Τι να σπουδάσω, κύριε καθηγητά;

Μία μόλις ημέρα μετά την έναρξη των φετινών Πανελλαδικών Εξετάσεων, «ΤΑ ΝΕΑ» δίνουν τον λόγο στους Ελληνες των μεγαλύτερων πανεπιστημίων του κόσμου, εκείνους στους οποίους συνήθως προσφεύγουμε για επιστημονικές συμβουλές, εμπειρία και στήριξη στις κατά καιρούς πολιτικές ή ακαδημαϊκές πρωτοβουλίες της χώρας μας. Απευθυνθήκαμε σε αυτούς διατυπώνοντας ένα ερώτημα από την πλευρά των χιλιάδων νέων που διαγωνίζονται αυτές τις ημέρες για μια θέση στην ανώτατη εκπαίδευση της χώρας: «Τι να σπουδάσω, κύριε καθηγητά;»

Ιδού οι απαντήσεις που πήραμε:

Μιχάλης Τριανταφύλλου

Μηχανολόγος μηχανικός, έρευνα στη ρομποτική βιομιμητική για τον έλεγχο πλωτών μέσων και κατασκευών, καθηγητής του MIT, ΗΠΑ

Απαραίτητη η γνώση τεχνητής νοημοσύνης

Στη ναυπηγική και στη μηχανική για τον ωκεανό γενικά, καινούργιες τεχνολογίες θα αλλάξουν τελείως τις μεθόδους σχεδιασμού και χρήσης των πλοίων και των πλωτών κατασκευών. Για παράδειγμα, τα ψηφιακά δίδυμα και η εγκατάσταση χιλιάδων αισθητήρων θα γίνουν τα απαραίτητα εργαλεία σε όλα τα στάδια σχεδιασμού, παραγωγής και συντήρησης των κατασκευών. Η γνώση και η εμπειρία των βασικών αρχών παραμένει απαραίτητη, αλλά χωρίς τις μεθόδους της τεχνητής νοημοσύνης οι μηχανικοί θα έχουν πρόβλημα να βρουν καλής ποιότητας εργασία. Ετσι, υποχρεωτικά θα πρέπει να λάβει κάποιος σήμερα τη διδασκαλία μαθημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης. Ή διαφορετικά, ένα σχετικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα θα είναι απαραίτητο για μια επιτυχημένη καριέρα στα επαγγέλματά μας.

Γιάννης Ιωαννίδης

Kαθηγητής Οικονομικών, Tufts University, ΗΠΑ

Τα μυστικά της οικονομικής επιστήμης

Η οικονομική επιστήμη οδηγεί σε σταδιοδρομίες μεγάλης ποικιλίας, εύρους και βάθους.

Από τράπεζες και μεγάλους οργανισμούς, επιτελικές δημόσιες υπηρεσίες, εταιρείες συμβούλων και φυσικά ακαδημαϊκή καριέρα στην οικονομική ή διοίκηση επιχειρήσεων. Απαιτείται πάντως ένα δίπλωμα master οπωσδήποτε, είτε πρακτικό είτε ακαδημαϊκό, αντίστοιχα.

Νέοι που προσβλέπουν σε οικονομικές σπουδές πρέπει να ξέρουν ότι:

α) Στατιστική και οικονομετρία είναι εξίσου απαραίτητες με τα ανώτερα μαθηματικά και σε βάθος.

β) Η οικονομική και η πληροφορική έχουν πια πολλά κοινά, μάλιστα και οι υπολογιστικές μέθοδοι ακόμα πλησιάζουν και συγκλίνουν με την οικονομετρία.

γ) Η πειραματική οικονομική πλησιάζει την πειραματική ψυχολογία με πάμπολλες εφαρμογές στη διοίκηση επιχειρήσεων.

δ) Ικανότητα ανεξάρτητης έρευνας και εμβάθυνσης, και έφεση και κέφι για γράψιμο είναι επίσης ανεκτίμητα, εξαιρετικά σημαντικά προσόντα.

ε) Τέλεια αγγλικά.

Οθων Ηλιόπουλος

Ογκολόγος, καθηγητής Harvard Medical School, General Hospital της Μασαχουσέτης

Το αντικείμενο του πάθους και του πόθου σου

Θα επιχειρηματολογήσω υπέρ της Μοριακής Ιατρικής με δεδομένη την επανάσταση της ανάγνωσης του ανθρώπινου DNA που θα μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε τις μεγαλύτερες ασθένειες της εποχής μας ή θα μας «οχυρώσει» απέναντι σ’ εκείνες που έρχονται. Προς τους νέους όμως έχω μόνο να πω: να σπουδάσεις το αντικείμενο του πάθους και του πόθου σου. Αν σε αρρωσταίνουν τα μαθηματικά μην τα εγκαταλείψεις (οδηγούν σχεδόν… παντού), αν δεν μπορείς χωρίς να παλεύεις με τις λέξεις γίνε φιλόλογος, δημοσιογράφος ή μεταφραστής, αν θέλεις να φροντίζεις ανθρώπους που είναι ανήμποροι γίνε γιατρός (ή δικηγόρος), αν δεν μπορείς να πάρεις τα χέρια σου από τα χρώματα ή την πέτρα σπούδασε ζωγραφική ή γλυπτική, αν σε μαγνητίζουν οι κατασκευές, τα υλικά και η δυνατότητα που δίνουν στον άνθρωπο γίνε μηχανικός ή αρχιτέκτονας, αν πάλι θέλεις να ζεις δίπλα στη θάλασσα υδροβιολόγος. Και όλα αυτά γιατί οι αγορές αύριο μπορεί να σε προδώσουν και οι ανάγκες για ένα επάγγελμα να αλλάξουν. Αλλά αν πρέπει να ζήσεις μαζί με αυτό που σπούδασες μια ζωή τότε καλύτερα να το αγαπάς, γιατί αλλιώς θα είναι ένα πολύ κακό συνοικέσιο.Αλλά ό,τι αποφασίσεις να σπουδάσεις γνώρισέ το καλά. Μάθε πώς θα εξελιχθεί όταν μεγαλώσει και αυτό και εσύ. Σπούδασέ το όχι όπως είναι τώρα αλλά όπως θα είναι στο μέλλον. Φαντάσου το πιο ωραίο από ό,τι είναι τώρα και αν αυτό δεν το ξέρει προσπάθησε εσύ να το κάνεις να φτάσει εκεί. Σκέψου ότι σπουδάζεις για αυτό που θα αφήσεις πίσω σου.

Νίκος Ψαρρός

Καθηγητής Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Λειψίας, Γερμανία

Νέα πεδία φιλοσοφικού αναστοχασμού

Η φιλοσοφία είναι η κατεξοχήν αναστοχαστική επιστήμη. Διερευνά τις συνθήκες οι οποίες καθορίζουν την παραγωγή και την ισχύ της επιστημονικής γνώσης και αναλύει τα κριτήρια που καθορίζουν την ορθή γνώση (θεωρητική φιλοσοφία), την ορθή πράξη (ηθική) και το ωραίο (αισθητική).

Από αυτήν τη σκοπιά στη φιλοσοφία δεν υπάρχει αυτό που σε άλλες επιστήμες θα ονομάζαμε «έρευνα αιχμής», υπάρχουν όμως νέα ενδιαφέροντα πεδία φιλοσοφικού αναστοχασμού, όπως η Βιοηθική, η Κοινωνική Οντολογία, η εδώ και μερικά χρόνια επανακάμπτουσα Φιλοσοφία της Φύσης και η Φιλοσοφία της Τεχνολογίας. Βέβαια υπάρχουν και τα κλασικά φιλοσοφικά πεδία, όπως η Φαινομενολογία ή η ανάλυση και έρευνα κλασικών κειμένων από όλες τις ιστορικές περιόδους, πεδία στα οποία μπορεί να αναπτύξει κανείς μια αξιόλογη ερευνητική και διδακτική δραστηριότητα. Κέντρα βιοηθικής έρευνας στην Ελλάδα είναι τα πανεπιστήμια των Αθηνών και της Κρήτης. Η Φιλοσοφία της Τεχνολογίας είναι ένα από τα ισχυρά ατού του Τομέα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου των Ιωαννίνων, το οποίο όμως και σε άλλα πιο κλασικά φιλοσοφικά πεδία έχει να επιδείξει ένα εξαιρετικό έργο. Το Πανεπιστήμιο Πατρών διακρίνεται για την ενασχόλησή του με τον λεγόμενο Νεοπραγματισμό.

Σε ό,τι αφορά την επαγγελματική σταδιοδρομία αποφοίτων της φιλοσοφίας, αυτοί μαθαίνουν να αναπτύσσουν αναλυτικές ικανότητες και έχουν σφαιρική αντίληψη των πραγμάτων. Ενας απόφοιτος φιλοσοφίας είναι ο ιδεώδης συντονιστής ομάδων εργασίας τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.

Γιώργος Πρεβελάκης

Καθηγητής Γεωπολιτικής, Σορβόννη, Γαλλία

Η γεωπολιτική είναι σύνθεση πολλών επιστημών

Οι φοιτητές μας πρέπει, καταρχήν, να είναι προετοιμασμένοι για έναν κόσμο ρευστό, ενοποιημένο, όπου η επαγγελματική επιτυχία προϋποθέτει ικανότητα προσαρμογής και άνεση με την τεχνολογία. Για να εξασφαλιστούν αυτές οι προϋποθέσεις χρειάζεται μια γερή Γενική Παιδεία η οποία, ως βάση, εγγυάται την οικείωση και την αναπροσαρμογή στις εκάστοτε νέες συνθήκες. Επίσης, είναι απαραίτητες οι ξένες γλώσσες, πέραν της αγγλικής, οι οποίες διευκολύνουν την κινητικότητα, την κατανόηση και την επαφή με διαφορετικές νοοτροπίες και κοινωνίες. Οι τεχνολογικές γνώσεις, μολονότι ταχύτατα απαξιώνονται και αντικαθίστανται, είναι απαραίτητες για την ένταξη σε οποιοδήποτε επαγγελματικό περιβάλλον.

Οι σπουδές στη γεωπολιτική συνδυάζουν όλα τα προαναφερθέντα προσόντα. Η γεωπολιτική είναι σύνθεση πολλών επιστημών –γεωγραφία, ιστορία, πολιτική, ανθρωπολογία, διεθνείς σχέσεις, Δίκαιο… –απαιτεί και καλλιεργεί, επομένως, τη Γενική Παιδεία. Στηρίζεται στη γεωγραφία, δηλαδή στην προσέγγιση διαφορετικών πολιτισμών και παραδόσεων· άρα, χρειάζεται γλώσσες. Τέλος, διαθέτει τις τεχνολογικές αιχμές, καθώς αξιοποιεί τις γεωγραφικές τεχνικές για την παρατήρηση και ανάλυση όσων συμβαίνουν στην επιφάνεια της Γης –επί παραδείγματι, χρήση δορυφόρων, αξιοποίηση δεδομένων (Big Data).

Η γεωπολιτιική οδηγεί σε μια μεγάλη ποικιλία από επαγγέλματα: δημοσιογραφία, διπλωματία, άμυνα, υπηρεσίες πληροφοριών, ακαδημαϊκή σταδιοδρομία. Επιπλέον, στο μέλλον, με δεδομένη την πολυπλοκότητα και αστάθεια του κόσμου μας, η ζήτηση για ειδικούς της γεωπολιτικής θα αυξάνει συνεχώς.

Η μεγάλη δυσκολία για τους φοιτητές είναι ότι οι γεωπολιτικές σπουδές δεν είναι ακόμη αρκετά οργανωμένες, διεθνώς –στην Ελλάδα είναι ανύπαρκτες. Επομένως, όσοι ενδιαφέρονται για τον κλάδο αυτό θα χρειαστεί να επινοήσουν ad hoc τον συνδυασμό των επιμέρους σπουδών, ώστε να συγκροτήσουν το προφίλ του ειδικού της γεωπολιτικής.

Σταύρος Κατσανέβας

Αστροσωματιδιακή φυσική και κοσμολογία

Στο τέλος του προηγούμενου αιώνα έγιναν ανακαλύψεις ανάμεσα στην αστροφυσική και τη φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων που έθεσαν τις βάσεις για το διεπιστημονικό πεδίο που λέγεται σήμερα αστροσωματιδιακή φυσική. Αυτές ήταν: η ανακάλυψη των διακυμάνσεων της ακτινοβολίας κοσμολογικού υποβάθρου, στην αρχή της δημιουργίας των γαλαξιών. Η διαπίστωση ότι στο Σύμπαν κυριαρχούν η σκοτεινή ύλη και ενέργεια, όπου το σκοτεινό σημαίνει ότι οι αλληλεπιδράσεις τους δεν είναι ηλεκτρομαγνητικές και έτσι δεν εκπέμπουν φως. Η ύπαρξη βίαιων φαινομένων στο Σύμπαν που ρυθμίζουν την ύπαρξη των κοσμικών δομών: εκρήξεις σουπερνόβα, σύντηξη μαύρων τρυπών κ.λπ.

Η γενική συμβουλή που έχω λοιπόν να δώσω στους νέους, είναι να προσπαθήσουν να βρουν νέους διεπιστημονικούς τομείς, ανάμεσα στους καταξιωμένους κλάδους, όπου ακόμη τα όρια μεταξύ θεωρίας και πράξης δεν είναι πλήρως κατασταλαγμένα και έτσι δεν έχει χωριστεί ο κλάδος ανάμεσα στους «θεωρητικούς» του γραφείου και τους «τεχνικούς» του εργαστηρίου –αδιάψευστο σημάδι, όταν συμβαίνει, ότι ο κλάδος έχει γεράσει. Κυρίως όμως να έχουν υπομονή και ανθεκτικότητα στο λάθος και την αποτυχία. Οι μεγάλες ανακαλύψεις δεν ακολουθούν τους ρυθμούς του χρηματιστηρίου, των κοινωνικών δικτύων και των πολιτικών εκλογών.

Θα μπορούσε να σπουδάσει αυτά στα Πανεπιστήμια του Παρισιού (Curie, Diderot, Orsay), της Μασσαλίας και της Γκρενόμπλ. Της Ιταλίας (Ρώμη, Πάντοβα, Πίζα), της Γερμανίας (Χαϊδελβέργη, Μόναχο, Βερολίνο), της Ολλανδίας (Αμστερνταμ), της Ισπανίας (Βαρκελώνη), της Αγγλίας (Κέιμπριτζ, Οξφόρδη, Λονδίνο, Γλασκώβη), της Αμερικής (Μπέρκλεϊ, Σικάγο, Καλτέκ και ΜΙΤ) και της Ιαπωνίας (Τόκιο) και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου από τη Κίνα ώς την Ινδία.

Μιχάλης Μπλέτσας

Διευθυντής πληροφορικής στο Media Lab του MIT, ΗΠΑ

Να κάνεις ό,τι σου αρέσει πολύ

Η μόνη απάντηση που θα μπορούσα να δώσω χωρίς επιφύλαξη σε ένα παιδί σήμερα είναι «ό,τι σου αρέσει πολύ! Αν υπάρχει κάτι τέτοιο στο μυαλό σου, μην ακούς τις συμβουλές κανενός». Από εκεί και πέρα, και δεδομένης μιας ακόμα στρέβλωσης του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος που περιμένει από παιδιά 17 ετών σε έναν κόσμο που αλλάζει όλο και πιο γρήγορα να έχουν κατασταλάξει με το τι θα ήθελαν να ασχοληθούν επαγγελματικά, θα πρόσθετα:

– Οι κατευθύνσεις του Λυκείου και το στένεμα των γνωστικών αντικειμένων είναι εντελώς εκτός εποχής. Οι γενικότερες σχολές έχουν πολύ μεγαλύτερη αξία από τις εξειδικευμένες.

– Οι πιο σημαντικές δεξιότητες σήμερα (αναλυτική και συνθετική ικανότητα, κριτική σκέψη, συνεργατικότητα, επικοινωνία) είναι σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με τη γνώση στα περισσότερα εκπαιδευτικά προγράμματα ανά τον κόσμο.

– Και φιλόλογος να γίνει κάποιος σήμερα, κάποια στοιχειώδη μαθηματικά πολύ πιο πέρα από αυτά του Γυμνασίου είναι απαραίτητα για την κατανόηση του κόσμου γύρω μας. Το ίδιο ισχύει και με τις ανθρωπιστικές επιστήμες για έναν μηχανικό.

– Το πτυχίο του πανεπιστημίου δεν έχει πλέον καμία σχέση με την επαγγελματική αποκατάσταση.

– Το ελληνικό πανεπιστήμιο, ακόμα και στην σημερινή του κατάσταση, παρέχει ευκαιρίες για καλές σπουδές, ειδικά αν κάποιος υπολογίσει το κόστος, ξέρει τι θέλει να κάνει και έχει αυτοπειθαρχία.