένα συνεργείο από ανίκανους βοηθούς του ερευνούν την κατάσταση του επαγγέλματος στο Παρίσι και τη Ρώμη, μιλώντας με συνταξιούχους καλλιτέχνες και ιστορικούς. Οταν κάποιος ρωτάει τον σκηνοθέτη ποιο είναι το μήνυμα της ταινίας, ένας κουβάς με νερό πέφτει στο κεφάλι του κι ένας στο κεφάλι του Φελίνι. Η ερώτηση θα πρέπει να απαντηθεί από τους θεατές.
Είναι προσβλητικό για το ευγενές επάγγελμα των κλόουν να χρησιμοποιηθεί αυτός ο χαρακτηρισμός για τους ανθρώπους που καλούνται να κυβερνήσουν την Ιταλία μισό αιώνα μετά την πρώτη προβολή εκείνης της ταινίας. Μεταφορικά μιλώντας, πάντως, περί αυτού πρόκειται. Οι ηγέτες δύο λαϊκιστικών και ξενόφοβων κομμάτων τοποθετούν για βιτρίνα έναν παντελώς άγνωστο και άπειρο πρωθυπουργό, που είπε ψέματα ακόμη και στο βιογραφικό του, προκειμένου να επιδοθούν οι ίδιοι σε μια επιχείρηση αποδόμησης της Ευρώπης. Μην μπορώντας να αρνηθεί να δώσει την εντολή στον Τζουζέπε Κόντε, ο πρόεδρος Ματαρέλα θα προσπαθήσει τουλάχιστον να αποτρέψει την ανάληψη του υπουργείου Οικονομικών από τον γερμανόφοβο πολέμιο του ευρώ Πάολο Σαβόνα.
Οι εξελίξεις αυτές δεν μπορεί ούτε πρέπει να αγνοηθούν. Πρώτον, επειδή η Ιταλία δεν είναι Ελλάδα. Δεύτερον, επειδή δεν είναι δυνατόν να ισχυρίζεσαι ότι βρέχει όταν οι ψηφοφόροι εξακολουθούν να σε φτύνουν. Ούτε να χώνεις το κεφάλι σου στην άμμο. Το κύμα του λαϊκισμού όχι μόνο δεν ανεκόπη μετά τη νίκη του Μακρόν, αλλά φούντωσε και απειλεί να καταπιεί ολόκληρη την Ευρώπη. Η αδράνεια λοιπόν απαγορεύεται.
Υπάρχουν δύο δυνατές απαντήσεις. Η μία είναι ανελεύθερη και ευρωφοβική. Πας με τα νερά των λαϊκιστών, μειώνεις τις εξουσίες της Ευρώπης και λαμβάνεις αυστηρά μέτρα για τη μετανάστευση. Η τελευταία έρευνα του Ευρωβαρόμετρου σε δείγμα 27.000 πολιτών δείχνει ότι πάνω από τους μισούς Ευρωπαίους εμπιστεύονται τα νέα κόμματα και κινήματα (το ποσοστό φτάνει το 63% στους κάτω των 24 ετών). Τα Πέντε Αστέρια δείχνουν το μέλλον.
Η άλλη απάντηση είναι τολμηρή και φιλοευρωπαϊκή. Αφήνεις πίσω σου όσους δεν θέλουν, σφίγγεις τις γραμμές σου, υπερασπίζεσαι τις αρχές σου, λαμβάνεις μέτρα υπέρ της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της καταπολέμησης των ανισοτήτων. Η ίδια έρευνα δείχνει ότι η υποστήριξη προς την ΕΕ έχει αυξηθεί στις 26 από τις 28 χώρες (εξαίρεση αποτελούν η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο) και ότι το ποσοστό όσων πιστεύουν πως η φωνή τους μετράει στην ΕΕ (48%) είναι για πρώτη φορά μετά το 2007 μεγαλύτερο από το ποσοστό εκείνων που διαφωνούν (46%). Στο κάτω κάτω, και το κόμμα του Μακρόν νέο είναι.
Πώς θα λυθεί αυτό το δίλημμα; Ποιο είναι το μήνυμα των εξελίξεων στην Ιταλία για το μέλλον της Ευρώπης; Αν στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο εξακολουθούν να αναρωτιούνται, το πιθανότερο είναι να φάνε έναν κουβά με νερό στο κεφάλι.
