Τον κατάλογο μπορεί να τον μεγαλώσει όσο θέλει κανείς –όρεξη νά ‘χει. Στην «εκχώρηση» του ονόματος, στον σπονδυλωτό χαρακτήρα της συμφωνίας και το βάθος του χρόνου όπου υπάρχει ο κίνδυνος να χαθούν οι όροι στη μετάφραση να προσθέσει τα εμπορικά σήματα και τον σαφώς πιο ελκυστικό από το εμπόριο «διάβολο που κρύβεται στις λεπτομέρειες» –τα ψιλά γράμματα δεν είναι η μήτρα της ανασφάλειας και της επιφυλακτικότητας σε κάθε συμφωνία;
Ολος αυτός ο όγκος των «αρνητικών» κάνει τη συμφωνία κάτι λιγότερο από «διπλωματική νίκη» όπως είπε ο Πρωθυπουργός στο διάγγελμά του. Συγχρόνως όμως την κάνει κάτι πολύ περισσότερο από μια μη συμφωνία. Από ένα ζήτημα που θα διαιωνίζεται ως άλυτο, από μια εκκρεμότητα εγκλωβισμένη σε ένα πολιτικό και ιστορικό κενό, στην οποία όμως θα δίνει τις δικές της λύσεις η ίδια η ζωή –κάπως έτσι αναγνωρίστηκε η ΠΓΔΜ ως Μακεδονία από σχεδόν όλες τις χώρες του πλανήτη.
Από αυτό το γεγονός και μόνο αποδεικνύεται ότι μια κακή συμφωνία είναι προτιμότερη από μια μη συμφωνία. Αλλά αυτή η συμφωνία δεν είναι καν τέτοια –και τον κατάλογο των «θετικών» μπορεί να τον μεγαλώσει όσο θέλει κανείς. Και μπορεί να το κάνει χωρίς να θριαμβολογήσει, χωρίς να χρειαστεί καν να δει το ποτήρι μισογεμάτο. Αρκεί να θέσει σε καταστολή τα εθνικά του αντανακλαστικά, στην ουσία δηλαδή όλα τα φοβικά του σύνδρομα. Για να δει την ιστορική ευκαιρία που ανοίγεται όχι στη «λύση», αυτήν την ασαφή έννοια, αλλά στα πρακτικά της αποτελέσματα που μπορεί να μην περιλαμβάνουν τον διάβολο, περιλαμβάνουν όμως όλα τα υπόλοιπα –ανάμεσά τους και το ειρηνοποιό εμπόριο. Γιατί όπου ανοίγει μια σιδηροδρομική γραμμή κλείνει μια φυλακή βαλκανικών εθνικισμών.
