«Είτε κερδίσει είτε χάσει τις εκλογές, ο Ερντογάν έχει αποτύχει. Δεν θα γίνει ποτέ ένας ιστορικός ηγέτης, όπως δεν θα γίνει ποτέ και δικτάτορας. Είναι καταδικασμένος στην αποτυχία. Διοικεί την Τουρκία εδώ και 15 χρόνια και η χώρα είναι σήμερα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Ο λαός είναι όλο και φτωχότερος. Ολοι οι θεσμοί έχουν καταρρεύσει. Αυτή η εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση έχει ενεργοποιήσει το ένστικτο επιβίωσης της κοινωνίας. Η αντιπολίτευση δυναμώνει. Η λογική του αυταρχισμού υποχωρεί».
Αυτά έλεγε λίγες ημέρες πριν από τις τουρκικές εκλογές ο Αχμέτ Αλτάν, που βρίσκεται στη φυλακή από τις 10 Σεπτεμβρίου του 2016. Ο 68χρονος πρώην αρχισυντάκτης της Taraf καταδικάστηκε τον Φεβρουάριο σε ισόβια κάθειρξη για «απόπειρα κατάλυσης της συνταγματικής τάξης» και είναι ένας από τους 170 δημοσιογράφους που σαπίζουν στις φυλακές του Ερντογάν. Μοναδική του ελπίδα ήταν η υγιής αντίδραση της κοινωνίας. Αλλά αυτή η αντίδραση δεν ήρθε ποτέ.
Κάναμε λάθος, παραδεχόταν την Κυριακή το βράδυ η συγγραφέας Εσμαχάν Αϊκόλ, γνωστή στην Ελλάδα από τα βιβλία της Αντίο Ιστανμπούλ και Ξενοδοχείο Βόσπορος (εκδ. Κριτική). «Ο Ερντογάν δεν μπορεί να χάσει την εξουσία με νόμιμο τρόπο. Χρειάζεται κάτι άλλο, ξένες πιέσεις, εμφύλιος πόλεμος…».
Η απόγνωση των τούρκων δημοκρατών θυμίζει την απελπισία των δημοκρατών της Αμερικής όταν νίκησε ο Τραμπ, των φιλελευθέρων της Ιταλίας όταν επικράτησαν οι λαϊκιστές, των προοδευτικών της Ουγγαρίας ή της Πολωνίας όταν ανέλαβαν την εξουσία οι αντιευρωπαϊκές δυνάμεις. Σε όλες αυτές τις χώρες, όμως, υπάρχουν (ακόμη) τα λεγόμενα θεσμικά αντίβαρα. Λειτουργεί σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό η Δικαιοσύνη, υπάρχουν ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, οι εξουσίες είναι διακριτές. Στην Τουρκία, όπως και στη Ρωσία, τα πάντα είναι υποταγμένα στον Ηγεμόνα.
Τι μπορεί να γίνει; Οι ξένες πιέσεις είναι ανύπαρκτες, ο Μακρόν χαρακτηρίζει «υποδειγματική» τη συνεργασία του Ερντογάν στη μάχη κατά της τρομοκρατίας, η Μέρκελ τον έχει ανάγκη για να κρατά τους πρόσφυγες στο έδαφός του, οι Αμερικανοί χρειάζονται τις τουρκικές στρατιωτικές βάσεις για τον πόλεμο κατά των τζιχαντιστών. Ο εμφύλιος είναι φυσικά απευκταίος, όπως και η κατάρρευση της οικονομίας. Οσοι μπορούν φεύγουν. Οσοι αντέχουν σωπαίνουν. Κι αυτοί που μιλούν παίζουν κορόνα – γράμματα την ελευθερία τους, αν όχι τη ζωή τους.
«Ο Ερντογάν είναι στριμωγμένος από παντού, τρέφω ελπίδες για την Τουρκία» κατέληγε ο Αλτάν. «Μια νέα εποχή ξεκινά γιατί μάθαμε όλοι μαζί, πληρώνοντας ένα πολύ βαρύ τίμημα, ότι η δικτατορία δεν μπορεί να λειτουργήσει σε αυτήν τη χώρα». Δυστυχώς κάνει λάθος. Οι εκλεγμένοι «δικτάτορες» έχουν πέραση τελευταία, ένα μεγάλο μέρος των πολιτών καταφεύγει σε αυτούς είτε από οργή είτε από ανασφάλεια. Λάθος κάνει και ο πρώην πρόεδρος των Πρασίνων της Γερμανίας, που καταδίκασε όσους Τούρκους της χώρας του πανηγύρισαν τη νίκη του Ερντογάν. Αλλες λύσεις πρέπει να βρει η δημοκρατία, πιο έξυπνες, πιο ρεαλιστικές.
