Τα τρία χρόνια που έμεινε στις Βρυξέλλες, ο Εβάντ Σομπάνι πήρε μια γεύση της δυτικής κουλτούρας: διαμέρισμα, κοινωνική ζωή, δουλειά ως σερβιτόρος σε καφέ. Του έδωσε ελπίδα ότι είχε ξεφύγει από την αιματοβαμμένη χώρα του για πάντα, όπως και τα κύματα των Αφγανών που είχαν φύγει από εκεί πριν από εκείνον. Σήμερα βρίσκεται πίσω εκεί απ’ όπου ξεκίνησε, ένας από τους χιλιάδες Αφγανούς που απελάθηκαν από τη Δυτική Ευρώπη τους τελευταίους 30 μήνες, αφότου απορρίφθηκε η αίτησή τους για άσυλο. Χωρίς δουλειά, διαμένει σε ένα νοικιασμένο δωμάτιο στο Τζαλαλαμπάντ και αισθάνεται να είναι στο πουθενά –ένας άνδρας που εκτέθηκε σε έναν προηγμένο τρόπο ζωής, αλλά τώρα ζει σε μια άλλη κουλτούρα που δεν την αισθάνεται πια ως πατρίδα του.

«Δούλεψα σκληρά στο Βέλγιο» λέει ο 25χρονος Σομπάνι σε δημοσιογράφο της «Ουάσιγκτον Ποστ». «Πλήρωνα φόρους. Εμαθα γαλλικά. Είχα φίλους και ιδιωτικότητα». Ομως τον έβαλαν σε αεροπλάνο για την Καμπούλ λίγο καιρό αφότου απορρίφθηκε η αίτησή του για άσυλο. «Οταν φτάσαμε στο αεροδρόμιο, είδα όλη τη σκόνη και τη βρώμα», αφηγείται, «και ένα θλιβερό μέλλον να ξεδιπλώνεται μπροστά μου».

ΑΠΟ ΤΟ 2001. Στη διάρκεια των τριών δεκαετιών του πολέμου και της αναταραχής που τελείωσε με την πτώση των Ταλιμπάν το 2001, εκατομμύρια Αφγανοί έγιναν δεκτοί –αν και όχι πάντα καλοδεχούμενοι –από άλλες χώρες. Οι περισσότεροι πέρασαν τα σύνορα προς το Πακιστάν και το Ιράν ως πρόσφυγες. Εκατοντάδες χιλιάδες έφθασαν στη Δύση και έφτιαξαν νέες ζωές σε προσφυγικές κοινότητες. Ομως τα τελευταία δύο χρόνια η Δυτική Ευρώπη έχει κλείσει τα σύνορά της, αρνείται περισσότερες αιτήσεις ασύλου και επιταχύνει τις απελάσεις. Παρότι οι αφγανικές και νατοϊκές δυνάμεις συνεχίζουν να πολεμούν ένοπλες ομάδες στο Αφγανιστάν, λένε οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, η χώρα δεν είναι πια τόσο επικίνδυνη για τους ντόπιους.

Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως το Αφγανιστάν είναι προετοιμασμένο να δεχθεί ούτε καν τους πιο φιλόδοξους και ικανούς νεαρούς μετανάστες, καθώς επιστρέφουν σε μία από τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου.

Με την ανεργία να ξεπερνά το 40% και τους πρόσφυγες πολέμου να εκδιώκονται από το Πακιστάν και το Ιράν, υπολογίζεται ότι περίπου 400.000 άτομα προστίθενται στην εργατική δύναμη της χώρας κάθε χρόνο –την ώρα που δεν δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας. Πολλοί εξ αυτών χρωστούν εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια σε συγγενείς τους, λεφτά που είχαν δανειστεί για να φύγουν προς τη Δύση. Οταν άκουσαν πως οι σύροι πρόσφυγες έφθαναν στην Ευρώπη και τους επέτρεπαν να παραμείνουν, πολλοί Αφγανοί αποφάσισαν να πάρουν το ίδιο ρίσκο, συμμετέχοντας στο μεγαλύτερο μεταναστευτικό ρεύμα που έχει δει η Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ. Το 2015, περισσότεροι από 200.000 Αφγανοί έφθασαν στη Δυτική Ευρώπη. Το 80% υπέβαλε αίτημα ασύλου και έλαβαν προσωρινό καταφύγιο σε πλούσιες χώρες, κυρίως στη Γερμανία. Οι πολίτες βοηθούσαν και η διαμονή καθώς και τα μαθήματα γερμανικών ήταν δωρεάν. Καθώς οι μήνες περνούσαν, άρχισαν να πιστεύουν ότι σύντομα θα παραμείνουν στη χώρα νόμιμα. Ομως, καθώς το μεταναστευτικό κύμα μεγάλωνε, άρχισε να αλλάζει εμφανώς και η αντιμετώπισή τους. Θεωρήθηκαν οικονομικοί μετανάστες και παρά τις εκκλήσεις αφγανών αξιωματούχων, στις αρχές του 2017, περισσότεροι από 10.000 Αφγανοί στάλθηκαν πίσω στην πατρίδα τους –άλλοι εθελοντικά και άλλοι με το ζόρι.

Ο Σομπάνι ακόμα ελπίζει πως κάποια μέρα θα βρει τρόπο να επιστρέψει στις Βρυξέλλες. Κρατά την κάρτα απεριορίστων διαδρομών της πόλης στο πορτοφόλι του και μιλά γαλλικά όπου μπορεί. Κοιτά τις φωτογραφίες του, όπου χαμογελά σε καφέ των Βρυξελλών. «Κάποιες φορές», λέει, «αναρωτιέμαι: εγώ είμαι αυτός ο τύπος;».

Τελευταία Νέα