Στην αρχή ήταν μια κακόγουστη ιδέα που οι έμπειροι διπλωμάτες την χαρακτήριζαν εφιαλτική. Σήμερα είναι ένα ενδεχόμενο που συζητιέται σοβαρά και περιλαμβάνεται στις προτάσεις που υποβάλλει προς τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ ο πρόεδρος του Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ. Το ενδεχόμενο δηλαδή να δημιουργηθούν με ευθύνη της ΕΕ, αλλά σε περιοχές εκτός της ΕΕ, κάποιας μορφής στρατόπεδα συγκέντρωσης τύπου hotspot όπου θα διαμένουν πρόσφυγες και μετανάστες με την ελπίδα πως κάποια στιγμή κάποια ευρωπαϊκή χώρα θα τους δώσει άσυλο. Οι περιοχές αυτές θα μπορούσαν να είναι στη Βόρεια Αφρική, θα μπορούσαν όμως να είναι και στα γειτονικά μας Βαλκάνια. Αρχής γενομένης από την Αλβανία, που ίσως γίνει τόπος συγκέντρωσης των προσφύγων ναυαγών στην Αδριατική, πιθανώς δε το Κόσοβο, η Σερβία και η ΠΓΔΜ. Ενα αντάλλαγμα από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων που προσδοκούν να ανοίξει και γι’ αυτές ευρωπαϊκός δρόμος.
Είναι ιδέα αυτή συμβατή προς το διεθνές και το ευρωπαϊκό δίκαιο; Σε καμία περίπτωση, απαντούν νομομαθείς διπλωμάτες στις Βρυξέλλες επισημαίνοντας πως αυτού του είδους οι πρακτικές παραβιάζουν τη Σύμβαση της Γενεύης για τους Πρόσφυγες, τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ κ.ά. Οσο για τις μη κυβερνητικές οργανώσεις ήδη φοβούνται πως θα υπάρξουν και στην Ευρώπη σκηνές παιδιών που απομακρύνονται υποχρεωτικά από τους γονείς τους όταν αυτοί θεωρούνται λαθρομετανάστες, κάτι που ήδη συμβαίνει στις ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ.
Το παράδοξο της υπόθεσης είναι ότι η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με αυτού του είδους τις εφιαλτικές καταστάσεις σε μια περίοδο που η προσφυγική κρίση δεν βρίσκεται σε όξυνση. Στην Ιταλία για παράδειγμα κατά το πρώτο πεντάμηνο του 2018 εντοπίστηκαν στη θάλασσα περίπου 30.000 πρόσφυγες ενώ το 2016, την αντίστοιχη περίοδο, ήταν πάνω από 200.000.
Βραδυφλεγής βόμβα. Ομως το Προσφυγικό αποδεικνύεται μια βραδυφλεγής βόμβα που απειλεί να τινάξει στον αέρα ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Και αυτό για έναν πρωτίστως λόγο. Μετά τα εκλογικά αποτελέσματα στην Ιταλία και την ενίσχυση των πολιτικών δυνάμεων του εθνικιστικού λαϊκισμού σε ουκ ολίγες χώρες-μέλη, η ΕΕ αδυνατεί να έχει ενιαία πολιτική επί του θέματος. Στην Ανατολική Ευρώπη επικρατεί η αντίληψη της μηδενικής ανοχής στους πρόσφυγες. Οι κυβερνήσεις τους αρνούνται να δείξουν την παραμικρή έστω αλληλεγγύη προς την Ελλάδα και την Ιταλία, θεωρώντας πως το πρόβλημα δεν τις αφορά. Τούτου δοθέντος δεν είναι λίγοι αυτοί στη Δυτική Ευρώπη που πιστεύουν πως η μόνη λύση είναι η περικοπή των κοινοτικών κονδυλίων προς τις χώρες αυτές και η διοχέτευσή τους στις χώρες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της προσφυγικής κρίσης.
Στη Δυτική Ευρώπη πάλι επικρατεί κομφούζιο. Η νέα κυβέρνηση της Ιταλίας βρίσκεται σε φάση εκπόνησης νέων προτάσεων προς την ΕΕ για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης και δηλώνει πως λόγω της έλλειψης αλληλεγγύης από την ΕΕ εφεξής δεν θα δεσμεύεται από τις ευρωπαϊκές αποφάσεις. Ανάλογα κρούσματα υπάρχουν επίσης στο Βέλγιο, στη Σλοβενία, στη Δανία και τέλος στην Αυστρία η οποία σε δυο εβδομάδας θα αναλάβει την προεδρία της ΕΕ προς μεγάλη απόγνωση των ιθυνόντων των Βρυξελλών. Το μείζον πρόβλημα με τις κυβερνήσεις στις οποίες δεσπόζουν ή απλά συμμετέχουν κόμματα που άπτονται του εθνικιστικού λαϊκισμού είναι ότι ενώ έχουν λίγο πολύ τις ίδιες απόψεις κατά των προσφύγων, αυτό που πρωτίστως τους ενδιαφέρει είναι να φορτώσει η μια τα βάρη στην άλλη.
Οπως περίπου συνέβη τις τελευταίες ημέρες στη Γερμανία όπου ο βασικός σύμμαχος της Ανγκελα Μέρκελ, η Χριστιανοκοινωνική Ενωση, αγνοώντας ακόμη και τις εκκλήσεις του Πάπα για περισσότερη ανθρωπιστική αλληλεγγύη προς τους «ασθενείς και οδοιπόρους» πρόσφυγες, απείλησε με άρση της εμπιστοσύνης προς το πρόσωπο της καγκελαρίου και πτώση της κυβέρνησης στη Γερμανία. Ανάλογες ιδέες κυκλοφορούν και στο Βέλγιο όπου οι φλαμανδοί εθνικιστές απειλούν να ρίξουν την κυβέρνηση του φιλελεύθερου Σαρλ Μισέλ, όπως άλλωστε και στην Ολλανδία όπου ο Μαρκ Ρούτε κινείται εδώ και καιρό επί ξυρού ακμής.
Και όλα αυτά ενώ σε δέκα ημέρες οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων θα πρέπει να λάβουν αποφάσεις για τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει εφεξής η ΕΕ να αντιμετωπίζει το Προσφυγικό και για το πώς θα γίνεται η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων στη ζώνη του Σέγκεν, όπου ως γνωστό σημαντικοί είναι οι έλεγχοι διαβατηρίων που προσωρινώς έχουν επανέλθει.
Τι προτείνει η ΕΕ. Σε ό,τι αφορά τους πρόσφυγες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει τη δημιουργία ενός μηχανισμού ο οποίος σε περιόδους προσφυγικών κρίσεων θα υποχρεώνει τις χώρες-μέλη της ΕΕ να υποδέχονται πρόσφυγες από τις χώρες της πρώτης γραμμής, δηλαδή κυρίως την Ελλάδα και την Ιταλία. Με την πρόταση αυτή έχουν διαφωνήσει Αθήνα και Ρώμη που θεωρούν ότι όλες οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει από κοινού και η καθεμία ανάλογα με τις δυνατότητές της να σηκώνουν επί μονίμου βάσεως τα βάρη του Προσφυγικού και όχι μόνο σε περιόδους κρίσης.
Επιφυλακτική έναντι αυτής της πρότασης εμφανίζεται προς το παρόν η Γαλλία η οποία είναι ως σήμερα χώρα διέλευσης και όχι παραμονής των προσφύγων, όπως άλλωστε και η Ισπανία.
Ενώπιον του ενδεχομένου να βρεθεί η ΕΕ σε αδιέξοδο σε δέκα μέρες που θα γίνει η σύνοδος κορυφής, ο πρόεδρος της Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ αποφάσισε χθες να καλέσει την Κυριακή στις Βρυξέλλες μια μίνι σύνοδο κορυφής με τους ηγέτες της Γερμανίας της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ελλάδας, της Μάλτας, της Ισπανίας, της Αυστρίας και της Βουλγαρίας. Στόχος της συνόδου αυτής είναι να δημιουργηθεί ένας σκληρός πυρήνας κρατών με κοινή αντίληψη στο Προσφυγικό, ο οποίος στη συνέχεια θα διαμορφώσει μια κοινή ευρωπαϊκή θέση ευρύτερα αποδεκτή.
