Τέσσερις ιστορικές συναντήσεις, τέσσερα πολύτιμα διδάγματα

Πριν από έναν χρόνο απειλούσαν ο ένας τον άλλον με πόλεμο. Πριν από δύο εβδομάδες ακύρωσαν όποια προετοιμασία γινόταν για τη συνάντησή τους. H σημερινή συνάντηση στη Σιγκαπούρη με δύο από τους πιο απρόβλεπτους ηγέτες στον κόσμο, τον αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ και τον βορειοκορεάτη ηγέτη Κιμ Γιονγκ Ουν, θα περάσει στην Ιστορία για πολλούς λόγους. Κάποιους από αυτούς θα αργήσουμε να τους διαπιστώσουμε. Παραδοσιακά, οι ιστορικές σύνοδοι κορυφής γίνονταν μεταξύ των ηγετών μεγάλων δυνάμεων και αφορούσαν θέματα πολέμου και ειρήνης. Στη διάρκεια του 20ού αιώνα, αρκετές τέτοιες συναντήσεις άλλαξαν τον ρου της Ιστορίας. Και κάθε μία κρύβει τα δικά της διδάγματα για τους σημερινούς ηγέτες.

Η συνάντηση μεταξύ του τότε ηγέτη της Γερμανίας Αδόλφου Χίτλερ, του πρωθυπουργού της Βρετανίας Νέβιλ Τσάμπερλεν, του δικτάτορα της Ιταλίας Μπενίτο Μουσολίνι και του πρωθυπουργού της Γαλλίας Εντουάρ Νταλαντιέ αναφέρεται στα βιβλία της Ιστορίας ως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της αποτυχημένης πολιτικής για τον κατευνασμό των ναζιστών του Γ’ Ράιχ. Ο Τσάμπερλεν παραχώρησε κομμάτια της Τσεχίας με αντάλλαγμα διαβεβαιώσεις για μελλοντική ειρήνη που αποδείχθηκαν χωρίς καμία αξία. Μέχρι σήμερα, η αναφορά στο «Μόναχο» είναι συνώνυμο της διπλωματικής αδυναμίας. Τότε όμως η σύνοδος κορυφής του Μονάχου είχε θεωρηθεί θρίαμβος από πολλούς στη Βρετανία. Ο Τσάμπερλεν έγινε δεκτός από πλήθη που τον ζητωκραύγαζαν στο Λονδίνο αμέσως μετά την επιστροφή του.

Δίδαγμα: Η ιστορική ετυμηγορία είναι πολύ διαφορετική σήμερα από τις τότε εκτιμήσεις. Ας το θυμόμαστε αυτό, στην περίπτωση που ο Ντόναλντ Τραμπ κάνει λόγο για θρίαμβο της ειρήνης στην κορεατική χερσόνησο.

Η Διάσκεψη της Γιάλτας, στη χερσόνησο της Κριμαίας, μεταξύ του ηγέτη της Σοβιετικής Ενωσης Ιωσήφ Στάλιν, του προέδρου των ΗΠΑ Φραγκλίνου Ρούζβελτ και του πρωθυπουργού της Βρετανίας Ουίνστον Τσόρτσιλ υπήρξε μια κρίσιμη στιγμή στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής διεθνούς τάξης. Σε μια προσπάθεια να διατηρηθεί ενωμένη η αντι-ναζιστική συμμαχία και να πεισθεί η Μόσχα να εισέλθει στον πόλεμο εναντίον της Ιαπωνίας, ο ασθενής Ρούζβελτ αποδέχθηκε τις σοβιετικές απαιτήσεις να διατηρήσει τα πολωνικά εδάφη που είχε προσαρτήσει η ΕΣΣΔ το 1939. Κάποιοι ιστορικοί θεωρούν ότι ο Ρούζβελτ δεν είχε άλλη επιλογή σε εκείνη τη φάση του πολέμου. Ο Τσόρτσιλ συνέκρινε τη συνάντηση με εκείνη του Μονάχου: «Ο κακόμοιρος ο Τσάμπερλεν πίστευε ότι μπορούσε να εμπιστευθεί τον Χίτλερ… Ομως εγώ δεν νομίζω ότι έκανα λάθος για τον Στάλιν». Μέχρι σήμερα πολλοί στην Πολωνία και αλλού θεωρούν τη Γιάλτα ως συνώνυμο της προδοσίας.

Δίδαγμα: Εάν δεν βρίσκεσαι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, θα πρέπει να ανησυχείς μήπως διακυβευτούν τα συμφέροντά σου. Αυτό κάνει η κυβέρνηση της Ιαπωνίας.

Η συνάντηση του αμερικανού προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον με τον κινέζο ηγέτη Μάο Τσετούνγκ ήταν μία από τις πιο δραματικές στιγμές του Ψυχρού Πολέμου και σήμανε την αρχή του τέλους για τον, επί δεκαετίες, ανταγωνισμό ΗΠΑ – Κίνας. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε έπειτα από πολλούς μήνες μυστικής διπλωματίας, μεταξύ του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ και του κινέζου πρωθυπουργού Τσου Ενλάι. Ηταν ένα σημάδι ότι τα συμφέροντα Ουάσιγκτον και Πεκίνου είχαν αρχίσει να συγκλίνουν. Ο Νίξον χαρακτήρισε την επίσκεψή του στην Κίνα ως «την εβδομάδα που άλλαξε τον κόσμο», παρότι τα άμεσα αποτελέσματα ήταν περιορισμένα. Δύο χρόνια αργότερα ο Νίξον είχε παραιτηθεί και το 1976 ο Μάο πέθανε. Ωστόσο ο δρόμος για την πλήρη αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών άνοιξε τότε.

Δίδαγμα: Μερικές φορές η σύνοδος είναι το μήνυμα. Οι εικόνες δύο μεγάλων εχθρών να κάνουν χειραψία φθάνει σε όλον τον κόσμο.

Αυτή η σύνοδος μεταξύ των ηγετών των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ διεξήχθη μέσα σε κλίμα φόβου αλλά και προσδοκίας. Η ενίσχυση των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων στη διάρκεια της προεδρίας του Ρόναλντ Ρίγκαν και η έντονη αντίδραση της Μόσχας είχαν δημιουργήσει φόβους για πυρηνικό πόλεμο. Ηταν όμως επίσης ξεκάθαρο ότι ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ήταν ένα νέο είδος σοβιετικού ηγέτη πιο ανοιχτού προς τη Δύση και έτοιμου να πάρει ρίσκα. Η συνάντηση στο Ρέικιαβικ έδειξε πως οι σύνοδοι κορυφής μπορεί να οδηγήσουν σε αναπάντεχες κατευθύνσεις. Κάποια στιγμή Ρίγκαν και Γκορμπατσόφ συμφώνησαν στην «κατάργηση όλων των πυρηνικών όπλων μέσα σε 10 χρόνια», κάτι που τελικά δεν υπογράφηκε. Ο Γκορμπατσόφ έκανε δημόσια λόγο για «μεγάλη επιτυχία», όμως μιλώντας στο Πολιτικό Γραφείο χαρακτήρισε τον Ρίγκαν «εξαιρετικά πρωτόγονο, τρωγλοδύτη και χαζό».

Δίδαγμα: Οταν βρεθούν δύο ηγέτες σε ένα δωμάτιο, μπορεί να συμβούν αναπάντεχα πράγματα. Ακόμα και ο Ρίγκαν όμως προετοιμάστηκε σκληρά τότε. Ο Τραμπ αρνήθηκε οποιαδήποτε προετοιμασία.