«Πεθαίνουν» οι ποιητές και συγγραφείς; Και πώς πιστοποιείται η «ζωή» τους; Από το φθαρτό σώμα τους ή από το άφθαρτο έργο τους; Τι έχει μεγαλύτερη σημασία; Το πόσα χρόνια έζησαν ή το πόσα έργα έγραψαν; Αν ο θάνατος ορίζει τη ζωή, πώς ορίζεται ο «θάνατος» ενός συγγραφέα; Οταν σταματάει να γράφει ή όταν σταματάει να αναπνέει; Και, τελικά, τι έχει σημασία; Το ότι πρέπει να σκεφτώ αν και πότε, για παράδειγμα, πέθανε ο Εντουαρντ Αλμπι ή αν έχω αφουγκραστεί τη Μάρθα και τον Τζορτζ στο «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ»; Ερωτήματα που θα μπορούσαν να αποτελέσουν θέμα για φιλολογική συζήτηση μιας παρέας. Και που, στην ουσία τους, θα μένουν αιωρούμενα και αναπάντητα. Ναι, ουσιαστικά, οι συγγραφείς ζουν μέσα από το έργο τους. Πόσες φορές όμως δεν έχουμε αναλογιστεί τι θα έγραφε ο τάδε εκλιπών για το τάδε θέμα –κοινωνικό, πολιτικό, εθνικό; Ποια θα ήταν η γνώμη του;
Οταν χθες το πρωί έμαθα για τον θάνατο του Φίλιπ Ροθ, η πρώτη μου κίνηση ήταν να κατεβάσω από τη βιβλιοθήκη μου ένα βιβλίο του. Το «Κι ό,τι θέλει ας γίνει», όχι από τα best seller του. Εδώ και χρόνια με τσακισμένη την ίδια σελίδα. Εκεί όπου μια αναφορά χαρακτήρα λες κι έχει γραφτεί για να περιγράψει σε βάθος ένα συγγενικό μου άτομο. Αυτό τον έχει κάνει αυτόματα κάτι σαν «συγγενή» μου. Ο θάνατός του όμως δεν αποτελεί προσωπική απώλεια όπως συχνά, στα χρόνια των σόσιαλ μίντια, βλέπω να αντιμετωπίζονται οι θάνατοι των συγγραφέων. Ισα ίσα που είναι μια ευκαιρία να διαβάσω δύο βιβλία του, κάτι που αναβάλλω χρόνια τώρα. Ναι, τελικά, οι συγγραφείς ζουν μέσα από το έργο τους. (Μόνο που συχνά έχω την εντύπωση ότι οι περισσότεροι από αυτούς, αν μπορούσαν να διαλέξουν, θα προτιμούσαν να ζήσουν περισσότερο και να είχαν γράψει ένα βιβλίο λιγότερο).