Το τραύμα ως εμπειρία

Φεμινίστρια. Ακτιβίστρια. Καλλιτέχνις. Είδωλο. Η θυελλώδης ζωή και η σπουδαία καριέρα της έγιναν αφορμή για να «γεννηθούν» μεταξύ άλλων μια βραβευμένη με Οσκαρ κινηματογραφική βιογραφία της με πρωταγωνίστρια τη συμπατριώτισσά της Σάλμα Χάγεκ ώς και 67.000 ιστοσελίδες αφιερωμένες στο έργο της. Κι όμως «όλοι πιστεύουν ότι τη γνωρίζουν, αλλά επί της ουσίας δεν την ξέρουν καθόλου» υποστηρίζει η Κλερ Ουίλκοξ εκ μέρους του Μουσείου Βικτωρίας και Αλβέρτου, στο Λονδίνο, για την πρωταγωνίστρια της νέας πολυαναμενόμενης έκθεσης που ανοίγει σήμερα για το κοινό: τη Φρίντα Κάλο.

Πώς λοιπόν θα επιχειρήσει το βρετανικό μουσείο, που μας έχει συνηθίσει στις εντυπωσιακές υπερπαραγωγές βιογραφικών εκθέσεων, να ανταποκριθεί στην πρόκληση που θέτει ο τίτλος «Φρίντα Κάλο: Επινοώντας τον εαυτό της» και να συνθέσει το περίπλοκο προφίλ της σπουδαίας ζωγράφου του μεξικανικού σουρεαλισμού, που κατάφερε να μετατρέψει το προσωπικό της δράμα και τον σωματικό της πόνο, τον γεμάτο πάθος έρωτα για τον σύζυγό της Ντιέγκο Ριβέρα, αλλά και την ομοφυλοφιλική της πλευρά σε τέχνη μέσα από εικόνες που είχαν ως θέμα από τον θάνατο και την (αυτο)καταστροφή ώς τον εθνικό αγώνα κατά της αποικιοκρατίας και τα ζητήματα ταυτότητας φύλου;

Μπαίνει βαθιά στα υπάρχοντα της Φρίντα Κάλο. Σε όλα εκείνα τα προσωπικά αντικείμενα (ρούχα, κοσμήματα, καλλυντικά, φάρμακα μαζί με 6.000 προσωπικές φωτογραφίες) που για μισόν αιώνα είχαν μείνει σφραγισμένα στο μπάνιο του περίφημου Μπλε Σπιτιού στην Πόλη του Μεξικού, που μοιραζόταν με τον σύντροφο της ζωής της. Και τα οποία, παρά το γεγονός ότι ο όρος του Ντιέγκο Ριβέρα ήταν να παραμείνουν ανέγγιχτα για 15 χρόνια μετά τον θάνατό της, το 1954, ξαναβγήκαν στο φως μόλις το 2004.

Διακόσια αντικείμενα εξ αυτών για πρώτη φορά ταξιδεύουν εκτός Μεξικού και έχουν ως προορισμό το Λονδίνο. Μια γεύση τους είχε ήδη πάρει το κοινό της βρετανικής πρωτεύουσας μέσω μιας έκθεσης φωτογραφίας της διακεκριμένης γιαπωνέζας φωτογράφου Ισιούκι Μιγιάκο, η οποία και εκλήθη να καταγράψει φωτογραφικά τους προσωπικούς θησαυρούς της ζωγράφου όταν αποσφραγίστηκε το μπάνιο που τους περιείχε.

ΤΑ ΕΚΘΕΜΑΤΑ. Πολύχρωμες μάξι φούστες με βολάν και μακριά παλτά από βαμβακερό νήμα Γουατεμάλας ικανά να κρύβουν το πρόβλημα του ποδιού της (ήταν το ένα πιο ισχνό και πιο κοντό από το άλλο επειδή είχε προσβληθεί από πολιομυελίτιδα σε ηλικία έξι ετών). Ολοκέντητες παραδοσιακές φαρδιές πουκαμίσες κάτω από τις οποίες κάλυπτε τους κορσέδες που φορούσε ώστε να συγκρατούν την τραυματισμένη σε τροχαίο ατύχημα σπονδυλική της στήλη –άλλοτε μεταλλικούς κι άλλοτε δερμάτινους –και τους οποίους μετέτρεπε σε μοναδικά έργα τέχνης. Στην έκθεση την τιμητική τους έχουν κατά βάση οι κορσέδες από γύψο δημιουργημένοι πάνω στο σώμα της, ασφυκτικά στενοί και διακοσμημένοι άλλοι με χαρακτηριστικά φυτά της χλωρίδας του Μεξικού και άλλοι με σφυροδρέπανα. Ενα ζευγάρι κομψά μαύρα βελούδινα παπούτσια, το ένα εκ των οποίων προσαρμοσμένο έτσι ώστε να μην πιέζει τα προσβεβλημένα από γάγγραινα δάχτυλά της, και το πρόσθετο μέλος της –ένα πόδι με κόκκινη δερμάτινη μπότα κεντημένη με κόκκινους δράκους και ένθετα ασημένια καμπανάκια –που φορούσε όταν ακρωτηριάστηκε τελικά λόγω της γάγγραινας, έναν χρόνο πριν από τον θάνατό της.

Ρούχα και αξεσουάρ που δεν θα δουν οι επισκέπτες φορεμένα μόνο στις κούκλες και μέσα σε προθήκες, αλλά και σε αυτοπροσωπογραφίες της –διότι δεν λείπουν τα πρωτότυπα ζωγραφικά της έργα –ή και σε φωτογραφίες που απεικονίζεται είτε μαζί με τον Ριβέρα, είτε μαζί με προσωπικότητες του φιλικού της περιβάλλοντος, όπως ο Λέον Τρότσκι, με τον οποίον είχε μια σύντομη αλλά ιδιαιτέρως έντονη ερωτική περιπέτεια, ή ο Αντρέ Μπρετόν. Και βεβαίως ορισμένα από τα καλλυντικά της, όπως το μολύβι για τον τονισμό των φρυδιών στο χρώμα του εβένου, το κατακόκκινο κραγιόν της και το ασορτί ρουζ της.