Tι κοινό μπορεί να έχει το κάστρο του Ουίνδσορ με τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη; Ποιος στρατηγός έστησε γλέντι για να δείξει την προσωπική συλλογή έργων τέχνης, τα οποία ήταν στο σύνολό τους δημιουργίες υπαγορευμένες από τον ίδιο; Πώς οι ακουαρέλες που έστειλε στο Παρίσι για να λιθογραφηθούν κατέληξαν σε δημοπρασία στη Ρώμη; Και ποιο ρόλο είχε σε όλη αυτή την υπόθεση ο διάσημος ελβετός φωτογράφος Φρεντ Μπουασονά; Ερωτήσεις που θα μπορούσαν να έχουν βγει από τις σελίδες ενός καλοδουλεμένης πλοκής αστυνομικού μυθιστορήματος με φόντο από τα μέσα του 19ου αιώνα ώς τις αρχές του 20ού. Οι απαντήσεις ωστόσο βρίσκονται στους τοίχους και τις προθήκες του εκθεσιακού χώρου της πτέρυγας «Ιωάννης Μακρυγιάννης», του ολοκαίνουργιου αποκτήματος της Γενναδείου Βιβλιοθήκης. Πτέρυγας που δεν θα μπορούσε να εγκαινιαστεί επίσημα παρά με μια έκθεση – αφιέρωμα στον ισχυρό εθνικό μας μύθο: τον «ριζοσπάστη πολεμιστή και πατριώτη» και για άλλους «δημαγωγό» στρατηγό Μακρυγιάννη, αφού αυτή ήταν η επιθυμία των Ντίνου και Μαρίας Μακρυκώστα, σημαντικών χορηγών για τη διαμόρφωση των νέων χώρων, οι οποίοι έλκουν την καταγωγή τους από την ίδια περιοχή με τον στρατηγό που άφησε ανεξίτηλο το ίχνος του στην Ιστορία όχι μόνο μέσω της δράσης του, αλλά και των απομνημονευμάτων του.

Ο μίτος της έκθεσης «Ιωάννης Μακρυγιάννης, ζωντανή έκφραση» αρχίζει να ξετυλίγεται στις αρχές Μαρτίου του 1839. Ο στρατηγός παραθέτει ένα πλούσιο συμπόσιο στο σπίτι του, κοντά στον ναό του Ολυμπίου Διός. Καλεσμένοι 250 έλληνες, βαυαροί, γάλλοι, άγγλοι και ρώσοι διπλωμάτες και πολιτικοί, οπλαρχηγοί και στρατιωτικοί, άλλοι με φράκο κι άλλοι με φουστανέλα. Μετά το φαγητό ο οικοδεσπότης παρουσιάζει στους καλεσμένους του 25 πίνακες ζωγραφικής –αβγοτέμπερα σε ξύλο –με θέματα από την Ελληνική Επανάσταση. Και προσφέρει τέσσερα αντίγραφα της σειράς (ακουαρέλα σε χαρτί) στον βασιλιά Οθωνα και στους ηγέτες των Μεγάλων Δυνάμεων –Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία –που είχαν συμβάλει στην ανεξαρτησία του έθνους. Εικόνες που δεν δείχνουν τίποτε άλλο παρά την αλήθεια –κατά τον ίδιο –των μαχών της Επανάστασης, ως μια εικονογράφηση τρόπον τινά των απομνημονευμάτων του, κι αποτελούνται από τρεις αλληγορικές και 21 σκηνές μαχών.

ΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ. Σήμερα οκτώ από τους πρωτότυπους πίνακες –έργα των Δημήτρη και Παναγιώτη Ζωγράφου –βρίσκονται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Η σειρά υδατογραφιών (υπογεγραμμένες οι περισσότερες από τον αγιογράφο και οπλαρχηγό Δημήτριο Ζωγράφο) που προοριζόταν για τη βασίλισσα Βικτωρία βρίσκεται στο κάστρο του Ουίνδσορ. Τα ίχνη της γαλλικής και της ρωσικής αγνοούνται. Εκείνη του Οθωνα δόθηκε από τον ίδιο τον Μακρυγιάννη στον ζωγράφο Αλέξανδρο Ησαΐα με τη συμφωνία να την αναπαραγάγει λιθογραφικά στο Παρίσι με τη βοήθεια του φιλέλληνα στρατηγού Κάρολου Φαβιέρου. Ωστόσο δεν έφτασε ποτέ στον προορισμό της διότι ο Ησαΐας πέθανε στην Τεργέστη την ίδια χρονιά. Η σειρά αυτή είναι που ανακαλύφθηκε σε άριστη κατάσταση στη Ρώμη 70 χρόνια αργότερα από τον Ιωάννη Γεννάδιο και ανατυπώθηκε με τη βοήθεια του διάσημου ελβετού φωτογράφου Φρεντερίκ Μπουασονά το 1926.

Και είναι η ίδια (24 έργα, διότι το τελευταίο, πορτρέτο του Μακρυγιάννη, έχει χαθεί) που αθέατη για το κοινό τα τελευταία 22 χρόνια θα αποτελέσει τον πυρήνα της νέας έκθεσης της Γενναδείου Βιβλιοθήκης μαζί με το Σύνταγμα του 1844 που υπογράφει ως πρωτεργάτης, ένα αυτόγραφο κείμενο με μυστικιστικό περιεχόμενο που έγραψε σε προχωρημένη ηλικία υπό τον τίτλο «Οράματα και θάματα», το οποίο εκτίθεται για πρώτη φορά, ένα νεοαποκτηθέν χειρόγραφο που διασώζει τη μαρτυρία ενός αυτόπτη μάρτυρα της πολιορκίας της Αθήνας το 1827, στην οποία περιγράφεται και ο τραυματισμός του Μακρυγιάννη, τις πιστόλες, το σπαθί του και το καριοφίλι του (ορισμένα εκ των οποίων βγαίνουν από τις αποθήκες του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου στο οποίο ανήκουν), σφραγίδες, προσωπικά αντικείμενα (όπως ένα σερβίτσιο του), τη φορεσιά του (μόνο για τη βραδιά των εγκαινίων), το προικοσύμφωνο της συζύγου του Κατίγκως, δύο πορτρέτα του, εκ των οποίων το ένα άγνωστο ώς σήμερα, ζωγραφισμένο το 1830 –αντικείμενα που είτε ανήκουν στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη είτε τα δανείστηκε από τα Μουσεία Μπενάκη και Εθνικό Ιστορικό, το Ιδρυμα Σύλβιας Ιωάννου και από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους.

Δίνει η συγκεκριμένη έκθεση ένα παραπάνω λιθαράκι στην ανάγνωση της αντιφατικής προσωπικότητας του στρατηγού Μακρυγιάννη; Του ορφανού Γιαννάκη από το Αβορίτι Δωρίδας που κατάφερε να γίνει επιτυχημένος επιχειρηματίας πριν μπει στον πόλεμο και γίνει γνωστός ως Μακρυγιάννης, δηλαδή ως ο ψηλός Γιάννης; Του ανθρώπου που «βάλθηκε με τους ομοίους του να γκρεμίσουν με μεγάλες προσδοκίες, πολύ αίμα, θυσίες και ακατάβλητο πάθος τον μόνο κόσμο που μπορούσε να τους χωρέσει», όπως έχει επισημάνει ο ιστορικός Σπύρος Ασδραχάς; «Η Ιστορία πάντα μας δίνει μαθήματα. Κάθε γενιά έχει τη δική της ματιά. Σήμερα έχει αλλάξει η σχέση μας, επί παραδείγματι, με τις Μεγάλες Δυνάμεις. Μπορεί να μην προκύπτει μέσα από την έκθεση μια καινούργια θεωρία για τον Μακρυγιάννη, αλλά προσκαλούμε τον κόσμο να ανακαλέσει στη μνήμη του πράγματα που θεωρούνται ήδη γνωστά, να τα δει ως σύνολο και να τα ξανασκεφτεί» εξηγεί η διευθύντρια της Γενναδείου Βιβλιοθήκης Μαρία Γεωργοπούλου. Την έκθεση συνοδεύει ειδική έκδοση με κείμενα των Μαρίας Γεωργοπούλου, Μαρίας Παπαδάκη, Αννας Τοσκάνη, Νίκου Θεοτοκά, δρος Νίνας Σουγιουλτζόγλου – Καλμάγιερ, Νίκου Πετρόπουλου και Φωφώς Μαυρικίου που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Καπόν.

Τελευταία Νέα