Αν δεν μιλούσαμε για την Ευρώπη και το μέλλον της, θα λέγαμε ότι το θέαμα στη σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών ήταν κωμικό. Υπήρχε πρώτα απ’ όλα ένας απεσταλμένος του Σαλβίνι που υποδυόταν τον ιταλό πρωθυπουργό και παρίστατο για πρώτη φορά σε σύνοδο κορυφής, ο οποίος την Πέμπτη το βράδυ απείλησε με βέτο εφ’ όλης της ύλης αν δεν περνούσε το δικό του. «Σας μιλώ ως νομικός», είπε. «Ελα ρε», πετάχτηκε ο πρωθυπουργός της Βουλγαρίας, «κι εγώ είμαι πυροσβέστης». «Κι εγώ ηλεκτροσυγκολλητής», συνηγόρησε ο σουηδός πρωθυπουργός.
Υπήρχαν ύστερα οι ηγέτες της ομάδας Βίσεγκραντ, οι οποίοι αντιτάχθηκαν σθεναρά σε οποιαδήποτε υποχρεωτική κατανομή των προσφύγων στο ευρωπαϊκό έδαφος –κι ας δυσκολεύεσαι να συναντήσεις αυτό το είδος στις χώρες τους. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά έδωσαν μάχη να περιοριστεί η χρήση της λέξης «αλληλεγγύη» στο τελικό κείμενο. Φαντάζεστε τη σκηνή; Ο Βίκτορ Ορμπαν, ενθουσιασμένος με την ταχύτατη διάδοση του ιού του «αντιφιλελευθερισμού» σε όλη την Ευρώπη, να απαιτεί την απάλειψη μιας από τις αρχές στις οποίες στηρίζεται το ευρωπαϊκό οικοδόμημα…
Η ίδια η συζήτηση αφορούσε ένα πρόβλημα που είναι πλέον πολύ περιορισμένο: οι πρόσφυγες που έφτασαν στην Ευρώπη φέτος (μέχρι τις 28 Ιουνίου) ήταν 44.629, μόλις το 4,4% του αντίστοιχου αριθμού του 2015. Το πραγματικό πρόβλημα είναι η συγκέντρωση αυτών των ανθρώπων στις χώρες που έχουν την ατυχία να βρίσκονται κοντά στην Αφρική ή την Τουρκία. Και κανείς δεν έχει ψευδαισθήσεις ότι η συμφωνία που επήλθε χθες τα ξημερώματα προσφέρει οποιαδήποτε λύση. Τα «ελεγχόμενα κέντρα» θα δημιουργηθούν σε εθελοντική βάση και δεν υπάρχει πρόβλεψη για το πού θα πηγαίνουν οι δυστυχισμένοι στη συνέχεια. Οι «πλατφόρμες αποβίβασης» σε χώρες όπως η Λιβύη το μόνο που θα πετύχουν θα είναι οι εθελοντικοί πνιγμοί των προσφύγων για να μην πέσουν πάλι στα χέρια των εμπόρων, των προαγωγών και των βιαστών.
Το μόνο ρεαλιστικό μέτρο για τη μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση του Μεταναστευτικού είναι η οικονομική ενίσχυση των χωρών από τις οποίες προέρχονται οι μετανάστες προκειμένου να υποβοηθηθεί η ανάπτυξή τους. Αλλά κι εδώ υπάρχει αντίλογος. Ο Μάικλ Κλέμενς, ένας από τους μεγαλύτερους ειδικούς της σχέσης ανάμεσα στη μετανάστευση και την ανάπτυξη, έχει αποδείξει ότι τα κίνητρα για τη μετανάστευση δεν μειώνονται όταν υπάρχει ανάπτυξη –αντίθετα, αυξάνονται! Επειδή η αύξηση του εισοδήματος επιτρέπει την κάλυψη του κόστους μιας επένδυσης τόσο σημαντικής όσο η μετανάστευση. Αλλά και επειδή μεταβάλλονται παράγοντες που ενθαρρύνουν τη μετανάστευση, όπως το μορφωτικό επίπεδο, η πρόσβαση στην πληροφόρηση, ακόμη και η επιλογή συντρόφου.
Ετσι κι αλλιώς, ο πραγματικός λόγος για την αναταραχή στην Ευρώπη δεν είναι οι προσφυγικές ροές, αλλά η εκμετάλλευσή τους από λαϊκιστές όπως ο Ζεεχόφερ και ο Σαλβίνι προκειμένου να αλλάξουν την ουσία και την εικόνα της ηπείρου. Αυτοί είναι οι ένοχοι, όχι οι θαλασσοδαρμένοι.