Τι ημέρα κι η χθεσινή! Συμπληρώθηκαν 24 χρόνια από τον θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι και τα ραδιόφωνα έπαιζαν από το πρωί τραγούδια του, γαλήνευε η ψυχή σου. Το Τρίτο Πρόγραμμα αναμετέδωσε πρωί-πρωί και ένα από τα θρυλικά εκείνα σχόλιά του, τον Λαχειοπώλη του Ουρανού. «Μοιράζω αριθμούς σε ξωτικά κι αγγέλους. Ο πρώτος αριθμός σημαίνει συνουσία. Βάση ρευστή για δημιουργία.Κι αποφασίζω ευθύς την πιο μεγάλη μου πράξη.Σκόρπισα τα λαχεία μου στους γαλαξίες και στο άπειρο. Ετσι δεν θα ‘ναι δυνατό κανείς να ξαναδημιουργήσει, να πράξει το καλό –που λεν –ή το κακό. Σπατάλη η απόφασή μου, μα ο κόσμος πάει για να χαθεί».
Και σχολίασε ο παρουσιαστής ότι αυτό που του λείπει σήμερα δεν είναι τόσο ο Χατζιδάκις ως μουσικός όσο ο Χατζιδάκις ως διανοητής, κι είχε τόσο, μα τόσο δίκιο.
Γιατί την ίδια ώρα ο τόπος έβραζε. Οχι από τη ζέστη, αλλά από την κομματική αντιπαράθεση στη Βουλή και τις λαϊκές αντιδράσεις στους δρόμους για τη συμφωνία του Τσίπρα με τον Ζάεφ. Και ο φανατισμός που επικρατούσε, οι χαρακτηρισμοί που ανταλλάσσονταν, το απόλυτο ρήγμα ανάμεσα στις δύο πλευρές, καθιστούσαν ακόμη επιτακτικότερη την ανάγκη να εμφανιστεί ένας πνευματικός άνθρωπος που θα πάρει τους παραπλανημένους από το χέρι και θα τους δείξει τον δρόμο.
Η ατμόσφαιρα θυμίζει αρκετά την κατάσταση που επικρατούσε τη δεκαετία του ’90, πάλι με αφορμή γεγονότα στη χώρα που κάποτε ονομαζόταν Γιουγκοσλαβία. Η φόρτιση, περισσότερο συναισθηματική παρά πολιτική, ήταν και πάλι μεγάλη. Και η Ελλάδα βρισκόταν ξανά σε διαφορετικό μήκος κύματος από την υπόλοιπη Ευρώπη. Οι σύμμαχοί μας δεν μπορούσαν να καταλάβουν τότε πώς το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας υποστήριζε έναν σφαγέα σαν τον Μιλόσεβιτς, όπως δεν μπορούν να καταλάβουν τώρα πώς το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας αντιτάσσεται σε έναν συμβιβασμό που υπόσχεται να φέρει σταθερότητα στα Βαλκάνια.
Το ίδιο φάντασμα στοιχειώνει σήμερα, όπως και τότε, την περιοχή: ο εθνικισμός. Το ίδιο πρόβλημα βρίσκεται στο επίκεντρο της αναταραχής: η ταυτότητα. Ισως λοιπόν να μη διαφέρουμε εντέλει τόσο πολύ από την υπόλοιπη Ευρώπη. Ισως ίδιο να είναι το σκοτάδι, κοινή η απουσία των πεφωτισμένων ηγετών.
Πώς αντιμετωπίζεις έναν μαζικό φόβο, είτε έχει να κάνει με το χρώμα είτε με το όνομα, τη γλώσσα ή το θρήσκευμα του ξένου; Πώς απευθύνεσαι σ’ ένα πλήθος που επιμένει, απαιτεί και αρνείται να συμβιβαστεί; Ο ένας τρόπος είναι να πας με το ρεύμα, ελπίζοντας να σε βγάλει πρώτο στην όχθη και μετά να αντιμετωπίσεις από καλύτερη θέση τη φουρτούνα. Ο άλλος είναι να προσπαθήσεις να μεταπείσεις τους αγανακτισμένους και, αν δεν τα καταφέρεις, να κάνεις αυτό που θεωρείς σωστό.
Κι αν απελπιστείς, μπορείς πάντα να σκορπίσεις τα λαχεία σου στους γαλαξίες και στο άπειρο.