Μπορεί οι μέλισσες να συμβάλουν στο να γίνει η Αθήνα μια πόλη πιο υγιής και πολύχρωμη; Ναι, λένε οι ειδικοί από το «Bee Camp», που αποτελεί μια πρωτοβουλία για τη διάσωση των αστικών μελισσών. Και αυτό διότι οι μέλισσες αυξάνουν το αστικό πράσινο. «Εκτός από τις ευρέως γνωστές μέλισσες που ζουν κοινωνικά και παράγουν μέλι, η πλειονότητα των ειδών (στην Ελλάδα απαντώνται γύρω στα 1.200 είδη) ζει μοναχικά» εξηγούν.
Και συμπληρώνουν: «Κάποια είδη φωλιάζουν κάτω από το έδαφος, άλλα μέσα στα δέντρα. Πολλές από τις αφανείς αυτές μέλισσες παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην αναπαραγωγή των γηγενών λουλουδιών, καθώς αποτελούν τον μοναδικό επικονιαστή τους δημιουργώντας σχέση αλληλεξάρτησης. Εάν δηλαδή εξαφανιστεί ένα είδος μέλισσας, εκλείπει κατά συνέπεια ένα είδος φυτού και το αντίστροφο».
Κατά τους ειδικούς, τα τελευταία χρόνια, λόγω της αύξησης του πληθυσμού των πόλεων, δημιουργήθηκε η ανάγκη αποκατάστασης της βιοποικιλότητας στις πόλεις. Η δέσμευση των τοπικών αρχών και των κατοίκων για την ενίσχυση του οικοτόπου των επικονιαστών (δηλαδή όλα τα έντομα που μεταφέρουν γύρη από το ένα φυτό στο άλλο) είναι ενδεδειγμένη πρακτική διατήρησης και έχει ευρέως εκπαιδευτική αξία. Οπως λέει η υπεύθυνη επικοινωνίας της προαναφερόμενης κίνησης, το «The Bee Camp» είναι ένα από τα 15 προγράμματα που υποστηρίζονται από το πρόγραμμα «Start-Create Cultural Change».
Παραδείγματα πόλεων. Σύμφωνα με την ιδρύτρια του προγράμματος, ψυχολόγο – συμπεριφορίστρια ζώων Αγγελίνα Κανελλοπούλου, πολλές ευρωπαϊκές –και όχι μόνο –πόλεις έχουν ήδη ξεκινήσει να δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες για τη φιλοξενία της αστικής βιοποικιλότητας, αυξάνοντας το πράσινο και δημιουργώντας έτσι πιο βιώσιμες πόλεις για τους κατοίκους και την πανίδα. Για παράδειγμα, το Οσλο με την πρώτη «πράσινη λεωφόρο», που αποτελεί έναν συνδυασμό δημόσιας και ιδιωτικής πρωτοβουλίας, το Λονδίνο με αντίστοιχη πρωτοβουλία, το Δουβλίνο αλλά και πολλές πόλεις των ΗΠΑ ήδη δημιουργούν τις κατάλληλες υποδομές για να υποστηρίξουν τους συνεχώς φθίνοντες πληθυσμούς των αστικών επικονιαστών.
«Δημιουργούν “πράσινους διαδρόμους βιοποικιλότητας”, αυξάνουν το αστικό πράσινο στους δημόσιους χώρους, καθώς και τις αστικές καλλιέργειες» συμπληρώνει η Αγγελίνα Κανελλοπούλου. «Με αυτόν τον τρόπο φροντίζουν για την ανάπτυξη της υγείας της πόλης και κατά συνέπεια των κατοίκων της».
Η Αθήνα. Σύμφωνα με την ίδια, «η Αθήνα έχει πολλές προδιαγραφές για να δημιουργήσει τις δικές της υποδομές για αστικό πράσινο, περισσότερα μελισσοκομικά φυτά, μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων, περισσότερο βιότοπο για τα έντομα και μεγαλύτερη ευημερία για τους κατοίκους της».
Οι μέλισσες σύμφωνα με τους επιστήμονες αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους οργανισμούς του πλανήτη. Μία στις τρεις μπουκιές που καταναλώνουμε κάθε μέρα προκύπτει από τα 20.000 είδη μελισσών παγκοσμίως και το πολύτιμο έργο της επικονίασης. Επιπλέον, γονιμοποιούν τα φυτά και παράγουν πάνω από 100 είδη καλλιεργειών, κάποια εκ των οποίων αποτελούν έμμεσα την τροφή της τροφής μας (παραγωγή κρέατος).
Το πρόβλημα. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια η μείωση του πληθυσμού των μελισσών –σε παγκόσμια κλίμακα –οφείλεται εν μέρει στην απώλεια βιοτόπων αλλά και στην εκτενή χρήση φυτοφαρμάκων. Και η μείωση αυτή έχει θέσει σε κίνδυνο την υγεία των οικοσυστημάτων του πλανήτη, την οικονομία αλλά και την παραγωγή της τροφής μας. Πολλοί από τους φυσικούς βιοτόπους στην Ευρώπη έχουν μετατραπεί σε αυτοκινητοδρόμους, σπίτια, εμπορικά κέντρα κ.ά., με συνέπεια η συστηματική αστικοποίηση να συμβάλλει στην έκλειψη πολλών ειδών άγριων μελισσών και άλλων επικονιαστών.
Η λύση. To «Bee Camp» προτείνει τα Bee Spots και τα Bee Corridors ως βιώσιμη και αποτελεσματική λύση της απώλειας των βιοτόπων των μελισσών και όλων των επικονιαστών. Τα πρώτα αποτελούν καταφύγια για τις αστικές μέλισσες όπου παρέχεται τροφή (λουλούδια) και βιότοπος (χειροποίητα ξενοδοχεία εντόμων από 30 εκατοστά έως δύο μέτρα). Τα δεύτερα είναι πράσινοι διάδρομοι που συνδέουν τις μεγάλες πράσινες εκτάσεις με μια συνέχεια από τα Bee Spots κάθε 250 μέτρα. Ο πρώτος πράσινος διάδρομος ξεκίνησε τον Μάρτιο σε πολιτιστικό πολυχώρο στο Μεταξουργείο και κλήθηκαν πολίτες να τοποθετήσουν ένα bee spot στο μπαλκόνι ή στην ταράτσα του σπιτιού τους.
Επανασύνδεση με τη φύση
Στη χώρα μας, όπως εξηγούν από το «Bee Camp», δεν έχει διεξαχθεί έρευνα στα αστικά κέντρα για τη μέτρηση της θνησιμότητας των επικονιαστών. Ωστόσο, επιστημονικά ιδρύματα όπως το Τμήμα Οικογεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και φορείς παρακολουθούν στενά τις επιπτώσεις του παγκόσμιου προβλήματος και στην Ελλάδα.
Από το «Bee Camp» διευκρινίζουν πως οι δράσεις που προτείνουν δεν στοχεύουν απλώς στην παραγωγή τροφής για τις μέλισσες. Οπως λένε «μεταξύ άλλων, θα εξωραΐσουν τους δημόσιους χώρους και θα επιτρέψουν στους κατοίκους των πόλεων να επανασυνδεθούν με τη φύση αλλά και μεταξύ τους, αφού κάνοντας τις πόλεις πιο φιλικές προς τις μέλισσες, τις καθιστούμε και πιο φιλικές προς τους ίδιους τους κατοίκους της».
