Τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Παρασκευής δίνουν σαφές στίγμα για τον προσανατολισμό της ευρωπαϊκής πολιτικής στο Μεταναστευτικό: ελεγχόμενα κέντρα στην Ευρώπη, αναχαίτιση των ροών από την Τουρκία, πλατφόρμες αποβίβασης εκτός ΕΕ για όσους «διασώζονται» στη Μεσόγειο. Η υλοποίηση αυτής της πολιτικής προϋποθέτει τη συνεργασία με την Τουρκία και τη Βόρεια Αφρική. Οι Τούρκοι θα συγκρατούν τις προσφυγικές ροές και οι Αφρικανοί θα στεγάζουν τις πλατφόρμες όπου θα γίνεται «διάκριση μεταξύ των παράτυπων μεταναστών, οι οποίοι θα επιστρέφονται, και εκείνων που χρήζουν διεθνούς προστασίας».
Δεν γνωρίζουμε σε ποιο βαθμό αυτές οι πολιτικές θα επιτύχουν τους στόχους τους: να αναχαιτίσουν τις μεταναστευτικές ροές, να καταστήσουν περισσότερο διαχειρίσιμη την εισδοχή προσφύγων και να αποτρέψουν τα επικίνδυνα ταξίδια και την απώλεια ανθρώπινης ζωής στη Μεσόγειο. Γνωρίζουμε, όμως, ότι αυτή η προσέγγιση (που ουσιαστικά επιχειρεί να καταστήσει αφανείς τους πρόσφυγες στον ευρωπαίο ψηφοφόρο) εγείρει δύο σημαντικά ζητήματα:
Πρώτον, εμπλέκει την Ευρώπη στη διακινδύνευση των δικαιωμάτων προσφύγων και μεταναστών, όπως αυτά προκύπτουν από τη Σύμβαση της Γενεύης για το καθεστώς των προσφύγων και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Οσοι θα διαχειρίζονται τις πλατφόρμες αποβίβασης είναι υπεργολάβοι της Ευρώπης: εάν οι φύλαρχοι της Αφρικής δεν μπορούν να εγγυηθούν την προσωρινή προστασία που δικαιούνται όσοι ζητούν άσυλο ή εάν προβαίνουν σε αυθαίρετη κράτηση ή απάνθρωπη μεταχείριση, αυτό επάγεται ευθύνη και στην Ευρώπη που τους εμπιστεύεται. Αντίστοιχα, εάν η Ευρώπη, σε γνώση των συνθηκών, χρηματοδοτεί κέντρα παράνομης κατακράτησης, προκειμένου να αποτρέψει τη ροή προσφύγων προς Δυσμάς, ομοίως αναδέχεται ευθύνη (άρθρα 6, 16 και 17 των Αρθρων περί Ευθύνης των Κρατών και άρθρα 7, 14 και 15 των Αρθρων περί Ευθύνης Διεθνών Οργανισμών).
Δεύτερον, τέτοιες συναλλαγές με αυτές τις χώρες μπορούν να νοθεύσουν τη σχέση μας μαζί τους και να διαταράξουν την προοπτική ένταξής τους στο κεκτημένο του νομικού μας πολιτισμού. Μια χώρα που δεν μπορεί να θρέψει τους δικούς της κατοίκους προφανώς θα ζητήσει ανταλλάγματα για να γίνει χωροφύλακας μεταναστευτικών ροών και κέντρων υποδοχής. Και για να διαχειριστεί το πλήθος των μεταναστών στους οποίους θα αρνηθούμε την ιδιότητα του πρόσφυγα. Ορισμένα από τα ανταλλάγματα που θα μας ζητούν θα είναι αθέμιτα, όπως η ανοχή στον αυταρχισμό και στις κλειστές πολιτικές δομές.
Η Ευρώπη χρειάζεται στιβαρή διεθνή πολιτική, υπεύθυνη πολιτική συνόρων, διαφανή συνεργασία με γειτονικές χώρες και χωροταξία στο Προσφυγικό. Οι διεθνείς συμφωνίες της πρέπει να περιέχουν ρήτρες ανθρωπίνων δικαιωμάτων και επαρκή ανεξάρτητο έλεγχο τήρησής τους. Αυτό που δεν χρειάζεται, ούτε θα την τιμά, είναι αποδιοπομπαίους τράγους σε Τουρκία και Αφρική, αύριο δε και στη Βαλκανική.
Ο Νίκος Παπασπύρου είναι επίκουρος καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ
Τελευταία Νέα