Το καθεστώς έκτακτης ανάγκης, το οποίο τελεί σε ισχύ από την επαύριον της απόπειρας πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016, προσδιόρισε τους όρους και τις συνθήκες της προεκλογικής εκστρατείας. Ηταν όμως αξιοσημείωτη και η προσπάθεια της αντιπολίτευσης να αξιοποιήσει κάθε περιθώριο που της παρείχε η τουρκική νομοθεσία και να παρακάμψει τις απαγορεύσεις με ευρηματικό τρόπο.

Στις προεδρικές εκλογές ο Ερντογάν παραμένει ο επικρατέστερος των υποψηφίων, οι επιδόσεις του ωστόσο στον προεκλογικό αγώνα ήταν μάλλον κατώτερες των προσδοκιών. Σε αντίθεση με το παρελθόν ο τούρκος πρόεδρος απέτυχε να ορίσει την ατζέντα και να διαμορφώσει τα διλήμματα των εκλογών. Δεν απέφυγε επίσης τακτικά λάθη τα οποία ενίσχυσαν τη δυναμική των υποψηφίων της αντιπολιτεύσεως. Η ανησυχία του ήταν έκδηλη σε πρόσφατη κεκλεισμένων των θυρών ομιλία του προς κομματικά στελέχη, η οποία διέρρευσε στον Τύπο. Σε αυτήν συνέβαλε και η ανώτερη του αναμενομένου επίδοση των βασικών ανθυποψηφίων: οι μεν Μουχαρέμ Ιντζέ, Μεράλ Ακσενέρ και Τεμέλ Καραμολάογλου απέδειξαν ότι μπορούν να απευθυνθούν πέραν του σκληρού πυρήνος των ψηφοφόρων των κομμάτων τους. Η διαπίστωση αυτή ισχύει ιδίως για τον Μουχαρέμ Ιντζέ, ο οποίος αν και υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος κατόρθωσε να διεκδικήσει για πρώτη φορά το προνόμιο της εκπροσώπησης των λαϊκών τάξεων από τον Ταγίπ Ερντογάν. Η Μεράλ Ακσενέρ πέτυχε να ακυρώσει σε μεγάλο βαθμό τη συσπείρωση της τουρκικής Ακροδεξιάς στις τάξεις της υποψηφιότητος Ερντογάν, ενώ ο Τεμέλ Καραμολάογλου ασκώντας κριτική στα έργα και τις ημέρες Ερντογάν από ισλαμιστική σκοπιά προσέφερε τη δυνατότητα να καταγραφεί μια ισλαμιστική ψήφος διαμαρτυρίας κατά της κυβέρνησης Ερντογάν. Ο δε τέταρτος ανθυποψήφιος Σελαχατίν Ντεμίρτας κατόρθωσε να συσπειρώσει ικανό μέρος της εκλογικής βάσης του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (Halklarin Demokrasi Partisi – HDP) διεξάγοντας την προεκλογική του εκστρατεία προφυλακισμένος στις φυλακές της Ανδριανούπολης και κατηγορούμενος για υπόθαλψη τρομοκρατίας. Η ίδια η συμμετοχή του Σελαχατίν Ντεμιρτάς εκλογές παρά την αντίθεση του Ταγίπ Ερντογάν, η οποία συνοδεύθηκε και με τηλεοπτικό μήνυμα που μαγνητοσκοπήθηκε εντός των φυλακών και προβλήθηκε από την τουρκική κρατική τηλεόραση βάσει της εκλογικής νομοθεσίας, συμβολίζει τον παράδοξο χαρακτήρα της διαδικασίας.

Τι μπορεί να αναμένει κανείς από την κάλπη των προεδρικών εκλογών; Ενώ δεν φαίνεται να αμφισβητείται ότι ο Ταγίπ Ερντογάν θα επικρατήσει, δεν είναι βέβαιο ότι θα συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία και θα αποφύγει τον δεύτερο γύρο, έχοντας απέναντί του είτε τον Μουχαρέμ Ιντζέ είτε την Μεράλ Ακσενέρ. Ενώ η Μεράλ Ακσενέρ, ηγέτις του νεοπαγούς Καλού Κόμματος (Iyi Parti) εμφανιζόταν κατ’ αρχάς ως επικρατέστερη για την κατάκτηση της δεύτερης θέσεως, η προεκλογική εκστρατεία του Ιντζέ υπερέβη τις προσδοκίες. Δεδομένης και της οργανωτικής υπεροχής του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (Cumhuriyet Halk Partisi – CHP) που τον υποστηρίζει, ο Μουχαρέμ Ιντζέ φέρεται πλέον ως επικρατέστερος για τη δεύτερη θέση. Ενδεικτική της αισιοδοξίας ήταν και η πρόσκληση προς τον Ταγίπ Ερντογάν για τη διεξαγωγή τηλεμαχίας την οποία απέρριψε ο τούρκος πρόεδρος.

Η πιθανότητα ενός δεύτερου γύρου στις προεδρικές εκλογές αυξάνει και την πολιτική σημασία της δεύτερης εκλογικής αναμετρήσεως, των βουλευτικών εκλογών. Αν και βάσει του νέου Συντάγματος η Βουλή στερείται ουσιωδών αρμοδιοτήτων και υπόκειται πλέον στις διαθέσεις του εκάστοτε προέδρου, οι δημοσκοπήσεις ανέδειξαν ότι η ψήφος στις βουλευτικές εκλογές μπορεί να αποδειχθεί χαλαρή και να αποκλίνει από αυτήν στις προεδρικές. Το ενδεχόμενο ψηφοφόροι του Ερντογάν να εκφράσουν την δυσαρέσκειά τους μη υπερψηφίζοντας τον κομματικό συνασπισμό υπό την ηγεσία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (Adalet ve Kalkinma Partisi – ΑΚΡ) δείχνει ισχυρό βάσει των δημοσκοπήσεων. Αν τούτο συνδυασθεί με την υπέρβαση του ορίου του 10% από το φιλοκουρδικό HDP, που θα σημάνει την κοινοβουλευτική του εκπροσώπηση, τότε είναι πιθανή η απώλεια της πλειοψηφίας από τον φιλοκυβερνητικό συνασπισμό. Αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε άνευ προηγουμένου συσπείρωση της αντιπολίτευσης κατά του Ερντογάν, αν η προεδρική εκλογή οδηγηθεί σε δεύτερο γύρο. Η δήλωση του εκπροσώπου Τύπου του HDP Αϊχάν Μπιλγκέν ότι σε πιθανό δεύτερο γύρο στις προεδρικές εκλογές θα υποστηρίξουν τον ανθυποψήφιο του Ερντογάν, παρά τις ιδεολογικές διαφορές που χωρίζουν το κόμμα του από τους Ιντζέ και Ακσενέρ, είναι ενδεικτική.

Ανεξαρτήτως του αποτελέσματος των διπλών προεδρικών και βουλευτικών εκλογών, η τουρκική κοινωνία θα παραμείνει, ωστόσο, βαθύτατα διαιρεμένη και ενώπιον σοβαρών οικονομικών και πολιτικών προβλημάτων. Το ρήγμα μεταξύ θρησκευομένων συντηρητικών και εκκοσμικευμένων κεμαλιστών, καθώς και μεταξύ των πολιτών τουρκικής και κουρδικής καταγωγής, έχει βαθύνει τα τελευταία έτη και απουσιάζει η κυβερνητική βούληση για την αναστροφή της τάσεως. Η πρόσφατη κρίση στην ισοτιμία της τουρκικής λίρας ξύπνησε παλαιούς εφιάλτες και υπογράμμισε την ανάγκη αλλαγής της οικονομικής πολιτικής. Δεν είναι όμως βέβαιο ότι η ηγεσία της χώρας έχει λάβει αυτό το μήνυμα. Η στρατιωτική εμπλοκή της Τουρκίας στη Συρία μπορεί να προσδίδει πρόσκαιρη δημοφιλία στην τουρκική κυβέρνηση, εμπλέκει όμως τη χώρα σε μία αιματηρή διένεξη χωρίς ορίζοντα απεμπλοκής και με επιπτώσεις στην εσωτερική πολιτική κονίστρα. Η αναβάπτιση της εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας στη λαϊκή εντολή δεν αποτελεί συνθήκη ικανή για την αντιμετώπιση των συσσωρευμένων προβλημάτων της χώρας.

Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ

Τελευταία Νέα