«Μην απομακρύνετε τα φύκια από τις παραλίες». Αυτό υποστηρίζουν ειδικοί που εναντιώνονται στο καθάρισμα των παραλιών από τα μαραμένα φύλλα Ποσειδωνίας (έτσι ονομάζουν οι επιστήμονες αυτό που ο πολύς κόσμος αποκαλεί φύκια), μια τεχνική πολύ συνηθισμένη κυρίως στις τουριστικές περιοχές όπου οι δήμοι συνήθως υποκύπτουν στις πιέσεις από τους χρήστες και επιχειρηματίες της παράκτιας ζώνης. Γιατί; Επειδή όπως εξηγούν, προστατεύουν τις ακτές από τη διάβρωση και συμβάλλουν στο σχηματισμό και τη διατήρηση των αμμοθινικών οικοσυστημάτων –που προστατεύονται τόσο από την εθνική όσο και την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία.
Σύμφωνα με έρευνα που διενεργήθηκε την περσινή θερινή περίοδο σε 144 δήμους σε Ελλάδα, Κύπρο, Ισπανία, Γαλλία και Ιταλία με αντικείμενο τη διαχείριση των ξεβρασμένων φυτικών υπολειμμάτων Ποσειδωνίας (φυκιάδα) στις μεσογειακές ακτές, οι παράκτιοι δήμοι σε ποσοστό μεγαλύτερο από 80% απομακρύνουν τις αποθέσεις αυτές κατά την έναρξη της καλοκαιρινής περιόδου παρά τα πολλά οφέλη και τη συμβολή τους στην προστασία των παράκτιων οικοσυστημάτων.
700 τόνοι. Ειδικότερα, το 83% των παράκτιων μεσογειακών δήμων που συμμετείχαν στην έρευνα απομακρύνουν τα μαραμένα φύλλα Ποσειδωνίας (πρόκειται για θαλάσσιο φυτό της Μεσογείου) από τις ακτές αρμοδιότητάς τους και ιδιαίτερα τις δημοφιλείς και πολυσύχναστες παραλίες τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο. Κατά τόπους, η αφαιρούμενη ποσότητα αγγίζει τους 700 τόνους ετησίως! Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, οι διαδικασίες απομάκρυνσης διενεργούνται τρεις και περισσότερες φορές τον χρόνο ανάλογα με τη συχνότητα και ποσότητα των εκβρασμών. Σε παράκτιες περιοχές με σημαντικά υποθαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας, μαραμένα φύλλα και τμήματα του ριζικού συστήματος των φυτών ξεβράζονται τακτικά στις ακτές, όπου συσσωρεύονται σε παχιές στρώσεις αναμεμειγμένες με άμμο και οργανικά υπολείμματα.
«Προσπαθούμε να δείξουμε ότι τα ξεβρασμένα φύλλα Ποσειδωνίας στις ακτές, όχι μόνο δεν αποτελούν όχληση αλλά όταν αντίθετα παραμένουν στη θέση τους συμβάλλουν στην αποκατάσταση των αμμοθινικών συστημάτων, προστατεύουν την ακτή από τη διάβρωση και τη διατηρούν ζωντανή», εξηγεί η Maria Eugenia Giunta Fornasin, από το Entente Interdépartementale de Démoustication Méditerranée (Γαλλία).
Η απομάκρυνση. Σε ό,τι αφορά τις μεθόδους απομάκρυνσης, ο βαρύς μηχανικός εξοπλισμός (εκσκαφείς και φορτηγά οχήματα) αποτελεί την κύρια επιλογή στο 40% των περιπτώσεων που εξετάστηκαν, ενώ αντίστοιχα υψηλά είναι τα ποσοστά χρήσης ελαφρύτερων μηχανικών συστημάτων (μηχανοκίνητοι σαρωτές ακτών), παρά τις συχνά καταστρεπτικές συνέπειες χρήσης τους σε ευάλωτα οικοσυστήματα της παράκτιας ζώνης.
Μετά την απομάκρυνσή της από τις ακτές, η φυτική αυτή βιομάζα καταλήγει κατά κανόνα στις χωματερές (26% των περιπτώσεων), ενώ άλλες σχετικά διαδεδομένες πρακτικές –καθεμιά με τις δικές της διαφορετικές επιπτώσεις –περιλαμβάνουν την προσωρινή μετακίνηση και επαναφορά της στις ακτές στο τέλος της καλοκαιρινής περιόδου και την προώθησή της σε διάφορες άλλες χρήσεις όπως είναι η κομποστοποίηση, η λίπανση αγρών και η αξιοποίηση.
«Είναι γεγονός ότι οι περισσότεροι λουόμενοι εκφράζουν ήπια έως έντονη αποστροφή για τους θημώνες Ποσειδωνίας, κύριο άλλωστε έναυσμα των καταστροφικών πρακτικών καθαρισμού που εφαρμόζονται στις μεσογειακές παραλίες σήμερα», επισημαίνει, μεταξύ άλλων, η Ερευνήτρια Θαλάσσιας Οικολογίας του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών Μαρία Σαλωμίδη. Από την πλευρά της, η Maria del Mar Otero, ειδικός επιστήμονας θαλασσίων θεμάτων της Διεθνούς Ενωσης Προστασίας της Φύσης, τονίζει ότι «οι γνώσεις μας σε ό,τι αφορά τους τρόπους διαχείρισης και τις επιπτώσεις ορισμένων επεμβατικών πρακτικών στον αιγιαλό είναι ελάχιστες».
Απώλεια άμμου. Και συμπληρώνει: «Ωστόσο, είναι γνωστό ότι οι θημώνες Ποσειδωνίας δρουν σαν ασπίδα προστασίας, εμποδίζοντας την απώλεια άμμου και εξασφαλίζοντας την ακεραιότητα και τη σταθερότητα της ακτογραμμής». Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα αποτελέσματα της έρευνας θα αξιοποιηθούν από την ομάδα έργου για τη χάραξη μιας ρεαλιστικής ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη βιώσιμη διαχείριση του φυσικού αυτού κεφαλαίου και τη σύνταξη πρακτικών συστάσεων και κατευθυντήριων γραμμών για τους δήμους και άλλους φορείς διαχείρισης των μεσογειακών ακτών. Η Ποσειδωνία είναι αναγκαία μόνο στην άμμο αλλά και στον βυθό.
Σύμφωνα με τη Μαρία Σαλωμίδη, το γεγονός ότι κάποιοι κολυμβητές τείνουν να δυσανασχετούν στη θέα της Ποσειδωνίας είναι μάλλον παράδοξο δεδομένης της τεράστιας οικολογικής σημασίας και συνεισφορά της. Οπως λέει, τα λιβάδια της συνιστούν ένα μοναδικό θαλάσσιο οικοσύστημα με παραγωγικότητα εφάμιλλη των δασών του Αμαζονίου και των παράκτιων υγροτόπων.
«Η Ποσειδωνία είναι ένα είδος μοναδικό και εμβληματικό στη Μεσόγειο. Απαιτεί καλή θαλάσσια ποιότητα και συνεισφέρει στη διατήρησή της. Τα λιβάδια της δεσμεύουν σημαντικές ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, εμπλουτίζουν τα νερά και την ατμόσφαιρα με οξυγόνο, παρέχουν καταφύγιο και τόπο αναπαραγωγής σε πολυάριθμους θαλάσσιους οργανισμούς, ενώ προστατεύουν τον βυθό και τις ακτές από τη διάβρωση», τονίζει χαρακτηριστικά.
Παγίδες σωματιδίων. Κατά την ειδικό του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών, τα λιβάδια λειτουργούν ως παγίδες αιωρούμενων σωματιδίων, αποτελώντας φυσικά φίλτρα καθαρισμού και συμβάλλοντας στην ανακύκλωση των θρεπτικών στοιχείων του ιζήματος και της στήλης νερού. «Κάποιες από τις ομορφότερες μεσογειακές παραλίες οφείλουν την ύπαρξή τους στη φυσική δράση των λιβαδιών», αναφέρει.
Τον Ιούλιο θα ολοκληρωθεί η έρευνα
Η έρευνα υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος POSBEMED, το οποίο επικεντρώνεται στις διαχειριστικές πρακτικές και τις ενδεχόμενες συγκρούσεις σε μεσογειακές ακτές με παρουσία θημώνων ποσειδωνίας, και ιδιαίτερα σε παράκτιες προστατευόμενες περιοχές και ζώνες προστασίας της φύσης του Δικτύου Natura 2000. Το πρόγραμμα συντονίζει το Entente Interdépartementale de Démoustication Méditerranée (Γαλλία) σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών, το IUCN Centre for Mediterranean Cooperation (Ισπανία), το IMC Foundation (Ιταλία) και το ECO-logica srl (Ιταλία). Η διάρκειά του είναι 21 μήνες και αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Ιούλιο του 2018.
