Νέα απόπειρα για να μπει φρένο στις τζάμπα μετακινήσεις με τα αστικά λεωφορεία και τα τρόλεϊ της Αθήνας ξεκίνησαν από προχθές οι διοικήσεις της εταιρείας Οδικές Συγκοινωνίες (ΟΣΥ) και του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών της Αθήνας (ΟΑΣΑ). Με μεγάλη καθυστέρηση, είναι η αλήθεια, ΟΑΣΑ και ΟΣΥ επιχειρούν να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της εκτεταμένης εισιτηριοδιαφυγής που διαπιστώνεται κυρίως στο δίκτυο των λεωφορείων και τρόλεϊ, όπου πλέον ένας στους τρεις επιβάτες (το 33%) κυκλοφορεί χωρίς εισιτήριο!

Ηδη, η είσοδος των επιβατών άρχισε να γίνεται πιλοτικά μόνο από την μπροστινή πόρτα, ενώ σύντομα πρόκειται να ξεκινήσουν και οι έλεγχοι εισιτηρίων στο εσωτερικό των δύο μέσων, κατά προτεραιότητα στις ώρες αιχμής. «Η είσοδος των επιβατών από την μπροστινή πόρτα θα εφαρμοστεί πλήρως από το φθινόπωρο» σπεύδει να διευκρινίσει ο γενικός γραμματέας Μεταφορών Θάνος Βούρδας. Αλλωστε, όπως και ο ίδιος γνωρίζει, είναι η τρίτη φορά μέσα στην τελευταία πενταετία που προαναγγέλλεται το μέτρο της εισόδου στα λεωφορεία από την μπροστινή πόρτα. Τις προηγούμενες δύο φορές είχε άδοξο τέλος.

Οι εισπράκτορες. Η επιβίβαση από μία και μόνο πόρτα και ο έλεγχος όλων των επιβατών των λεωφορείων δεν είναι κάτι πρωτοφανές για την Αθήνα. Οσοι χρησιμοποιούσαν λεωφορεία τη δεκαετία του ’80 ή παλαιότερα θυμούνται ότι η επιβίβαση των επιβατών γινόταν μόνο από την πίσω πόρτα, όπου ένας εισπράκτορας αναλάμβανε να συλλέξει το αντίτιμο του κομίστρου από τους επιβάτες. Αργότερα, οι εισπράκτορες καταργήθηκαν και οι επιβάτες έμπαιναν μόνο από την μπροστινή πόρτα όπου πλήρωναν ρίχνοντας το αντίτιμο σε έναν κερματοδέκτη δίπλα στον οδηγό.

Η τοποθέτηση αυτόματων μηχανημάτων ακύρωσης εισιτηρίων κρίθηκε ότι θα διευκολύνει τους επιβάτες, έκανε όμως και τη λαθρεπιβίβαση πολύ εύκολη υπόθεση. Εισπράκτορες αναλάμβαναν την ακύρωση εισιτηρίων και στον ηλεκτρικό όπου υπήρχαν μπάρες σε όλους τους σταθμούς, οι οποίες όμως επίσης αφαιρέθηκαν.

Στις μέρες μας, τα πρώτα στοιχεία από την εφαρμογή του ηλεκτρονικού εισιτηρίου δείχνουν ότι μόλις το 20% των επιβατών των λεωφορείων και των τρόλεϊ φτάνει ώς τα επικυρωτικά μηχανήματα. Πάντως, οι αρμόδιοι του ΟΑΣΑ εκτιμούν πως ένα μεγάλο μέρος τους δεν είναι τζαμπατζήδες, αλλά κάτοχοι μηνιαίας κάρτας απεριορίστων διαδρομών, που όμως δεν έχουν ενημερωθεί ότι είναι απαραίτητη η επικύρωσή της στα ηλεκτρονικά μηχανήματα. Επίσης, άλλο ένα μικρό ποσοστό αφορά κατόχους απλών ηλεκτρονικών εισιτηρίων που τα χρησιμοποιούν αρχικά στο μετρό, αλλά δεν τα επικυρώνουν εκ νέου όταν συνεχίζουν με λεωφορείο ή τρόλεϊ για να φτάσουν στον τελικό προορισμό τους. Πρόσφατη έρευνα του ΟΑΣΑ σε δείγμα 213.000 επιβατών έδειξε ότι με νόμιμο κόμιστρο μετακινείται με τα λεωφορεία και τα τρόλεϊ μόλις το 49,5% του επιβατικού κοινού. Το 17,5% είναι δικαιούχοι «ελευθέρας» και το 33% παραβάτες!

Σε κάθε περίπτωση, τα νέα μέτρα ελέγχου της εισιτηριοδιαφυγής στα λεωφορεία και τα τρόλεϊ (είσοδος των επιβατών από την μπροστινή πόρτα και έλεγχος των εισιτηρίων από ελεγκτές) δεν φαίνεται ότι μπορούν να εφαρμοστούν πλήρως. Ηδη, κατά τις ώρες αιχμής (7-9 το πρωί και 2-4 το απόγευμα) που οι ουρές στις στάσεις είναι μεγάλες, οι επιβάτες επιβιβάζονται από όλες τις πόρτες. Εκτός αυτού, αρκετοί είναι και οι οδηγοί που αρνούνται να επιβλέπουν την επικύρωση των εισιτηρίων, επικαλούμενοι τις καθυστερήσεις στα δρομολόγια με την υποχρεωτική είσοδο από την μπροστινή πόρτα. Επίσης, δηλώνουν αδυναμία να απαγορεύουν την είσοδο των επιβατών από τις υπόλοιπες πόρτες.

Σε ό,τι αφορά τους ελέγχους των εισιτηρίων στο εσωτερικό των λεωφορείων και των τρόλεϊ, απαιτείται η δημιουργία ειδικού σώματος ελεγκτών, κάτι που παραμένει μεγάλο αγκάθι. Στόχος είναι να εκπαιδευτούν συνολικά περίπου 200 άτομα για να κάνουν ελέγχους σε όλα τα μέσα. Εχουν ήδη εγκριθεί 140 προσλήψεις, που θα γίνουν μέσω ΑΣΕΠ. Παράλληλα, ο ΟΑΣΑ έχει ξεκινήσει την εκπαίδευση 65 ελεγκτών. Αυτό σημαίνει ότι αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχει προσωπικό για να ξεκινήσουν άμεσα οι έλεγχοι. Σημειώνεται ότι το δίκτυο των αστικών λεωφορείων καλύπτει 5.697 χλμ. και των τρόλεϊ άλλα 352 χλμ., ενώ και τα δύο μέσα εκτελούν καθημερινά 11.000 δρομολόγια.

Στις εταιρείες σταθερής τροχιάς (ΣΤΑΣΥ), όπου οι μπάρες λειτουργούν στη συντριπτική πλειονότητα των σταθμών (στο σύνολο των σταθμών του μετρό και στους 20 από τους 24 σταθμούς του ηλεκτρικού), τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Υπολογίζεται ότι οι επικυρώσεις εισιτηρίων ξεπερνούν το 1,5 εκατ. την ημέρα. Επίσης, οι ημερήσιες εισπράξεις φτάνουν τα 2,2 εκατ. ευρώ, ποσό σχεδόν διπλάσιο σε σχέση με την εποχή των χάρτινων εισιτηρίων.

Η ιστορία του μέτρου στα λεωφορεία και τα τρόλεϊ

Ο ΟΑΣΑ έχει αποπειραθεί να εφαρμόσει το μέτρο της εισόδου από την μπροστινή πόρτα αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια, χωρίς όμως επιτυχία. Το καλοκαίρι του 2013 ανακοινώθηκε η εφαρμογή του μέτρου σε 51 λεωφορειακές γραμμές με στόχο την επέκτασή του σε όλες. Στα λεωφορεία μάλιστα τοποθετήθηκαν και τουρνικέ για να διευκολύνουν τον έλεγχο των επιβατών από τους οδηγούς. Κάθετα αντίθετα στο μέτρο ήταν όμως τα μέλη του Συνδικάτου Εργαζομένων ΟΑΣΑ που κάλεσαν τους οδηγούς να μην προμηθευτούν τις ειδικές πινακίδες, οι οποίες είχαν αρχίσει να τοποθετούνται στα λεωφορεία. Τελικά, αν και η πιλοτική εφαρμογή του μέτρου ξεκίνησε στις 51 γραμμές, γρήγορα ξεχάστηκε αφού κανένας οδηγός δεν μπήκε στη διαδικασία να ελέγχει την είσοδο των επιβατών.

Αλλη μια απόπειρα έγινε τον Νοέμβριο του 2014, αυτή τη φορά σε 56 γραμμές λεωφορείων. Και πάλι, το Σωματείο Εργαζομένων ΟΑΣΑ αντέδρασε και το μέτρο τελικά δεν εφαρμόστηκε.

Τέλος, το 2016 στη συλλογική σύμβαση εργασίας του ΟΑΣΑ υπήρχε πρόβλεψη για την καταβολή μπόνους στους οδηγούς λεωφορείων που εθελοντικά θα συμμετείχαν στον έλεγχο εισιτηρίων των επιβατών. Το μπόνους μάλιστα είχε καθοριστεί στο 20% της αύξησης των εσόδων που θα καταγράφονταν εξαιτίας των ελέγχων αυτών. Στην πράξη όμως και πάλι δεν έγινε τίποτα.