Η Τουρκία ανέβαλε την προμήθεια των ρωσικών S-400, διότι αυτή υπήρξε η προϋπόθεση για να παραλάβει τα αμερικανικά F-35. Οι ΗΠΑ είχαν προηγουμένως ξεκαθαρίσει ότι η Τουρκία δεν μπορεί να παίζει ταυτόχρονα σε δύο ταμπλό. Η συμμετοχή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ δεν είναι συμβατή με τη γεωστρατηγική συνεργασία με τη Μόσχα.
Ομως προσοχή: οι Τούρκοι δεν ακύρωσαν την παραγγελία των S-400, αλλά την ανέβαλαν για 19 μήνες. Ετσι θα διατηρούν ανοιχτή την απειλή επαναπροσέγγισης με τους Ρώσους, εάν δεν ευοδωθεί η προσέγγιση με τις ΗΠΑ υπό τους όρους που επιθυμούν οι Τούρκοι.
Η επαναπροσέγγιση με τις ΗΠΑ δεν θα αποκαταστήσει βέβαια το παλαιότερο κλίμα στενής συνεργασίας Ουάσιγκτον – Αγκυρας, που υπήρχε επί κεμαλικού καθεστώτος και Ψυχρού Πολέμου. Ο Ερντογάν έχει έρθει σε βαρύτατη πολιτική, ακόμα και φραστική, αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ αλλά και το Ισραήλ, σε πολλά και κρίσιμα ζητήματα.
Αλλά η γεωστρατηγική αξία της Τουρκίας και ο κίνδυνος διολίσθησής της προς τη ρωσική σφαίρα επιρροής είναι σημαντικά διακυβεύματα για την αμερικανική πολιτική. Η αμερικανική διπλωματία προσπαθεί να περισώσει ό,τι μπορεί από τη σχέση της με την Τουρκία, παρά το γεγονός ότι τρέφει όλο και λιγότερες ψευδαισθήσεις. Επίσης οι ΗΠΑ χρειάζονται χρόνο για να εκπονήσουν εναλλακτικά σχέδια για τη γεωστρατηγική τους παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το πρόβλημα για την Ελλάδα είναι ότι για άλλη μια φορά η ελληνοτουρκική κρίση, που εκτραχύνεται καθημερινά, φαίνεται ότι πλην απροόπτου θα αντιμετωπιστεί από τη δυτική πολιτική με τη λογική των ίσων αποστάσεων. Ηδη η δήλωση του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ ότι οι ελληνοτουρκικές διαφορές δεν αφορούν τη Συμμαχία, προϊδεάζει σχετικά. Η δήλωση του Στόλτενμπεργκ είναι νομικά ορθή αλλά πολιτικά μυωπική, διότι εξισώνει την Τουρκία που τάχθηκε εναντίον των ΗΠΑ στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και ήταν καιροσκοπικά ουδέτερη στον Δεύτερο, με την Ελλάδα, που πολέμησε στο πλευρό των ΗΠΑ και στους δύο παγκοσμίους πολέμους. Επίσης εξισώνει ένα κράτος – πυλώνα του δυτικού πολιτισμού με ένα ασιατικό κράτος που μισεί και απεχθάνεται τη Δύση.
Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία δεν πρόκειται να διακυβεύσει τη συνεργασία της με την Τουρκία στη συμπαραγωγή πυρηνικού εργοστασίου στο Ακουγιου. Επίσης, παραμένει ως σκιώδες ενδεχόμενο η πώληση των S-400 στην Τουρκία, σε περίπτωση νέων αναταράξεων στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Η Τουρκία έτσι κατάφερε να καθηλώσει τις δύο υπερδυνάμεις σε θέση εκβιαστικής εξάρτησης και αναμενόμενων γεωστρατηγικών ωφελημάτων.
Η Ελλάδα κινείται σε ένα γεωστρατηγικό καλειδοσκόπιο, όπου οι συμμαχίες και οι συνεργασίες μεταβάλλονται καθημερινά. Ασφαλώς πρέπει να ενεργοποιήσει στο έπακρο την παρουσία της στο ΝΑΤΟ, στην ΕΕ, στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, να ενδυναμώσει και να συσφίγξει τις σχέσεις της με όσο το δυνατόν περισσότερα κράτη, να κινητοποιήσει την ομογένεια σε όλον τον κόσμο. Αλλά, ασφαλώς, μόνη ρεαλιστική αφετηρία είναι η αποτρεπτική της ισχύς, χωρίς την οποία φίλοι και σύμμαχοι θα μείνουν απλώς θεατές.
Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης
