Για να ξεφύγουν από εμφυλίους πολέμους, ενδοοικογενειακή βία, ακόμη και βασανιστήρια, αναγκάστηκαν να ταξιδέψουν προς την Ευρώπη εντελώς μόνα. Κατά τη διάρκεια αυτού του επικίνδυνου ταξιδιού, ορισμένα έπεσαν θύματα trafficking και εκμετάλλευσης. Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι εξελίσσονται σε μεγάλη «πληγή» στο προσφυγικό ζήτημα, καθώς ο αριθμός τους αυξάνεται, την ώρα που οι δομές λιγοστεύουν.
Πριν από περίπου έναν μήνα, η κοινωνική οργάνωση υποστήριξης νέων ΑΡΣΙΣ σε συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης άρχισε να παρέχει υπηρεσίες υποδοχής και προσωρινής φιλοξενίας σε ασυνόδευτους ανήλικους πρόσφυγες στη νέα δομή σε ξενοδοχείο στον Τρίλοφο Θεσσαλονίκης. Οι 35 ασυνόδευτοι ανήλικοι, ηλικίας 13 έως 17 ετών, κατάγονται από υποσαχάριες χώρες, κυρίως από τη Γουινέα, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, τη Μπουρκίνα Φάσο, το Καμερούν, την Γκάνα και τη Σιέρα Λεόνε.
«Πρόκειται για μια δομή αποκλειστικά για παιδιά από υποσαχάριες περιοχές και είναι η μοναδική απ’ όσο γνωρίζω στην Ελλάδα που προστατεύει ασυνόδευτα παιδιά μόνο από την Αφρική. Οι ανήλικοι ζουν σε ένα ξενοδοχείο, το οποίο παράλληλα λειτουργεί κανονικά. Και μπορεί στο άκουσμα και μόνο μια τέτοια συνύπαρξη να αντιμετωπίζεται με δυσπιστία, ωστόσο κι αυτή είναι ένας τρόπος ένταξης των παιδιών στην κοινωνία», τονίζει ο συντονιστής της δομής, ψυχολόγος Γιώργος Ιωάννου. Ολα τα παιδιά που φιλοξενούνται στη δομή επείγουσας διαμονής μπορεί να έφυγαν από τις υποσαχάριες περιοχές, ωστόσο ακολούθησαν τη μεταναστευτική διαδρομή της Ανατολικής Μεσογείου, έφτασαν στα τουρκικά παράλια και από εκεί στη Μυτιλήνη και τη Σάμο.
Πέρα από την ιατρική περίθαλψη και την κάλυψη των βασικών αναγκών, στη συγκεκριμένη δομή πραγματοποιούνται δράσεις που ενισχύουν τις αθλητικές δυνατότητες των παιδιών αυτών και μάλιστα υπάρχει η σκέψη για πιθανή συνεργασία με ομάδα της Θεσσαλονίκης.
Η έναρξη λειτουργίας της νέας δομής της ΑΡΣΙΣ, όμως, αποτελεί εξαίρεση του κανόνα –όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα –καθώς όχι μόνο δεν υπάρχουν επαρκείς δομές φιλοξενίας, αλλά αντίθετα ο αριθμός τους μειώνεται, την ώρα που τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα συνεχώς αυξάνονται. Είναι ενδεικτικό πως τις πρώτες τέσσερις ημέρες του Ιουλίου έφτασαν στα ελληνικά νησιά συνολικά 360 πρόσφυγες και μετανάστες.
Σήμερα εκτιμάται πως σχεδόν 3.700 ασυνόδευτοι ανήλικοι βρίσκονται στη χώρα μας –ο μεγαλύτερος αριθμός που έχει καταγραφεί από τις αρχές του έτους –με τα δύο τρίτα των παιδιών να βρίσκονται εκτός δομών φιλοξενίας. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία (έως τις 30 Ιουνίου 2018) του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), από το σύνολο των ασυνόδευτων παιδιών, που κατάγονται κυρίως από το Πακιστάν, το Αφγανιστάν και τη Συρία, τα 2.535 βρίσκονται κυρίως σε καθεστώς αστεγίας, σε άτυπη στέγαση καθώς και «εγκλωβισμένα» σε Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης.
Δυστυχώς, όπως υπογραμμίζουν εκπρόσωποι των οργανώσεων, ο επίσημα εμφανιζόμενος αριθμός των ασυνόδευτων είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, καθώς υπάρχει και ο «σκοτεινός» αριθμός όσων παιδιών δεν έχουν καταγραφεί είτε γιατί «χάνονται» είτε γιατί δήλωσαν στις Αρχές ηλικία μεγαλύτερη από την πραγματική. «Και είμαστε ακόμη στις αρχές του καλοκαιριού, που σημαίνει πως όσο οι προσφυγικές ροές αυξάνονται, τόσο θα μεγαλώνει και ο αριθμός των ασυνόδευτων παιδιών. Αρα, η ενίσχυση του υπάρχοντος πλαισίου φροντίδας αυτών των ανηλίκων είναι επιτακτική», λένε.
Σήμερα, οι δομές φιλοξενίας που βρίσκονται σε λειτουργία φτάνουν τις 51, με συνολική δυναμικότητα 1.119 θέσεων – στις 15 Ιουνίου ήταν 1.125 – ενώ υπάρχουν και τέσσερα διαμερίσματα υποστηριζόμενης αυτόνομης διαβίωσης για 16 ασυνόδευτα. Κι όμως, όπως σημειώνουν εκπρόσωποι οργανώσεων, οι θέσεις στις δομές πριν περάσει η χρηματοδότηση στο υπουργείο Οικονομικών έφταναν τις 1.450.
Οπως εξηγεί η συντονίστρια των προγραμμάτων παιδικής προστασίας για τη Βόρεια Ελλάδα της οργάνωσης ΑΡΣΙΣ Σοφία Παπαδοπούλου, η βαριά γραφειοκρατία αλλά και η χρηματοδότηση που από τον περασμένο Αύγουστο –οπότε και πέρασε στη δικαιοδοσία του υπουργείου Οικονομικών –παρέχεται με το σταγονόμετρο και με μεγάλες καθυστερήσεις έχουν αναγκάσει αρκετές οργανώσεις να αναστείλουν τη λειτουργία των δομών τους. «Το προηγούμενο διάστημα, όταν δεν είχε δοθεί η χρηματοδότηση για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι εργαζόμενοι σε τρεις από τους επτά ξενώνες μας μόνιμης διαμονής είχαν κάνει επίσχεση, καθώς ήταν απλήρωτοι για περισσότερους από τρεις μήνες. Από τη μία, λοιπόν, κρατικά αναγνωρίζεται η ανάγκη να υπάρχουν δομές από τις οργανώσεις, από την άλλη στην πραγματικότητα αφήνονται στην τύχη τους χωρίς ουσιαστική βοήθεια και διευκόλυνση του έργου τους». Το 2017 η ΑΡΣΙΣ, πραγματοποιώντας street work, εντόπισε εκτός δομών, σε συνθήκες αστεγίας, 372 ασυνόδευτα προσφυγόπουλα, ενώ ο αντίστοιχος αριθμός από τις αρχές του 2018 έως σήμερα είναι 215 παιδιά. «Μάλιστα, αρκετά από αυτά τα παιδιά βρίσκονταν κοντά στον σταθμό των τρένων, όπου επρόκειτο να ταξιδέψουν για Αθήνα, προκειμένου να δουλέψουν. Πάντως, δεν είναι λίγα και τα ασυνόδευτα, που ζουν εκτός δομών και βρίσκουν δουλειά σε χωράφια ή βενζινάδικα, όπου για τις –πολλές –ώρες εργασίας τούς παρέχεται διατροφή και σε κάποιες περιπτώσεις διαμονή, αλλά όχι μισθός» συμπληρώνει η Σοφία Παπαδοπούλου.
Ξεκίνησε 11 χρονών από το Αφγανιστάν για να φθάσει στα 16 του στην Αθήνα
Οι γονείς και τα περισσότερα από τα αδέρφια του σκοτώθηκαν σε συμπλοκή με τους Ταλιμπάν. Οι μόνοι που κατάφεραν να σωθούν ήταν ο ίδιος και ο μεγαλύτερος αδερφός του. Ο Νέσαρ, μέχρι να φτάσει στην Ελλάδα από το Αφγανιστάν, πέρασε από 40 άκρως επικίνδυνα κύματα.
Σε ηλικία 11 ετών, μετά τον θάνατο των γονιών τους, τα δύο αδέλφια έφυγαν μαζί για το Πακιστάν. Ο μεγάλος αδελφός του Νέσαρ αποφάσισε να ταξιδέψει στην Ευρώπη και για να μη διακινδυνεύσει το ανήλικο αγόρι, εμπιστεύθηκε τη φροντίδα του σε φιλική οικογένεια. Στο Πακιστάν ο Νέσαρ έμεινε πέντε χρόνια, ωστόσο η ζωή του γινόταν όλο και πιο εφιαλτική: Η «φιλική» οικογένεια στην πραγματικότητα δεν τον φιλοξενούσε: τον ανάγκαζε να δουλεύει, του έπαιρνε τα χρήματα και κοιμόταν έξω.
Ολο αυτό το διάστημα ο αδελφός του, ο οποίος είχε πάρει άσυλο στην Αυστρία, μάθαινε τα νέα του παιδιού από την οικογένεια, η οποία και τον καθησύχαζε πως όλα ήταν καλά. Η τελευταία δουλειά που έπιασε ο Νέσαρ ήταν σε εργοστάσιο, όπου τον κλείδωναν σε αποθήκη και του άνοιγαν μόνο για να δουλέψει. Τα χρήματα δεν του τα έδιναν και όταν διαμαρτυρήθηκε, τον ξυλοκόπησαν.
Το 16χρονο πια αγόρι κατάφερε να αποδράσει από την εργασιακή φυλακή και να ταξιδέψει μόνο του για την Τουρκία, απ’ όπου πέρασε στην Ελλάδα. Από τον Ιούλιο του 2017 ο Νέσαρ φιλοξενείται στη δομή για τα ασυνόδευτα παιδιά των Γιατρών του Κόσμου. Τότε, άλλωστε, μίλησε για πρώτη φορά μετά από τόσα χρόνια με τον αδελφό του. Οταν έφτασε στη δομή ήταν ένα κλειστό παιδί, με σημάδια θλίψης.
Η εξέλιξή του τον τελευταίο αυτό χρόνο έχει εντυπωσιάσει τους ανθρώπους της δομής: πηγαίνει στην Α’ τάξη του Γυμνασίου, στο Διαπολιτισμικό Σχολείο στο Ελληνικό. Μέσα σε λίγους μήνες μεταμορφώθηκε από ένα παιδί που δεν ήξερε να γράφει και να διαβάζει ούτε καν στη γλώσσα του, σε έναν επιμελή μαθητή, που μαθαίνει αγγλικά και γερμανικά και καταλαβαίνει καλά την ελληνική γλώσσα, ωστόσο δυσκολεύεται ακόμη να μιλήσει. Πλέον, ο Νέσαρ περιμένει, όντας πιο αισιόδοξος, την απόφαση για την επανένωση με τον αδελφό του στην Αυστρία. Το 17χρονο αγόρι από το Αφγανιστάν μένει στη δομή φιλοξενίας μαζί με άλλα 30 παιδιά, ηλικίας 12 – 18 ετών, εκ των οποίων μόνο τέσσερα είναι κάτω των 14 ετών. Οπως εξηγεί ο υπεύθυνος της δομής Χρήστος Δημόπουλος, το 50% των παιδιών είναι από το Πακιστάν, κι ακολουθούν τα παιδιά από το Αφγανιστάν, τη Συρία και αφρικανικές χώρες. «Ορισμένα από τα παιδιά έχουν κάνει αίτηση για χορήγηση ασύλου στην Ελλάδα, κάποια περιμένουν τις αποφάσεις για επανένωση με μέλη των οικογενειών τους σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και έχουμε και δύο παιδιά, τα οποία έχουν, ήδη, λάβει άσυλο. Στη δομή έχουμε και επτά παιδιά με ψυχιατρικά προβλήματα».
