Το καλοκαίρι του 2008 στη σφοδρή σύγκρουση του Οικουμενικού Πατριαρχείου με το Πατριαρχείο Μόσχας – για την Εκκλησία της Ουκρανίας και τότε όπως και τώρα – ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είχε στο πλευρό του ως βασικό σύμμαχο τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο. Μόνο ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος είχαν μεταβεί στο Κίεβο και είχαν συλλειτουργήσει μαζί με τον Βαρθολομαίο και ουκρανούς ιεράρχες στις εκδηλώσεις για τα 1.020 χρόνια από τον εκχριστιανισμό των Ρώσων.

Τώρα που το Οικουμενικό Πατριαρχείο διερευνά και πάλι τις δυνατότητες παροχής αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας και συναντάει εκ νέου τις αντιδράσεις της Μόσχας δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο Ιερώνυμος θα στηρίξει τις κινήσεις του Φαναρίου.

Τους τελευταίους μήνες οι σχέσεις των δύο ιεραρχών αλλά και των δύο πλευρών Πατριαρχείου – Αρχιεπισκοπής δεν θα ήταν υπερβολή να χαρακτηριστούν ψυχροπολεμικές. Σήμερα, παραμονή του 9ου Οικολογικού Συμποσίου που θα πραγματοποιήσει το Πατριαρχείο στην Αττική και στον Σαρωνικό ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος θα επισκεφτεί τον Ιερώνυμο στο Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο. Τη συνάντηση, σύμφωνα με πληροφορίες, ζήτησε ο Βαρθολομαίος.

Ομως όπως όλα δείχνουν, το τετ α τετ θα είναι εθιμοτυπικού χαρακτήρα. Ενδεικτικό του κακού κλίματος είναι ότι ο Αρχιεπίσκοπος δεν θα παραστεί στο τετραήμερο συμπόσιο αλλά θα συμμετάσχει εκπρόσωπός του. Το ίδιο έγινε με την επίσκεψη του Πατριάρχη στην Εύβοια το Σαββατοκύριακο στις εκδηλώσεις για την αγιοκατάταξη του οσίου Ιακώβου Τσαλίκη. Ο Αρχιεπίσκοπος δεν έδωσε το «παρών» και την Ιερά Σύνοδο εκπροσώπησε ο αντιπρόεδρός της μητροπολίτης Σύρου Δωρόθεος.

Η υπόθεση πάντως που επιδείνωσε περαιτέρω τις ήδη τεταμένες σχέσεις των τελευταίων ετών είναι η αντιπαράθεση που έχει εξελιχθεί σε σφοδρή δικαστική διαμάχη για το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου στο κτήμα Προμπονά στην Αθήνα. Το κτήμα έχει γίνει δωρεά στο Πατριαρχείο από το κληροδότημα Προμπονά και το Πατριαρχείο το μεταβίβασε στη Σταυροπηγιακή (δικαιοδοσίας του δηλαδή) Μονή Βλατάδων.

Η Αρχιεπισκοπή θεωρεί πως το Πατριαρχείο δεν δικαιούται να πραγματοποιεί ιερές ακολουθίες στον ναό διότι βρίσκεται στα εκκλησιαστικά όριά της. Το Πατριαρχείο έχει τελέσει λειτουργίες και υποστηρίζει πως έχει κάθε δικαίωμα να το κάνει στο πλαίσιο του δικαιώματος της λατρείας ενώ η Αρχιεπισκοπή κάνει λόγο για «εισπήδηση». Ομως όλα αυτά δεν έχουν μείνει στο επίπεδο μιας λεκτικής αντιπαράθεσης. Κατατέθηκε αγωγή από την Αρχιεπισκοπή κατά του Πατριαρχείου και του Κληροδοτήματος και προσφυγή από το Φανάρι στο ΣτΕ.

Ραντεβού με Τσίπρα

Εκτός από τον Ιερώνυμο ο Πατριάρχης θα συναντηθεί σήμερα και με τον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Είναι προφανές πως η συζήτησή τους θα περιλαμβάνει τόσο το θέμα της Αρχιεπισκοπής Αχριδών που ζήτησε να επανέλθει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο όσο και των δύο ελλήνων στρατιωτικών που κρατούνται στην Αδριανούπολη και για τους οποίους έχει ενδιαφερθεί το Φανάρι. Αλλωστε, το τελευταίο διάστημα το Πατριαρχείο και ο Βαρθολομαίος έχουν πυκνώσει τις δραστηριότητές τους. Δεν είναι τυχαία η πρόσφατη συνάντησή του με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν όπως και η τηλεφωνική επικοινωνία του με τον ρώσο πρόεδρο Πούτιν, αλλά ούτε και το Οικολογικό Συμπόσιο που διοργανώνει τώρα στην Αθήνα. Εκκλησιαστικές πηγές επισημαίνουν πως με αυτές τις πρωτοβουλίες ο Βαρθολομαίος επιβεβαιώνει τον οικουμενικό του ρόλο και από την άλλη είναι εκ των πραγμάτων υποχρεωμένος να δραστηριοποιείται καθώς το Φανάρι δεν έχει ποίμνιο. Ειδικά δε αυτή την περίοδο θα πρέπει να παίξει και ρόλο ισορροπιστή αντίστοιχο ενός… διπλωμάτη καθώς δέχεται πολιτικές πιέσεις πανταχόθεν. από την Αμερική για να παραχωρήσει αυτοκεφαλία στην Εκκλησία της Ουκρανίας και έτσι αυτή να φύγει από τη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, από τη Ρωσία για τον ακριβώς αντίστροφο λόγο και ενδεχομένως από την Τουρκία που δεν θα ήθελε να δυσαρεστηθεί ο… καλός της φίλος, τελευταία, ο Πούτιν.

Η ρήξη

Το «έκκλητο»

και η Μητρόπολη Ιωαννίνων

Οσοι είναι σε θέση να γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα και στις δύο πλευρές επισημαίνουν πως η κρίση Αρχιεπισκοπής – Φαναρίου έχει τις ρίζες της στο 2010 και το 2014. Το πρώτο ρήγμα στη σχέση Βαρθολομαίου – Ιερώνυμου εμφανίστηκε τον Φεβρουάριο του 2010. Τότε ο πρώην μητροπολίτης Αττικής Παντελεήμων είχε καταδικαστεί τελεσίδικα με απόφαση του Αρείου Πάγου και η Ιερά Σύνοδος είχε αποφασίσει να σπάσει στα δύο τη Μητρόπολη Αττικής προχωρώντας σε εκλογές σε Κηφισιά και Ιλιον. Από την πλευρά του ο Βαρθολομαίος είχε αντιδράσει και ζήτησε από την Εκκλησία της Ελλάδος να εκδικάσει την υπόθεση του Παντελεήμονος σε δεύτερο βαθμό ώστε στη συνέχεια αυτός να εκδικάσει το λεγόμενο «έκκλητο». Το δικαίωμά του, δηλαδή, να αποφαίνεται τελεσιδίκως επί καταδικαστικών αποφάσεων εναντίον ιεραρχών. Η υπόθεση δεν εκδικάστηκε ποτέ σε δεύτερο βαθμό, οι εκλογές στις δύο νέες μητροπόλεις έγιναν κανονικά κι όλα αυτά δεν έσβησαν ποτέ από τη μνήμη του Βαρθολομαίου.

Το 2014 η Μητρόπολη Ιωαννίνων αποτέλεσε νέα εστία αντιπαράθεσης. Ο σημερινός διευθυντής του γραφείου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Αθήνα, ο μητροπολίτης Αδριανουπόλεως Αμφιλόχιος, ήταν ο εκλεκτός του Βαρθολομαίου για τη θέση της μητρόπολης. Ομως ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος είχε επιλέξει για τον θρόνο τον στενό του συνεργάτη Μάξιμο, ο οποίος τελικώς εξελέγη. Το Πατριαρχείο ενοχλήθηκε και λίγους μήνες αργότερα ο Βαρθολομαίος τοποθέτησε τον Αμφιλόχιο στη θέση του διευθυντή του πατριαρχικού γραφείου. Πηγές της Αρχιεπισκοπής θεωρούν ότι από τότε ο διευθυντής του πατριαρχικού γραφείου στην Αθήνα με συγκεκριμένες κινήσεις πυροδοτεί εντάσεις με την Αρχιεπισκοπή. Πρόκειται για μία άποψη που βέβαια δεν συμμερίζεται το Φανάρι.

Τελευταία Νέα