«Οταν τα κανόνια βροντούν, οι Μούσες σωπαίνουν»

Αν υπήρχε επικράτεια θετικής σκέψης και δράσης, ο Ηλίας Λογοθέτης θα ήταν άνετα ο πρεσβευτής της. Ο πολύπειρος ηθοποιός που για χρόνια θήτευσε και εκπαίδευσε το κοινό στον μέγα Βιζυηνό αφού έπαιξε για δώδεκα χρόνια το «Αμάρτημα της μητρός μου», δεν σταματά να εργάζεται, να τραγουδά, να παίζει, να στήνει παραστάσεις και δρώμενα, δίνοντας την εικόνα του καλλιτέχνη που δεν έχει ανάγκη τους κρατικούς ή επίσημους φορείς για να στεγάσει το κάθε φορά σχέδιό του. Μιλώντας με τον Λογοθέτη, ο δημοσιογράφος έρχεται μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα ή πρόκληση: τι να πρωτοδιασώσει στο χειρόγραφο από τη ρέουσα ή κελαρυστή του αφήγηση, από τον τρόπο που μπλέκει γλυκά τη Λευκάδα, την ποίηση, τους δασκάλους του ή τις επιρροές του και τις αγάπες του, π.χ. τα μαθηματικά.

Ακόμη και σε αυτόν που δεν σας ξέρει δίνετε την εικόνα πως έχετε δημιουργήσει έναν μηχανισμό αισιοδοξίας και ότι δεν πτοείστε από τις καθημερινές δυσκολίες…

Είναι μια κατασκευή που έχω κάνει, μια επινόηση, να περνάω όντας φτωχός σαν να είμαι πλούσιος. Κυρίως ακούγοντας μια συμβουλή ενός σοφού θείου μου, πιστεύω ήταν οπαδός του Πυθαγόρα: δεν σκέφτομαι το μέλλον και δεν συχνάζω στιςλεωφόρους.

Γιατί όχι στιςλεωφόρους;

Μα εκείσυχνάζουν οι πολλοί!

Και άρα;

Πορευόμαστεμε τη γνώμη των πολλών, κι αυτό πρέπει να το αποφεύγουμε.

Και πώς να πορευόμαστε;

Με τη γνώμη τη δική μας που έχουμε για τον εαυτό μας και για τα πράγματα.

Δεν είναι αυτοαναφορικό αυτό;

Καθόλου. Το υποκείμενο είναιυπεύθυνονα αναλαμβάνει τις ευθύνες και ταρίσκατου, διότι το πιο σπουδαίο ρήμα είναι το αποφασίζω, στοοποίοεμπεριέχεται όλη ηπροσπάθεια. Αρα εδώ δεν χωράει ούτε το συγγνώμη ούτε το με ξεγελάσατε.

Αρα εδώ ενυπάρχει και το σπέρμα της μη ευθύνης;

Ακριβώς. Το κύριο χαρακτηριστικό τουΕλληνα. Μεταθέτει τις ευθύνες στον άλλον, ακόμη και στο τραγούδι το βλέπουμε, τα ρίχνει στην κοινωνία. Είπε οΑκηςΠάνου ο μέγας: τι στο διάολο αγάπη είναι αυτή που λέει «μείνε κοντά μου και μη με αγαπήσεις»; Η γυναίκα μας μας φταίει, το κράτος, τα παιδιά. Σε μια οργανωμένη κοινωνία δεν μπορείς να λες πως δεν φταις εσύ. Ας πάρουμε τηνκρίση, είναι ιατρικός όρος. Οταν ένας οργανισμός είναι σε κρίση, απαιτεί αλλαγή θεραπείας. Για να σωθείς ή για ναθεραπευτείςπρέπει νααποδεχθείςτην αρρώστιά σου. Ετσι κι ο Νεοέλληνας: ένοχος όλης αυτής της απόλαυσης των αγαθών αλλά ως καταναλωτήςαπολαύσεων.

Μαζί τα φάγαμε λοιπόν;

Οχι βέβαια. Τα πολλά δεν τα φάγαμε μαζί. Υπάρχει όμως συλλογική ευθύνη.

Από τι ανασύρετε δυνάμεις αλήθεια;

Από την πατρίδα μου. Δηλαδή, τα παιδικά μου χρόνια.

Πώς ήταν;

Μυθικά, ένα διαρκές γλέντι, φαρομανίδι, ποιητικός τζερτζελές,ατέλειωτοξενύχτι με καντάδες. Φτώχεια αλλάμέσα στις αγκαλιές τηςποίησηςκαι τηςδιαλεκτικής. Με τους καροτσέρηδες, με τους ανθρώπους του μόχθου, έζησα με εύθυμους, χαρωπούςανθρώπους, που την πείνα τους τη διασκέδαζαν.

Τι σας προξένησε αυτό;

Αυτό μουδημιούργησετεράστιεςάμυνες. Δεν υπάρχει μία ελευθερία. Υπάρχουν πολλές ελευθερίες και άρα, το μερίδιο που διεκδικώ από αυτές.

Μιλάμε πάντα για τη γενέτειρά σας τη Λευκάδα…

Η Λευκάδα είναι μυθική χώρα. Η πατρίδα μου, τηςιδιαίτερηςγεύσης της θάλασσας,της ιδιαίτερηςνοοτροπίας των ανθρώπων. Τώρα έχουμε υποστεί απώλειες, φύγανε αυτοί που κινούσαν τα νήματα. Εχουμε γίνει χώρα τουρισμού.

Στην πόλη γεννηθήκατε;

Στην πόλη της Λευκάδας, ναι. Είμαι Μπουρανέλος, υπάρχει διαχωρισμός υπαίθρου και πόλης. Μακρινή καταγωγή από το Μπουράνο της Ιταλίας. Ο πατέρας μου ήταν χασάπης που τον θεωρούσα χειρουργό διότι έκοβε τα κρέατα μεδεξιοτεχνία, και ακρίβεια. Η μητέρα μου ασύγκριτηυψίφωνος, έμαθα ντουέτα μαζί της. Ηταν αδελφή ενόςθεϊκούθείου μουτου ΧρηστούΚαλοπόδη ή Καλογιάννου, που από αυτόν πήρα τα πάντα: την παιδεία, μελετώντας ταφυτά,τα τζιτζίκια, τις μελωδίες τους στο κτήμα του στην Αγία Αικατερίνη.

Σαν τον Ζαμπέτα που μελετούσε τους ήχους των βατράχων.

Αυτά είναι κοινά σε όλους, απλά σε κάποιους έχουν πέσει σε λήθη.

Επιστρέφετε στη Λευκάδα;

Πάντα, τώρα γράφω δίσκο σε στίχους τουΗλία Γεωργάκη, λατρεμένου μου αναδεξιμιού. Θυμάμαιό,τι ήταν τα παιδικά μου χρόνια, τα αμπέλια, ελιές, τα καλοκαίρια, τα φθινόπωρα.

ΗΛευκάδα πάντωςχάθηκε ανεπιστρεπτί, υπάρχει μια μανία, ένακυνήγιτου χρήματος…

Αυτό έγινε σε πολλά νησιά… Πέσανε από την ένδεια στην παροχή άφθονης ύλης. Αν φας πολύ και έχεις να φας μέρες,μπορείνα σκάσεις. Πρέπει σιγά σιγά να τρως. ΗΛευκάδαείναι αφέντρα όσο η γυναίκα μου. Είναι δύο αναντικατάσταταπλάσματα, η πατρίδαΛευκάδακαι η γυναίκα μου η Μαίρη, οι δύο χώρες που κατοικώ.

Στην Αθήνα πώς ήλθατε;

Στην Αθήνα ήλθα βίαια. Με έφερε ένας φίλος για εξετάσεις στο Θέατρο Τέχνης. Εγώ είχα μανία για την όπερα. Ηθοποιός δεν ξέρω γιατί έγινα. Δεν το ανιχνεύω, αγαπώ μόνο την όπερα και ταμαθηματικά, πρώτα πήγα Πάντειο, μετά ηθοποιός, η ζωή μου όμως στηΛευκάδαμε καθόρισε. Θυμάμαιπάντα τον Λόρκα, αυτό που έλεγε: Στα παιδιά της πλατείας ψάχνω ακόμη την ψυχή μου σκεπασμένη με πουπουλένια κάπα και ξύλινο ξίφος.

Ποιο είναι το δικό σας ξίφος;

Η ενέργεια που έχω μέσα μου και που εκτοξεύω ενάντια στη χυδαιότητα, γιατί η ζωή στηνΕλλάδαείναι ζωώδης.

Εχει δυσκολέψει η ζωή στην Ελλάδα κύριε Λογοθέτη;

Είναι αντιαισθητική, δεν υπάρχει από κάτω ως βάση η ποιότητα των ανθρώπων, που βαραίνει περισσότερο από τις επιβεβλημένες απόψεις. Μας χάλασε η ευδαιμονία, η έλλειψη μέτρου στην κατανάλωσηηδονών, η χωρίς λογική και χωρίς κρίκους μετάβαση στη μεταβιομηχανική εποχή, σανμετάλλαξησχεδόν. Σαν ναξυπνάεικάποιος ογδόντα χρονών και να βγάζεικαινούργιαδόντια. Οπως λέει ο Καβάφης: η βιασύνη φέρνει πάντα μεταμέλεια.

Επιστρέφετε συνέχεια στην ποίηση!

Είναι η περιοχή μου. Ο κορυφαίος που μουπάειείναι ο Τίνο Γιόσεφ,Ούγγρος –αυτός μουπάει. Αλλά βέβαια και ο Σεφέρηςμας, οΕλύτηςμας, οΡίτσοςμας, οΚαρούζοςμας. Βέβαια, κι ο Σικελιανός. Τον αγαπώ γιατί έχει κάποιους στίχους που είναι η παιδική μου ηλικία,ότανλέει ότι τα κοχύλια είναι τόσο τέλεια σαν αβγά περιστεριού. Οιποιητέςδεν έχουν ληφθεί υπ’ όψινσοβαράαπό τουςΝεοέλληνες.

Γνωρίσατε πολλούς;

Ολους. Εντύπωση μου έκανε οΡίτσοςκαι με επηρέασεπολύ. Η απλότητά του, το μεγαλείο του, η ευγένειά του. Τους γνώρισα όλους και στου Λουμίδη, στου Γαμβέτα, στου Ζόναρς. ΟΓκάτσοςήταν ιερή περσόνα, δεν πήγαινες κοντά, ήταν σαν τους μάγους που δεν σουεπέτρεπαννα μπεις στον κύκλο τους.

Οι δάσκαλοί σας;

Κάρολος Κουν,Σπύρος Ευαγγελάτος, Μίνως Βολανάκης, Γιάννης Χρήστου.

Κουν, Ευαγγελάτος και Βολανάκης είναι διαφορετικοί δρόμοι μέσα στο Θέατρο;

Ναι, αλλά όλοι συνέκλιναν στο ντάντεμα της ψυχής του ηθοποιού.

Τι σας έμαθε ο Κουν;

Να μελετάω σε βάθος τα πράγματα.

Ο Βολανάκης;

Να σκέφτομαι και να εκφράζομαι.

Ο Ευαγγελάτος;

Μας χάρισε την απόλυτη ελευθερία να κάνουμε προτάσεις για τους ρόλους που θα παίζαμε και υιοθετούσεαυτή την πρόταση.

Αισθάνεστε έξω από τα πράγματα σήμερα στο θέατρο;

Καθόλου. Κάνω θέατρο, ταινίες, δώδεκα χρόνιαΒιζυηνό. Αποτοξινώθηκα από το σινάφι μου και ξαναμίλησα τη γλώσσα μου, το συντακτικό μου. Κάνω δύο δίσκους, φίλων απόΛευκάδα: με τον Σπύρο Γαζή, τον Γιάννη Αθηνιώτη και τον Ηλία Γεωργάκη που είναι ο τελευταίος που συγκεντρώνει υλικό γιατη Λευκάδα.

Πιστεύετε;

Δεν μπορώ να πω πως πιστεύω. Δέχομαιτην ύπαρξη μιας οντότητας μαθηματικής. Εναςαριθμόςαπό τον οποίο προήλθαν τα πάντα. Λίγο δύσκολο να πειςπιστεύω,γιατί έτσι καταργείς κάθε διαλεκτική. Εγώ είμαι πολέμιος των δογμάτων, γιατί είδα πόσο κακό έκαναν στην ανθρωπότητα.

Πώς θα προχωρούσαμε όμως χωρίς βεβαιότητες;

Παρακολουθώντας τον οργανισμό μου ως μια εκδήλωση μαθηματικών πράξεων, βλέπω πως όλααλλάζουν. Ηποίησήσου και η ύπαρξή σου δεν είναι ίδια κάθε λεπτό, τα αισθήματα σου το ίδιο, δενείμαστεεμείς οι κυρίαρχοι της γλώσσας, η γλώσσα κάνει κουμάντο σε εμάς.

Σε διαίρεση Αριστεράς και Δεξιάς πιστεύετε;

Οχι. Δεν πιστεύω πως είναι από διαφορετικό πατέρα και μάνααριστεροίκαι δεξιοί.

Σε διαίρεση ποιοτικού και εμπορικού;

Εχω εργαστεί από βιντεοκασέτα μέχρι επιθεώρηση. Τώρα τραγουδώ όποτε μπορώ με τους Εν Καρδιά, έχω πλούσια ζωή. Δεν διαχώρισα ποτέ τα είδη. Η ανάγκη προηγείται της τέχνης σύμφωνα με τον Αισχύλο. Η βιντεοκασέτες ας πούμε ήταν σωτήριες: ζήσαμε χωρίς να πεινάσουμε!

Νέο ελληνικό κινηματογράφο δεν παίξατε πολύ ε;

Δεν έπαιξα πολύ. Δεν παραπονιέμαι, απλώς έπρεπε να έχω μεγαλύτερη συμμετοχή. Η τελευταία μου συμμετοχή στην ταινία «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον» του Λάκη Παπαστάθη με καθόρισε. ΜεεπηρέασεπολύοΒιζυηνός, έχει τα ίδιαστοιχείαμε μένα. Δεν αμφισβήτησε ποτέ την αυθεντία της μάνας κι έχει μια θλίψη συμπυκνωμένη. Εγώ δεν κατόρθωσα να είμαι τραγουδιστής όπερας. Και είμαι απόλυτα ερωτευμένος. Υπάρχουν,ξέρετε, και συμφεροντολόγοι ερωτευμένοι, μισοερωτευμένοι. Εγώ είμαι παιδί του αφανισμού στον έρωτα.

Τι είναι έρωτας;

Ανεξήγητο πράγμα. Νομίζω φαντασιακό. Η αγάπη από την άλλη, είναι ηέγνοιατης φροντίδας του άλλου. Ο έρωτας είναι μυθολογικό τέρας το οποίο πολεμάς συνέχειακαιπάντασε νικάει. Σε έχει στα δεσμά του. Είναι η ένδεια που έχεις στην προσπάθειά σου να ταυτιστείς με τον άλλο. Ανήκει στο σπήλαιο των ιδεών.