«Δεν στρέφομαι στο ποπ και δεν είμαι εναντίον του»

Θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι μετά τις «δοκιμές» με τα «Kiss me Kate», «West Side Story», «Sweeney Todd» η επιλογή ενός ακόμη μιούζικαλ για τον Γιώργο Πέτρου είναι μάλλον εύκολη υπόθεση. Τo «Company» όμως, που ανεβάζει με τους μουσικούς της Καμεράτα και 14 τραγουδιστές και ηθοποιούς, έδειξε τα δόντια του. Πρόκειται για ένα από τα πιο σπουδαία έργα του μουσικού θεάτρου με την υπογραφή του Στίβεν Σοντχάιμ, με άπειρες προκλήσεις και απαιτήσεις.

Πολυσυλλεκτικότητα. Θα μπορούσε να πει κανείς –παρατηρώντας την προτίμησή μου στα μιούζικαλ –ότι ενδεχομένως στρέφομαι προς το ποπ. Αν έκανα μόνο αυτό ίσως να είχε δίκιο. Αλλά έχει προηγηθεί μια χρονιά η οποία περιλαμβάνει όλων των ειδών τις δραστηριότητες –όπερα, συμφωνική, μπαρόκ, ρομαντική –οπότε δεν έχει βάση. Αυτή η πολυσυλλεκτικότητα με κρατάει ζωντανό. Να ξεκαθαρίσω ότι δεν έχω τίποτα εναντίον του ποπ. Τα μέχρι τώρα μιούζικαλ που ανέβασα ανήκουν στις κλασικές δημιουργίες. Ανετα στέκονται σε μια οπερατική σκηνή. Επέλεξα το «Company» γιατί θεωρώ ότι είναι ένα από τα ωραιότερα έργα του Σοντχάιμ. Πρόκειται για έναν σπουδαίο δημιουργό του μουσικού θεάτρου, πρωτοπόρο και ξεχωριστό. Ηδη έργα του παίζονται σε πάρα πολλές όπερες του κόσμου και θεωρούνται πια κλασικά.

Θεματολογία. Το «Company» είναι ένα σπονδυλωτό έργο, χωρίς αρχή, μέση και τέλος, έχει παράλληλες δράσεις και ιδιαίτερη θεματολογία που αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις και τον γάμο. Είναι παράδοξο αυτό το θέμα να απασχολεί μιούζικαλ του 1970. Μέχρι εκείνη τη στιγμή το εν λόγω είδος το απασχολούσαν κυρίως ιστορικά πρόσωπα, κλασικά βιβλία, ρομαντικές ιστορίες. Δημιουργούσε μια αίσθηση στον κόσμο ότι επεδίωκε να τον βγάλει από την καθημερινότητά του και να τον μεταφέρει σε μια σφαίρα ρομαντική. Το έργο αυτό λοιπόν έχει μια τελείως γειωμένη θεματολογία που αφορούσε την καθημερινότητα και βεβαίως ο καθένας μπορούσε να βρει δικά του στοιχεία, τον ίδιο του τον εαυτό. Στην ουσία άλλαξε τη θεματολογία του Μπρόντγουεϊ και τον τρόπο με τον οποίο έβλεπε την πραγματική ζωή των ανθρώπων εκείνη την εποχή.

Αναθεωρήσεις. Και με τα σημερινά δεδομένα είναι ένα πολύ ιδιαίτερο έργο. Δεν είναι μόνο το θέμα του γάμου που προβληματίζει –άλλωστε ο γάμος είναι προέκταση μιας σχέσης. Είναι κυρίως οι σχέσεις ανάμεσα στα φύλα. Δεν μιλάει μόνο για τις ετεροφυλικές αλλά και για τις ομοφυλοφιλικές. Αναδύεται και αυτό κάποια στιγμή –χωρίς να υπάρχει κάποιο γκέι ζευγάρι. Προκύπτει κάποια νύξη η οποία είναι πολύ όμορφη, πολύ τρυφερή και αστεία. Ο καθένας θα βρει κάτι να σκεφτεί για τον εαυτό του. Εγώ, για παράδειγμα, σκέφτηκα «αφού δεν είμαι εναντίον του γάμου γιατί δεν έχω παντρευτεί;». Και δυστυχώς δεν υπάρχει απάντηση σε αυτό. Δεν υπάρχει ούτε άσπρο, ούτε μαύρο και το έργο το τονίζει πολλές φορές. Η θεματολογία του είναι σαφώς διαχρονική, αλλά από το 1970 που γράφτηκε μέχρι σήμερα το «Company» έχει αναθεωρηθεί πολλές φορές, για να συνάδει με τα ήθη της εκάστοτε εποχής. Η τελευταία αναθεώρηση, αυτή που οι δημιουργοί εξουσιοδοτούν, είναι του 2013. Δεν είμαι σε θέση να ξέρω πώς ήταν το λιμπρέτο του 1970. Ξέρω, για παράδειγμα, ότι υπήρχε ένας αυτόματος τηλεφωνητής. Μέχρι το 2000 ήταν δεδομένος για όλους μας. Σήμερα σχεδόν κανένας δεν τον χρησιμοποιεί, αφού κυρίως γράφουμε μηνύματα.

Μουσικό μωσαϊκό. Είναι ένα έργο που εμπεριέχει την εποχή του, την αρχή δηλαδή των 70s. Διαθέτει μια εκπληκτική ενορχήστρωση και χρησιμοποιεί ψήγματα από ροκ μουσική, μπόσα νόβα, λάτιν κλασική, τζαζ, χορωδιακά και εκκλησιαστικά γκόσπελ. Δημιουργεί –όπως πάντα κάνει ο Σοντχάιμ –ένα πολύ περίπλοκο μουσικό μωσαϊκό με ιδιαίτερη αρμονία και γωνίες. Δεν είναι καθόλου εύκολη μουσική. Είναι σκληρή και δύσκολη. Παρ’ όλα αυτά είναι ιδιαίτερα ευχάριστη και έχει πολύ χιούμορ και χρησιμοποιείται ως μέσο δραματουργίας. Δεν έχει δηλαδή απλώς ένα τραγούδι που διακόπτει τη δράση. Το τραγούδι είναι η εξέλιξη της δράσης.

Δυσκολίες. Εχει όμως αρκετή πρόζα. Και αυτό διευκόλυνε πολύ τη μετάφραση, γιατί μπορούσα να χρησιμοποιήσω αντίστοιχες εκφράσεις χωρίς να με απασχολεί το στοιχείο του μέτρου. Η έμμετρη μετάφραση έχει υψηλό βαθμό δυσκολίας, η οποία μεγαλώνει όταν έχεις να κάνεις με στίχους του Σοντχάιμ που είναι σπουδαίοι, πολύ περιεκτικοί και κάθε λέξη θέλει μεγάλη προσοχή. Η μετάφραση είναι πραγματική πρόκληση. Δεν ξέρω όμως αν με δυσκόλεψε περισσότερο το έμμετρο «Sweeney Todd». Οι στίχοι του Κόουλ Πόρτερ (σ.σ.: στο «Sweeney Todd») είναι εξίσου σημαντικοί, αλλά καμιά φορά νιώθει κανείς ότι μπορεί να μείνουν αμετάφραστοι και όποιος καταλάβει! Και το «Company» δεν ήταν καθόλου εύκολο. Ο Σοντχάιμ χρησιμοποιεί πολλές παρηχήσεις, πολλές περίεργες ομοιοκαταληξίες, πολλές φράσεις οι οποίες έχουν όχημα τη δράση. Είναι ένα σύνολο έργου: μουσική και λόγια είναι αρμονικά δεμένα.