Οι ιοί Κοξάκι, μέλη της ομάδας των εντεροϊών, προκαλούν αρκετά νοσήματα με χαρακτηριστικό γνώρισμα τα εξανθήματα στο σώμα. Ο ιός που πήρε το όνομά του από την πόλη όπου εντοπίστηκε για πρώτη φορά – στο Coxsackie της Νέας Υόρκης – κυκλοφορεί (και) στη χώρα μας όλο το χρόνο, φαίνεται εντούτοις να χτυπά πιο συχνά το καλοκαίρι και το φθινόπωρο.
«Οι ιοί Coxsackies ταξινομούνται στην ομάδα των non-polio εντεροϊών και χωρίζονται σε δύο βασικούς τύπους, τον Α και τον Β, που περιλαμβάνουν συνολικά 64 υποτύπους. Η ομάδα των εντεροϊών προκαλεί αρκετά νοσήματα με χαρακτηριστικό γνώρισμα εξανθήματα στο δέρμα και μερικά εξανθήματα στο στόμα», σημειώνει ο Γιώργος Χ. Λάσκαρης, αναπληρωτής καθηγητής Στοματολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και επισκέπτης καθηγητής Πανεπιστημίου του Λονδίνου.
Επίσης ενδεικτικό γνώρισμα, όπως σημειώνει ο ειδικός, είναι η υψηλή μεταδοτικότητά του μέσω επαφής με σωματικά υγρά (π.χ. σάλιο, κόπρανα ή υγρό των χαρακτηριστικών φυσαλίδων), μέσω κολυμβητικών δεξαμενών ή μολυσμένων από περιττώματα επιφανειών. Μάλιστα, ακόμη και τα νήπια μπορούν να νοσήσουν από τη μολυσμένη μητέρα κατά τη φάση της γαλουχίας.
Ειδικότερα, οι ιοί αυτοί μολύνουν τα επιθήλια του στοματοφάρυγγα και του κατώτερου πεπτικού και αναπαράγονται στον λεμφικό ιστό προκαλώντας ιαιμία (δηλαδή, ο ιός περνάει στο αίμα των ασθενών). Στη συνέχεια, αναδίπλωση (replication) του ιού μπορεί να γίνει και σε άλλα όργανα όπως στο δέρμα, στους βλεννογόνους, στον καρδιακό μυ, στο αναπνευστικό σύστημα, στο κεντρικό νευρικό σύστημα, στο ήπαρ, στους ενδοκρινείς αδένες κ.α.
«Ολα τα νοσήματα της ομάδος αυτής προσβάλλουν κατά προτίμηση παιδιά και εφήβους, και είναι πιο συχνά το καλοκαίρι και το φθινόπωρο. Στο στόμα τρία είναι τα βασικά νοσήματα που προκαλούνται από ιούς Coxsackies: α) η νόσος χειρών-ποδών και στόματος, β) η ερπητική κυνάγχη και γ) η οξεία λεμφοοζώδης φαρυγγίτις» προσθέτει ο Γιώργος Λάσκαρης.
Πρόκειται για την πιο συχνή και πιο καλά μελετημένη νόσο της ομάδας. Είναι οξεία λοίμωξη που οφείλεται σε διάφορα στελέχη του ιού Coxsackie, κυρίως Α16, και λιγότερο συχνά Α5, Α9, Α10. Προσβάλλει παιδιά και σπανιότερα νεαρά άτομα, μπορεί δε να έχει επιδημικό χαρακτήρα. «Κλινικά, στον βλεννογόνο του στόματος σχηματίζονται μικρές φυσαλίδες, συνήθως 5-30 σε αριθμό, που γρήγορα σπάζουν καταλείποντας αβαθείς ελκώσεις με ερυθρή άλω και διάμετρο 2-6 χιλ. Οι βλάβες εντοπίζονται σε κάθε περιοχή του στόματος, εκτός από τα ούλα», διευκρινίζει ο καθηγητής Στοματολογίας.
Σε ό,τι αφορά το δέρμα, σχηματίζονται μικρές, θολερές, φυσαλίδες, 1-50 τον αριθμό, κυρίως στα δάκτυλα και τα πλάγια των παλαμών και των πελμάτων, ενώ πιο σπάνια εντοπίζονται βλάβες στους γλουτούς και σε άλλες περιοχές. «Η διαδρομή της νόσου είναι, συνήθως, ήπια με μικρή πυρετική κίνηση και γενικά συμπτώματα. Διαρκεί 5-8 ημέρες και υποχωρεί αυτόματα χωρίς θεραπεία. Παρά ταύτα, από το 1998 και μετά έχουν καταγραφεί περιπτώσεις της νόσου με σοβαρές επιπλοκές από το μυοκάρδιο και περικάρδιο, το αναπνευστικό, καθώς και νευρολογικές επιπλοκές, ιδιαίτερα σε παιδιά».
Σε ό,τι αφορά τη διάγνωση, «αυτή στηρίζεται κυρίως στην κλινική εικόνα και στο ιστορικό. Παρά ταύτα, μερικές φορές είναι αναγκαία η ανίχνευση του ιού με καλλιέργεια ή με την τεχνική PCR. Η θεραπεία της νόσου είναι συμπτωματική, αφού αυτοϊάται και η πρόγνωση συνήθως είναι καλή. Εντούτοις, σε ορισμένες ομάδες πληθυσμού, π.χ. νεογνά, ανοσοκατασταλμένα άτομα, συνιστάται η χορήγηση αντιϊκών για πρόληψη επιπλοκών», καταλήγει ο ειδικός.
Ερπητική κυνάγχη. Η ερπητική κυνάγχη είναι οξεία λοιμώδης νόσος που οφείλεται σε ιό Κοξάκι της ομάδας Α, με τους συνήθεις υπόπτους τύπους 1-6, 8, 10, 22 και σπάνια άλλα στελέχη. Εμφανίζεται συνήθως το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, ενώ προσβάλλει συχνότερα παιδιά και νεαρούς ενηλίκους. «Κλινικά, έχει οξεία έναρξη και χαρακτηρίζεται από πυρετό, κεφαλαλγία, τάση για έμετο, μυαλγίες, κακουχία, ενώ μέσα σε 24 έως 48 ώρες παρουσιάζεται οξεία φλεγμονή στο οπίσθιο μέρος του στόματος και τον στοματοφάρυγγα με ταυτόχρονη εμφάνιση μικρών φυσαλίδων διαμέτρου 2-5 χιλ. Οι φυσαλίδες που συρρέουν σπάζουν γρήγορα καταλείποντας εξαιρετικά επώδυνες ελκώσεις, που επουλώνονται περίπου σε 8-12 ημέρες», εξηγεί ο καθηγητής Λάσκαρης.
Ως αποτέλεσμα ο ασθενής ταλαιπωρείται από έντονη δυσκαταποσία και δυσφαγία, καθώς οι βλάβες εντοπίζονται στη μαλακή υπερώα (ουρανίσκος) και τη σταφυλή, την περιοχή των αμυγδαλών και το οπίσθιο τοίχωμα του στοματοφάρυγγα, ενώ, σπάνια, μπορεί να προσβληθεί και το οπίσθιο μέρος της γλώσσας. Χαρακτηριστική πάντως είναι η απουσία βλαβών από τα χείλη, τα ούλα, την παρειά και το έδαφος του στόματος.
«Καλλιέργεια ιστών για απομόνωση του ιού γίνεται μόνο σε ειδικές περιπτώσεις, καθώς και ορολογικός προσδιορισμός του τίτλου των αντισωμάτων ή PCR-αντίδραση. Η θεραπεία είναι συμπτωματική. Στις περισσότερες περιπτώσεις η νόσος αυτοϊάται χωρίς επιπλοκές», συμπληρώνει ο ειδικός.
Οξεία λεμφοοζώδης φαρυγγίτις. Ο τύπος Α10 είναι ο συνήθης ύποπτος για αυτήν τη σχετικά σπάνια, οξεία, λοιμώδη νόσο που χτυπά κατά κανόνα παιδιά και νεαρούς ενηλίκους.
Οπως εξηγεί ο ειδικός, δεν χρειάζονται συνήθως εργαστηριακές εξετάσεις ενώ η θεραπεία είναι συμπτωματική.
Συμπερασματικά, και τα τρία νοσήματα του στόματος που οφείλονται σε ιούς Κοξάκι έχουν χαρακτηριστική κλινική εικόνα και καλοήθη συνήθως πορεία. «Εντούτοις όμως, πέραν των τοπικών, στο στόμα, προβλημάτων, είναι δυνατόν να προκαλέσουν, λόγω της ιαιμίας, βλάβες, σε απομεμακρυσμένα όργανα – στόχους, όπως είναι το μυοκάρδιο και περικάρδιο, το νευρικό και αναπνευστικό σύστημα, σε ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες, π.χ. ανοσοκατασταλμένοι, αιτιολογικά ή όχι, ασθενείς, εξασθενημένα άτομα, που μπορεί να προκαλέσουν στη συνέχεια σοβαρά προβλήματα, ακόμη και θάνατο », διευκρινίζει ο στοματολόγος καθηγητής Γιώργος Λάσκαρης. Και προσθέτει: «Ως εκ τούτου, ο ρόλος του στοματολόγου, για πρώιμη διάγνωση και συνεργασία με τον παιδίατρο ή τον λοιμωξιολόγο ιατρό είναι καθοριστικός για διασφάλιση της υγείας των ασθενών».
