Οι θρησκευτικοί μύθοι με τους πολιτικούς μύθους έχουν συνήθως παρόμοια δομή κι εξυπηρετούν πάνω – κάτω τις ίδιες ανάγκες. Υπό αυτό το πρίσμα φαντάζει ίσως λιγότερο εξωφρενική η πρότασή μου να διδάσκεται στους πρωτοετείς της παλιάς μου σχολής, της Παντείου (τότε ήταν ακόμη γένους θηλυκού), το προπατορικό αμάρτημα. Προσοχή. Δεν προτείνω καμία παρά φύσιν συγχώνευση των θεολογικών σπουδών με τις πολιτικές επιστήμες, ούτε ένιωσα ξαφνικά, στα πενήντα οκτώ μου χρόνια, κάποια έλξη προς τη θρησκεία. Ωστόσο, με μπούσουλα το προπατορικό αμάρτημα, θα προσπαθήσω να εξηγήσω πώς φθάσαμε έως εδώ και τι μας περιμένει παρακάτω. Δείτε το ως εκμυστήρευση από ένα πρώην παπαδάκι.
Ας αφήσουμε κατά μέρος τις γραφικές λεπτομέρειες –μήλα, φίδια, femme fatale και δεν συμμαζεύεται. Το προπατορικό αμάρτημα στη χριστιανική του εκδοχή, όπως και στις παραλλαγές των περισσοτέρων από τις υπόλοιπες θρησκείες, είναι το χρονικό μιας πτώσης. Η ίδια η έννοια της αμαρτίας δεν υφίσταται πριν από το προπατορικό αμάρτημα, όπως δεν υφίσταται και πριν από το Big Bang η έννοια του χωροχρόνου (ο Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης θα σας τα εξηγούσε καλύτερα). Απαξ και δαγκώσεις το μήλο, φίλε μου, δεν μπορείς να επανέλθεις στην προτέρα σου κατάσταση. Μπορείς να τη θυμάσαι, μπορείς να τη νοσταλγείς, αλλά δεν μπορείς να γυρίσεις σε αυτήν. Πάπαλα ο Κήπος της Εδέμ. Εφεξής θα πέφτεις και θα πέφτεις και θα πέφτεις. Κάθε σου αμαρτία θα σε οδηγεί σε νέα αμαρτία, κάθε σου λάθος σε νέο λάθος. Στο τέλος του βίου σου θα έχεις διασχίσει την κοιλάδα των δακρύων και θα έχεις στοιβάξει μονάχα μια πυραμίδα από αμαρτίες και λάθη.
Το σύγκρυο που διαπέρασε τη ραχοκοκαλιά ορισμένων από εμάς (όχι όλων, προφανώς, κάποιοι συνέχισαν να χορεύουν καλαματιανό στην Πλατεία Συντάγματος) όταν ο Αλέξης Τσίπρας ανακοίνωσε την κυβερνητική του συνεργασία με τον Πάνο Καμμένο είχε να κάνει ακριβώς με αυτή τη δυσάρεστη αίσθηση του «σημείου χωρίς επιστροφή». Εξυπακούεται ότι δεν ήταν η πρώτη πολιτική τερατογένεση στην Ιστορία της ανθρωπότητας, αλλά –όσο και αν στύβαμε τη μνήμη μας –δεν μπορούσαμε να θυμηθούμε κάποια με ευτυχή κατάληξη. Πιο γνωστό προηγούμενο –και τηρουμένων πάντα των αναλογιών –ήταν το σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ. Οι ομοιότητες εκείνου του συμφώνου ναζιστών – σταλινικών το 1939 με το σύμφωνο νεοκομμουνιστών – ακροδεξιών το 2015 είναι λιγότερο επιδερμικές από όσο μπορεί να συμπεράνει κανείς με μια επιπόλαιη ματιά. Και στις δύο περιπτώσεις, τα συμβαλλόμενα μέρη είχαν τον ίδιο στόχο: την παραμονή στην εξουσία μέσω της αποταμίευσης χρόνου. Στην περίπτωση του 1939 υπήρχαν δύο ακόμη άρρητες υστερόβουλες προθέσεις –η καλύτερη δυνατόν προετοιμασία αμφοτέρων για μια μελλοντική σύγκρουση και η νομή των εδαφών του ενδιάμεσου χώρου (λέγε με Πολωνία, λέγε με Βαλτική) –αλλά είπαμε: άλλα τότε τα μεγέθη, άλλες και οι διακυβεύσεις. Ούτε τότε, όμως, ούτε τώρα τα συμβαλλόμενα μέρη μπορούσαν να υπολογίσουν έστω και κατά προσέγγιση το δυσθεώρητο κόστος ή τις τραγικές παρενέργειες των τόσο «βολικών» συμφωνιών. Συμβαίνει αυτό με τους κοντόφθαλμους –ιδίως τους κοντόφθαλμους υπό πίεση: δεν έχουν οι ίδιοι συναίσθηση του πόσο κοντά βλέπουν.
Γιατί το έκανε αυτό ο Αλέξης Τσίπρας; Ακούγεται σαν παράπονο παρατημένης αρραβωνιαστικιάς, αλλά το ερώτημα δεν μπορεί να απαντηθεί σήμερα ευκολότερα από όσο μπορούσε να απαντηθεί τότε. Οι Ανεξάρτητοι Ελληνες δεν ήταν μονάχα το προτελευταίο κόμμα στη Βουλή, με διαρκή φθορά από το 2012 που πάτησαν το ποδάρι τους εκεί (μόλις 1,75% πάνω από τον πήχη του 3% τον Ιανουάριο του 2015, μόλις 0,69% τον Σεπτέμβριο), μα έφεραν πρωτίστως το βάρος μιας τόσο δύσοσμης ακροδεξιάς ρητορικής που, αν εξαιρέσεις τα αντιμνημονιακά πυροτεχνήματα, δεν έδειχνε να έχει άλλο σημείο επαφής με τη ρητορική του ΣΥΡΙΖΑ. Μήπως ο Τσίπρας δεν είχε εναλλακτική λύση; Είναι αλήθεια πως η Δημοκρατική Αριστερά είχε αυτοκτονήσει κοινοβουλευτικά (μονάχα ο Θεοχαρόπουλος είχε διασωθεί ως σώγαμπρος στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας της Δημοκρατικής Συμπαράταξης), το ΠΑΣΟΚ είχε στιγματιστεί ως το κόμμα του μνημονιακού Εωσφόρου –αλλά υπήρχε πάντοτε Το Ποτάμι. Το Ποτάμι του 6%, με τους 17 βουλευτές, σφριγηλότερο αντιστήριγμα από τους ΑΝΕΛ, εάν το ζητούμενο ήταν, σώνει και καλά, κάποιο αντιστήριγμα. Βεβαίως και για το κόμμα του Θεοδωράκη ο Τσίπρας ήταν με τον καλό λόγο στα χείλη –μαριονέτα των εργολάβων το ανέβαζε, επικοινωνιακή τρακατρούκα το κατέβαζε –αλλά, τουλάχιστον σε επίπεδο προγραμμάτων, διακηρυγμένων στόχων, πολιτικού ήθους και Δεν Γράφω Αλλα Γιατί Με Πιάνουν Τα Γέλια, Το Ποτάμι βρισκόταν εγγύτερα στον ΣΥΡΙΖΑ από τους ΑΝΕΛ. Γιατί προτίμησε τους Ψεκασμένους;
Η ερώτηση ανακαλεί στη μνήμη μου πάντα έναν παλιό φίλο στην παρέα μας, που ξεφούρνιζε τις μπαρούφες σαν μυδραλιοβόλο και, επειδή μολαταύτα τον συμπαθούσαμε, εξαντλούσαμε κάθε άλλη πιθανότητα (να λέει προχωρημένα μεταμοντέρνα αστεία, να υπονομεύει τη σοβαροφάνειά μας με χοντράδες) προτού ασχοληθούμε με το ενδεχόμενο να είναι απλώς ηλίθιος. Πράγματι, για τον Αλέξη έχουν ειπωθεί τα μύρια όσα, αλλά –εάν αφήσουμε στην άκρη τις αναπόφευκτες υπερβολές της αντιπολιτευτικής ρητορικής –δεν είναι πολλοί εκείνοι οι πολιτικοί αναλυτές που πιστεύουν ότι είναι τόσο επιφανειακός όσο δείχνει. Δεν μπορεί, λένε, δεν γίνεται. Παριστάνει τον χαζό, δεν είναι. Καταχρώμαι της σύντομης προσωπικής γνωριμίας μαζί του για να σας διαβεβαιώσω ότι δεν είναι καθόλου χαζός. Μη συγχέουμε τον κυνισμό με τη χαζομάρα. Ο Τσίπρας είναι δεινός τακτικιστής, αλλά, όχι μονάχα γνωρίζει την τύφλα του από στρατηγική, δεν πιστεύει καν στη στρατηγική ως αξία καθεαυτή. Θεωρεί πως στρατηγική δεν είναι παρά τακτική εις το διηνεκές. Κυβερνάει αυτή τη χώρα από «μέρα σε μέρα» και από όλες τις διαφαινόμενες λύσεις επιλέγει την πιο «εύκολη». Η συμμαχία με Το Ποτάμι, τον Ιανουάριο του 2015, δεν ήταν «εύκολη» λύση. Θα τον έφερνε αντιμέτωπο με το δικό του προπατορικό αμάρτημα. Με το αντιμνημονιακό αφήγημα.
Καμία θρησκεία δεν αφήνει εσαεί τη χύτρα να βράζει. Υπάρχει η αμαρτία, σου λένε. Υπάρχει και η εξιλέωση. Τιμωρείσαι για τις αμαρτίες σου και ξεκινάς μια νέα ζωή. Το γινάτι του Τσίπρα, σαν κακομαθημένου πολιτικού που κοιτάζει την ευκολία του, είναι ότι δεν θέλει να περάσει από τη φάση της εξιλέωσης. Ποτέ δεν παραδέχτηκε –ούτε και πρόκειται να παραδεχτεί –ότι το αντιμνημονιακό αφήγημα ήταν σαθρό εκ θεμελίων. Συνεργάστηκε με τους Ψεκασμένους; Nevermind.Θα συνεργαστεί τώρα με τους Κεντροαριστερούς. Αυτούς που έβριζε χτες; Νερό και αλάτι. Εάν δεν ήταν σκράπας στα Θρησκευτικά, θα γνώριζε πως ανάμεσα στην Κόλαση και στον Παράδεισο υπάρχει το Καθαρτήριο. Τα έδρανα της αντιπολίτευσης.
Τελευταία Νέα