Τα πέντε μυστικά του «Τσάρου»

^«Η Ρωσία είναι ένας γρίφος τυλιγμένος σ’ ένα μυστήριο μέσα σε ένα αίνιγμα», έλεγε ο Ουίνστον Τσόρτσιλ. Αναφερόταν βέβαια στην ΕΣΣΔ, όπως σημειώνει ωστόσο στο γαλλικό περιοδικό «L’Obs» ο Βενσάν Ζοβέρ, είτε βρίσκεται στο Κρεμλίνο τσάρος, είτε «πατερούλης», είτε «δημοκρατικά εκλεγμένος» πρόεδρος, όλα γύρω αλλάζουνε και όλα μένουν ίδια. Το απόφθεγμα του Τσόρτσιλ εύκολα εφαρμόζεται σήμερα στον Βλαντίμιρ Βλαντίμιροβιτς Πούτιν, τον άνθρωπο που κυβερνάει τη μεγαλύτερη χώρα του πλανήτη εδώ και 18 χρόνια. Πλήθος μυστηρίων καλύπτει τη μετεωρική του άνοδο, την απόλυτη κυριαρχία του και την προσωπική ζωή του. Πλήθος δημοσιογράφων, αντικαθεστωτικών και ερευνητών παλεύουν να βρουν απαντήσεις: ποιος είστε τελικά, κύριε Πούτιν;

Ολοι γνωρίζουν πως ο επικεφαλής του Κρεμλίνου υπήρξε συνταγματάρχης της KGB, στην οποία εντάχθηκε το 1975, σε ηλικία 23 χρόνων. Ηταν όμως πράγματι ένας κατάσκοπος τρίτης κατηγορίας όπως λέγεται συχνά; Το 1985, ο Βλαντίμιρ Πούτιν στέλνεται μαζί με την σύζυγό του στη Δρέσδη, στην Ανατολική Γερμανία: θα περάσει εκεί τέσσερα χρόνια. Επισήμως, είναι διερμηνέας στη σοβιετική αποστολή. Ημιεπισήμως, δεν κάνει και τίποτα σπουδαίο: προσπαθούσε, χωρίς μεγάλη επιτυχία, να στρατολογήσει δυτικούς, και ιδιαίτερα δυτικογερμανούς επιχειρηματίες, που επισκέπτονταν τη Δρέσδη. Την περασμένη χρονιά, ωστόσο, ο Πούτιν «εξομολογήθηκε» στην κρατική τηλεόραση πως στη ΛΔΓ εργαζόταν ειδικότερα με τους «παρανόμους» της KGB στη Δύση –αυτούς που ενέπνευσαν τη διάσημη σειρά «The Americans». Προ ετών, μάλιστα, ο ρώσος σκηνοθέτης Ιγκορ Σαντχάν, φίλος του Πούτιν από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, είχε εκμυστηρευτεί στο «L’Obs» πως στα ταξίδια που έκαναν τότε οι δυο τους στο εξωτερικό ο Πούτιν τον είχε ξεναγήσει σε πολλές μεγάλες πόλεις της Δυτικής Γερμανίας –αυτός που υποτίθεται ότι δεν είχε βγει ποτέ εκτός ανατολικού μπλοκ.

Ετος 1999: ο πρόεδρος Γέλτσιν είναι πολύ άρρωστος, μεθυσμένος όλη μέρα και κινδυνεύει με φυλάκιση για υπεξαίρεση δημόσιου χρήματος. Η οικογένειά του, καθώς και οι ολιγάρχες που βρίσκονται κοντά του, αναζητούν έναν αξιόπιστο διάδοχο. Τελικά επιλέγουν έναν άγνωστο, το αφεντικό της FSB, πρώην αντιδήμαρχο της Αγίας Πετρούπολης: ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει ήδη αποδείξει την αφοσίωσή του στο Κρεμλίνο δημοσιοποιώντας μια κασέτα, αυθεντική ή κατασκευασμένη άγνωστο, η οποία έδειχνε τον γενικό εισαγγελέα που κυνηγούσε τους Γέλτσιν μαζί με ιερόδουλες. Ο εισαγγελέας αναγκάζεται να παραιτηθεί. Και ο Πούτιν βρίσκεται επικεφαλής της κυβέρνησης. Μερικές ημέρες αργότερα, μεταξύ 31 Αυγούστου και 16 Σεπτεμβρίου, πέντε επιθέσεις κοστίζουν 290 ζωές σε διαφορετικές πόλεις της Ρωσίας. Ο Πούτιν κατηγορεί τους τσετσένους ισλαμιστές, εναντίον των οποίων μόλις έχει εξαπολύσει μεγάλη επιχείρηση. Πολλοί παρατηρητές, ωστόσο, και ακόμα περισσότεροι αντικαθεστωτικοί, θεωρούν αυτές τις επιθέσεις το «προπατορικό αμάρτημα» της (μετέπειτα) προεδρίας Πούτιν.

Επισήμως, τα εισοδήματα και η ακίνητη περιουσία του Βλαντίμιρ Πούτιν είναι σεμνά. Το 2016, κέρδισε 8,8 εκατομμύρια ρούβλια, ήτοι 130.000 ευρώ. Είναι επίσης κάτοχος τριών αυτοκινήτων, ενός αγροτεμαχίου, ενός ταπεινού διαμερίσματος και ενός ακόμα διαμερίσματος στο Τελ Αβίβ, το οποίο είχε προσφέρει ο ίδιος και κληρονόμησε με τη σειρά του στις αρχές της χρονιάς από την παλιά του καθηγήτρια των γερμανικών. Μόνο που σύμφωνα με άλλες πηγές, ο Πούτιν είναι στην πραγματικότητα δισεκατομμυριούχος. Το «Forbes», μάλιστα, διαβεβαιώνει ότι χάρη σε ποικίλες συμμετοχές του στις μπίζνες δικών του ανθρώπων είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο. Το 2012, ο αντικαθεστωτικός Μπόρις Νεμτσόφ, πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης επί Γέλτσιν, είχε φτιάξει έναν κατάλογο με τις «εξωτερικές ενδείξεις πλούτου» του ρώσου προέδρου: το Κρεμλίνο διαθέτει είκοσι κατοικίες, ανάμεσά τους και ένα παλάτι στις όχθες της Μαύρης θάλασσας, τέσσερα γιοτ και 43 αεροσκάφη. Ολα αυτά επιτρέπουν στον επικεφαλής του «έναν τρόπο ζωής που μπορεί να συγκριθεί με εκείνον ενός άραβα πρίγκιπα ή ενός φανταχτερού ολιγάρχη», έγραφε ο Νεμτσόφ, που δολοφονήθηκε στην καρδιά της Μόσχας τρία χρόνια αργότερα.

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν, εκτιμούν οι περισσότεροι κρεμλινολόγοι, διευθύνει τη Ρωσία σαν τον πρόεδρο – διευθύνοντα σύμβουλο μιας πολυεθνικής, μεταβιβάζοντας εξουσίες στους επικεφαλής των θυγατρικών. Μόνο που αυτοί οι βαρόνοι είναι φίλοι του, βγαλμένοι από το ίδιο καλούπι με εκείνον: την KGB και τη δημαρχία της Αγίας Πετρούπολης τη δεκαετία του 1990. Οπως επισημαίνει η πολιτολόγος Εκατερίνα Σούλμαν, ο Πούτιν χρησιμεύει ώστε «να νομιμοποιεί τις φατρίες αυτές στο εσωτερικό της χώρας, όπου είναι μισητές, και στο εξωτερικό, όπου αντιμετωπίζονται με τη μεγαλύτερη καχυποψία». Επιπλέον, λειτουργεί ως διαιτητής στις μάχες τους για το μοίρασμα του πλούτου της χώρας. Μόνο που αυτές οι μάχες γίνονται άγριες. Και στο εξωτερικό, πολλά μέλη των φατριών βρίσκονται στο στόχαστρο σκληρών κυρώσεων. Επιπλέον, η συμμετοχή στις ρωσικές εκλογές βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση –σημάδι μιας κάποιας απογοήτευσης από τον πρόεδρο. Εξού και η εκτίμηση της Σούλμαν πως η παντοδυναμία του Πούτιν θα λήξει το 2024 και πως ο ίδιος ίσως ξεκινήσει σύντομα να αναζητεί έναν πιστό διάδοχο που θα του διασφαλίσει απόλυτη ασυλία, όπως έκανε και αυτός με τον Γέλτσιν.

Η προσωπική ζωή του Βλαντίμιρ Πούτιν, το καλύτερα φυλασσόμενο μυστικό της Ρωσίας. Το 2008, μια εφημερίδα αναμεταδίδει τη φήμη που οργιάζει στη Μόσχα και θέλει τον Πούτιν να διατηρεί σχέση με μια αθλήτρια της ρυθμικής γυμναστικής, τη χρυσή ολυμπιονίκη της Αθήνας Αλίνα Καμπάεβα. Ως αντίποινα, η εφημερίδα κλείνει. Ο ρώσος πρόεδρος είναι ακόμα παντρεμένος –από το 1983 –με την Λιουντμίλα, με την οποία έχει αποκτήσει δύο κόρες. Το διαζύγιό τους θα επισημοποιηθεί το 2014. Την επόμενη χρονιά, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου διαψεύδει φήμη που θέλει τον Πούτιν να έχει αποκτήσει έναν γιο από την πρώην γυμνάστρια, η οποία έχει γίνει πλέον βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος. Αλλα δεν γνωρίζουμε. «Ξέρω κάποια πράγματα», λέει στο «L’Obs», υπό την κάλυψη της ανωνυμίας, ο διευθυντής μιας μεγάλης μοσχοβίτικης εφημερίδας, «αλλά δεν μπορώ να τα δημοσιοποιήσω. Είναι πολύ παρακινδυνευμένο».