Ενας πολιτικός του ευρύτερου μεταρρυθμιστικού χώρου αναλογιζόταν τις προάλλες τι θα είχε συμβεί αν ο ΣΥΡΙΖΑ είχε σχηματίσει κυβερνητικό συνασπισμό με το Ποτάμι αντί για τους ΑΝΕΛ. Μια τέτοια κυβέρνηση, υποστήριξε, θα ήταν ακόμη χειρότερη από τη σημερινή. Ο Τσίπρας θα έκανε τα ίδια προκλητικά πράγματα στη Δικαιοσύνη, στην παιδεία, στους θεσμούς γενικότερα. Και ο Θεοδωράκης θα τον ξέπλενε.
Ενα τέτοιο σενάριο βέβαια είναι υποθετικό και αυθαίρετο. Η άποψη αυτή, όμως, παραπέμπει σε έναν χαρακτηρισμό που έρχεται ξανά αυτές τις ημέρες στην επιφάνεια με αφορμή τη στάση που κρατά για το Μακεδονικό ο επικεφαλής του Ποταμιού και μερικοί ακόμη πολιτικοί της αντιπολίτευσης. Ο Θεοδωράκης και όσοι συμφωνούν μαζί του –λέει –είναι «χρήσιμοι ηλίθιοι». Οχι, όχι ηλίθιοι, καμιά σχέση. Ο όρος «idiots utiles» παραπέμπει σε κομμουνιστές διανοούμενους της Δύσης όπως ο Σαρτρ, που υποστήριζαν τη Σοβιετική Ενωση και έκρυβαν τα όσα συνέβαιναν εκεί για να μη δίνουν τροφή στον ταξικό εχθρό.
Υπάρχει και η άλλη εκδοχή αυτής της κατηγορίας: ότι αυτοί οι αφελείς πολιτικοί κάνουν τα «ρεπό» του Καμμένου. Με άλλα λόγια, όταν ο Σταύρος διαφωνεί με τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών ή μιλάει θετικά για τη συμφωνία Τσίπρα – Ζάεφ, όχι μόνο ενισχύει «αντικειμενικά» τον έλληνα Πρωθυπουργό με τον οποίο τον χωρίζουν τόσα, αλλά διευκολύνει και τα προκλητικά παιχνιδάκια των ΑΝΕΛ.
Το πρόβλημα θα υπήρχε ακόμη κι αν το Ποτάμι ήταν αυτόνομο. Γίνεται όμως ακόμη μεγαλύτερο λόγω της συμμετοχής του στο ΚΙΝΑΛ. Το ερώτημα εν τέλει είναι ένα: μπορεί ένας πολιτικός στην Ελλάδα του 21ου αιώνα να υποστηρίζει με συνέπεια τη γνώμη του ανεξάρτητα από τη συγκυρία, τις επιπτώσεις και τη λαϊκή βούληση; Ή πρέπει να την προσαρμόζει στις συνθήκες, στους αντιπάλους του, στους συμμάχους του και, το κυριότερο, στις δημοσκοπήσεις;
Ο Θεοδωράκης ανήκει στην πρώτη κατηγορία. Και πιστεύει ότι αυτή η «προσαρμοστικότητα», που είναι μια άλλη λέξη για τον λαϊκισμό, είναι ένας από τους λόγους των σημερινών αδιεξόδων της ελληνικής κοινωνίας. Αυτό τον κάνει αντιδημοφιλή σε μια μεγάλη κατηγορία πολιτών. Του δημιουργεί προβλήματα στο Κίνημα όπου επέλεξε να λάβει μέρος με την ψευδαίσθηση της πολυσυλλεκτικότητας. Και τον κατέστησε χθες στόχο μιας τουλάχιστον αήθους επίθεσης στο Κοινοβούλιο, που περιλάμβανε τη βαθύτατα πολιτική φράση «Ουστ, αυτά να τα πεις στη Θεσσαλονίκη!»
Είναι προφανές ότι τα πράγματα αγριεύουν. Το λεξιλόγιο περί προδοσιών και ξεπουλημάτων επιστρέφει, αυτή τη φορά με ευθύνη της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Η πόλωση δίνει τη θέση της στον διχασμό. Ο αρχηγός του Ποταμιού, και όλοι όσοι έχουν το θάρρος της γνώμης τους, μπορεί πράγματι να μην μπορούν να κυκλοφορήσουν στη Βόρεια Ελλάδα, οι μνήμες από την επίθεση στον Μπουτάρη είναι νωπές.
Επειδή είναι «χρήσιμοι ηλίθιοι»; Οχι, επειδή είναι ηθικά ξεροκέφαλοι.