«Από τη στιγμή που φεύγουμε από το δίπολο Μνημόνιο – Αντιμνημόνιο τα πράγματα τίθενται εκ νέου σε συζήτηση» λέει ο Αριστείδης Μπαλτάς στα «ΝΕΑ» για τη συνεργασία ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, εισηγούμενος ουσιαστικά να επαναπροσδιοριστεί η σχέση με το κόμμα Καμμένου με την ολοκλήρωση του δανειακού προγράμματος τον προσεχή Αύγουστο. Ο πρώην υπουργός, βουλευτής Αττικής και πανεπιστημιακός Αριστείδης Μπαλτάς έχει σήμερα τη θέση του οργανικού διανοουμένου της κυβέρνησης και του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό επιβεβαιώθηκε με την πρόσφατη παρουσίαση του νέου βιβλίου του «Ονόματα του κομμουνισμού», όπου εκτός του Αλέξη Τσίπρα έδωσαν το «παρών» όλες οι τάσεις του κόμματος.
Γιατί το βιβλίο σας λέτε πως εκδίδεται σε καθεστώς όχι θεωρητικής ειρήνης;
Διότι, τα τελευταία χρόνια, ξεκινώντας από τις χώρες επιρροής της πρώην ΕΣΣΔ, έχει αρχίσει ένας πόλεμος ενάντια στο όνομα του κομμουνισμού, ένα αναθεωρητικό κίνημα που ταυτίζει τον κομμουνισμό με τον Χίτλερ. Αυτά έχουν περάσει στη δημόσια ζωή. Θυμάστε, π.χ., ότι διάφοροι έλεγαν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι η τελευταία σοβιετική κυβέρνηση. Αρα θεωρούσα πως ο τίτλος του βιβλίου θα ξεσήκωνε αντιδράσεις. Προσπάθησα να πω στην εισαγωγή βέβαια ότι θα μιλήσω πιο θεωρητικά, ώστε κάπως να απορροφηθούν τέτοιες αντιδράσεις.
Διανύουμε μέρες μάχης για την ιδεολογική ηγεμονία;
Ετσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, κυρίαρχη ιδεολογία λίγο – πολύ παντού είναι ο νεοφιλελευθερισμός. Υπάρχουν απειράριθμες ενδείξεις. Ενώ η Αριστερά ήταν ηγεμονική στο πεδίο των ιδεών μέχρι πριν από μια – δυο δεκαετίες, σήμερα δεν φαίνεται να έχει ορθώσει τον δικό της λόγο με σαφήνεια. Η πάλη εκ μέρους της, λοιπόν, τίθεται με όρους αντεπίθεσης. Κάπου η προκλητικότητα του τίτλου του βιβλίου ήθελε να σημάνει και την ανάγκη μιας τέτοιας προσπάθειας αντεπίθεσης: να ξανασυζητήσουμε τις καταγωγικές μας ιδέες, να δούμε κριτικά τα πράγματα, να διεκδικήσουμε ξανά την ηγεμονία.
Oι πόλοι ποιοι είναι;
Το δίπολο Αριστερά – Δεξιά υπάρχει πάντα. Απλώς, αυτό έχει κάπως καλυφθεί τα τελευταία χρόνια πίσω από το δίπολο Μνημόνιο – Αντιμνημόνιο. Τώρα με τη λήξη των Μνημονίων αναδύεται στην επιφάνεια το παλιό δίπολο. Αυτό γίνεται πιο κεντρικό.
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι εξαίρεση ή μέρος του λαϊκισμού;
Exω πολλά ερωτήματα γύρω από τη λέξη λαϊκισμός. Επ’ ουδενί λόγο θα ενέτασσα τον ΣΥΡΙΖΑ κάτω από τον όρο λαϊκισμός. Μια αριστερή δύναμη που θέλει να μεροληπτεί υπέρ των στρωμάτων που πλήττονται –αυτό είναι προσπάθεια ταύτισης με δυνάμεις λαϊκές, δεν είναι λαϊκισμός. Λαϊκισμός θα ήταν να χαϊδεύεις τα αυτιά του λαϊκού ακροατηρίου, να προωθείς συνθήματα που αγγίζουν δυσαρέσκειες κάθε είδους. Τέτοιος λαϊκισμός είναι πάντα δεξιός.
Αυτό όμως δεν υπήρξε στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ προκυβερνητικά, με τις πλατείες;
Η δυσαρέσκεια άρχισε να εκφράζεται αυθόρμητα από πολλές πλευρές. Η πλατεία διαχωρίστηκε σε πάνω και κάτω, με πολύ σαφή διάκριση. Προφανώς από τη μεριά της τότε κυβέρνησης επιχειρήθηκε να ταυτισθούν όλα τα φαινόμενα με τον ΣΥΡΙΖΑ. Ακόμα και ποικίλα φαινόμενα βίας που εμείς καταδικάζαμε τα χρέωναν σε εμάς.
Η έννοια της καθολικής δικαιοσύνης στην οποία αναφέρεστε δεν είναι υπερταξική;
Το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» λέει καθαρά ότι το προλεταριάτο δεν θα απελευθερωθεί το ίδιο αν δεν απελευθερώσει την κοινωνία ολόκληρη. Δηλαδή και τους ταξικούς αντιπάλους του. Με αυτή την έννοια, ναι ίσως είναι υπερταξική.
Με εργαλείο το κόμμα νέου τύπου κατά Λένιν;
Το κόμμα νέου τύπου όταν πρωτοδιατυπώθηκε ήταν ένα πρότυπο κόμματος που στηριζόταν κατά κύριο λόγο στη δημοκρατία, με την έννοια πως κάθε μέλος του κόμματος μετέχει στην πολιτική απόφαση. Η γνωστή πυραμιδωτή δομή ήταν η έκφραση της έμμεσης εκπροσώπησης και άρα δημιουργούσε έτσι μια συνθήκη όπου η πολιτική αποτελεσματικότητα συνδεόταν εγγενώς με τη δημοκρατική συμμετοχή. Αυτή ήταν η αρχική σύλληψη, που βεβαίως μετεξελίχθηκε και τελικά εκφυλίστηκε. Αλλά η κεντρική ιδέα είναι απαράκαμπτη. Απαιτείται δημοκρατικό κόμμα, με κάθε δυνατότητα οριζόντιων διασυνδέσεων, με άνοιγμα σε ανθρώπους που είναι και εκτός κόμματος, με τη δυνατότητα ανοιχτής συζήτησης με όσους θέλουν. Δηλαδή σήμερα απαιτούνται σχέσεις ανοιχτές και ειλικρινείς με κινήματα και πρόσωπα που δεν ανήκουν στο κόμμα. Να δίνουμε παντού την αίσθηση πως τούτοι εδώ, ο ΣΥΡΙΖΑ, όντως εννοούν τη δημοκρατία ως θεμελιώδη αρχή.
Υπάρχει κόμμα;
Κόμμα υπάρχει. Κυβέρνηση επίσης. Και Κοινοβουλευτική Ομάδα βέβαια. Υπάρχουν θεσμοθετημένοι δίαυλοι επικοινωνίας των μεν με τους δε. Αλλά δεν επαρκούν γιατί τα ζητήματα είναι πολλά και ετερόκλητα. Το καταστατικό συνέδριο οφείλει να λάβει υπόψη ολόκληρη την εμπειρία που έχει συσσωρευθεί. Οι δουλειές και οι χρονικότητες σε κάθε τομέα δουλειάς του ΣΥΡΙΖΑ είναι διαφορετικές και ενδεχομένως να δημιουργούν τριβές που πρέπει να αρχίσουν να εκλείπουν.
Μήπως η υλοποίηση του Μνημονίου κατέπνιξε την Αριστερά; Δεν θα το λεγα. Απλώς βρεθήκαμε σε μια πρωτοφανή συνθήκη: είμαστε αριστερή κυβέρνηση, η οποία μετά το δημοψήφισμα βρέθηκε σε μια συστατική αντίφαση. Από τη μία έπρεπε να τηρήσουμε τα συμφωνηθέντα, προς μια κατεύθυνση, που δεν ήταν η δική μας, ενώ, από την άλλη έπρεπε να κρατήσουμε την αριστερή μας ταυτότητα. Στην κλίμακα της τριετίας ώς έναν βαθμό κατορθώσαμε να ανταποκριθούμε και στα δύο αντιφατικά αιτούμενα. Ο νέος ορίζοντας μετά τα Μνημόνια μας επιτρέπει να δείξουμε πληρέστερα τη δική μας πολιτική.
Η ΝΔ είναι ένα δεξιό κόμμα;
Τείνει θα έλεγα να γίνει ακροδεξιό. Αλλά πρέπει να δούμε και τις ελληνικές ιδιαιτερότητες. Εδώ ο καπιταλισμός είναι εν πολλοίς κρατικοδίαιτος: πολλές επιχειρήσεις ζουν από τη σχέση με το κράτος και αυτό οικοδομεί σχέσεις διαπλοκής σε πολλά επίπεδα. Η χρηστή διαχείριση, εκείνη που θα πατάξει αυτή τη σχέση, μπορεί να αποβεί ακόμα και επαναστατική, γιατί θα απελευθερώσει δυνάμεις που σήμερα δεν φανταζόμαστε. Η ΝΔ αλλά και ο δικομματισμός γενικά στηρίζονταν και εξακολουθούν να στηρίζονται σε τέτοιες σχέσεις διαπλοκής. Αυτό ίσως εξηγεί το μίσος εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ.
Οι ΑΝΕΛ είναι ακροδεξιό κόμμα;
Δεν θα το έλεγα. Αλλωστε έχουν και αυτοί τις συνιστώσες τους. Οι ΑΝΕΛ πορεύτηκαν ενάντια στα Μνημόνια και με αιτούμενο την πάταξη της διαπλοκής. Σε αυτά προχωρήσαμε μαζί αρμονικά. Εμφανίστηκαν εντάσεις σε σημεία ταυτοτικά για εμάς και αντίστροφα για εκείνους. Από τη στιγμή που φεύγουμε από το δίπολο Μνημόνιο – Αντιμνημόνιο τα πράγματα τίθενται εκ νέου σε συζήτηση.
Πιστεύετε στο ηθικό πλεονέκτημα;
Δεν μου αρέσει να το επικαλούμαστε εμείς. Το ηθικό πλεονέκτημα δεν διακηρύσσεται, αλλά κερδίζεται σιωπηλά.
