Υπάρχουν πολλοί τρόποι να περιγράψει κανείς την περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Μπορεί να μιλήσει για ρήγμα ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, τον Βορρά και τον Νότο, τις ελίτ και τον λαό. Ο Ντέιβιντ Γκούντχαρτ, συγγραφέας του βιβλίου «The Road to Somewhere» που έχει γίνει μπεστ σέλερ στον αγγλόφωνο κόσμο, αντιπαραθέτει τους «Anywheres» (Οπουδήποτε) και τους «Somewheres» (Κάπου). Οι πρώτοι αντιστοιχούν στο 20-25% του πληθυσμού, είναι υψηλής μόρφωσης, ταξιδεύουν πολύ και διάκεινται ευνοϊκά προς την παγκοσμιοποίηση, από την οποία άλλωστε έχουν βγει κερδισμένοι. Οι δεύτεροι αντιστοιχούν στο 50% περίπου του πληθυσμού, είναι γαντζωμένοι στις αξίες τους και βλέπουν την παγκοσμιοποίηση εχθρικά. Το Brexit και η εκλογή του Τραμπ συμβολίζουν την εξέγερση των «Somewheres» εναντίον της οικονομικής, πολιτισμικής και πολιτικής κυριαρχίας των «Anywheres».

Ο ακριβέστερος τρόπος όμως να αποδοθεί το κλίμα της εποχής είναι μέσω της σύγκρουσης του φιλελευθερισμού με τη δημοκρατία. Οι δύο αυτές έννοιες όχι μόνο δεν είναι συνώνυμες, αλλά για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας τους ήταν και ασύμβατες μεταξύ τους. Σύμφωνα μάλιστα με την Ελένα Ρόουζενμπλατ, καθηγήτρια Ιστορίας στο City University της Νέας Υόρκης, ο φιλελευθερισμός επινοήθηκε αρχικά με σκοπό την αναχαίτιση της δημοκρατίας. Οι πρώτοι φιλελεύθεροι, όπως ο Μπενζαμίν Κονστάν και ο Αλεξίς ντε Τοκβίλ, είχαν σοβαρές επιφυλάξεις για τη δημοκρατία, αφού έβλεπαν να προάγει μια καταστροφική μορφή ατομικισμού. Γι’ αυτό έλεγαν πως η επιβίωση των φιλελεύθερων δημοκρατιών προϋποθέτει πολιτικά εκπαιδευμένους πολίτες. Γι’ αυτό επέμεναν στη σημασία της δημόσιας ηθικής και της ελευθερίας του Τύπου.

Η συμφιλίωση των δύο αυτών εννοιών στη Χρυσή Τριακονταετία οδήγησε στοχαστές όπως ο Φράνσις Φουκουγιάμα να μιλήσουν για το Τέλος της Ιστορίας. Αλλά έκαναν λάθος. Ο παλιός ανταγωνισμός αναβιώνει σήμερα με εκρηκτικό τρόπο σε όλο τον πλανήτη. Η εντυπωσιακή ανάπτυξη των ατομικών δικαιωμάτων τα τελευταία σαράντα χρόνια προσκρούει σε μια σειρά νέων προκλήσεων, όπως είναι τα προβλήματα της ευρωζώνης και της μετανάστευσης. «Αυτό που με ανησυχεί», λέει στη Φιγκαρό ο διευθυντής του περιοδικού Le Débat Μαρσέλ Γκοσέ, «είναι ότι δεν υπάρχει κάποιος διαιτητής να μεσολαβήσει στο εσωτερικό διαζύγιο της δημοκρατικής αρχής με τη φιλελεύθερη αρχή. Η κάθε πλευρά είναι κουφή και τυφλή απέναντι στην άλλη. Με εντυπωσιάζει ιδιαίτερα η ολοκληρωτική έλλειψη κατανόησης που χαρακτηρίζει τις κυβερνώσες ελίτ. Πρόκειται για ένα σενάριο εμφυλίου πολέμου».

Η μεγαλύτερη πρόκληση για την επόμενη γενιά, επισημαίνει ο Γκούντχαρτ, είναι να δημιουργηθεί ένας νέος κανόνας του πολιτικού παιχνιδιού μεταξύ των «Somewheres» και των «Anywheres», που θα λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντα και τις αξίες των πρώτων χωρίς να συντρίβει τον φιλελευθερισμό των δεύτερων. Αυτός είναι και ο στόχος της συνδιάσκεψης που ξεκίνησε χθες με τη συμμετοχή 150 διανοουμένων στο κάστρο Τοκβίλ, εκεί όπου ο μεγάλος Νορμανδός έγραψε τη «Δημοκρατία στην Αμερική».

Τελευταία Νέα