Το έχει πει ο ιρλανδός φιλόσοφος Εντμουντ Μπερκ πριν από τρεις αιώνες: «Για να νικήσει το κακό, είναι αρκετό οι καλοί να μην κάνουν τίποτα». Για να διαλύσουν οι λαϊκιστές την Ευρώπη, είναι αρκετό οι ευρωπαϊστές να μην κάνουν τίποτα. Να παραμείνουν στη μέση της διάβασης κοιτάζοντας δεξιά κι αριστερά. Να μην υπερασπιστούν καν τα τρία θεμέλια της ευρωπαϊκής ιδέας: αλληλεγγύη, σεβασμός, αξιοπρέπεια.
Τρεις είναι οι αντιμαχόμενες προσεγγίσεις για την Ευρώπη, έγραφε τις προάλλες στην Guardian ο πολιτικός επιστήμονας Χανς Κουντνάνι, συγγραφέας του βιβλίου Το παράδοξο της γερμανικής ισχύος. Η μία είναι η ιδέα της Μέρκελ για μια «ανταγωνιστική Ευρώπη»: η ΕΕ είναι το εργαλείο για την επιβολή δημοσιονομικής πειθαρχίας στα κράτη – μέλη. Η δεύτερη είναι η ιδέα του Μακρόν για μια «Ευρώπη που προστατεύει»: η ΕΕ χρειάζεται μεγαλύτερη αλληλεγγύη και η ευρωζώνη μεγαλύτερη κατανομή των κινδύνων. Και η τρίτη προσέγγιση είναι η ιδέα του Ορμπαν για μια «χριστιανική Ευρώπη»: να προστατεύσουμε τους λαούς μας, τα έθνη μας, τις οικογένειές μας, τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής εν γένει. Από ποιον; Από τους κακούς ξένους μουσουλμάνους που τον επιβουλεύονται.
Η σύγκρουση ανάμεσα στις δύο πρώτες ιδέες επιτρέπει στους υποστηρικτές της τρίτης να προελαύνουν. Αντίθετα με τον Σαλβίνι, ο ούγγρος πρωθυπουργός δεν ονειρεύεται ακροδεξιές συμμαχίες. Δεν θέλει να συγκροτήσει έναν πανευρωπαϊκό αντιμεταναστευτικό σχηματισμό για να αντιταχθεί στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα. Θέλει να αλώσει το ίδιο το ΕΛΚ, επικαλούμενος μάλιστα τα ιδανικά του Αντενάουερ και του Κολ. Και υπονομεύοντας με κάθε τρόπο τη διάδοχό τους, την Ανγκελα Μέρκελ.
Για να αντιμετωπιστεί αυτή η «Εθνικιστική Διεθνής» –όπως εύστοχα την αποκάλεσε ο αρθρογράφος των Financial Times Γκίντεον Ράχμαν –πρέπει να σχηματιστεί ένα διεθνές (όχι μόνο ευρωπαϊκό: το Δημοκρατικό Κόμμα στην Αμερική έχει σήμερα περισσότερες ομοιότητες με τη Μέρκελ και τον Μακρόν παρά με τους Ρεπουμπλικανούς) φιλελευθερο-δημοκρατικό κίνημα. Πρέπει να ενωθούν όσοι πιστεύουν στους υπερεθνικούς θεσμούς, στα ανοιχτά σύνορα, στο εμπόριο και στη μετανάστευση. Πρέπει να υπάρξει μια αντεπίθεση της ευπρέπειας.
Σε μια πρόσφατη επίσκεψή του στην εφημερίδα του Σίτι –αποκαλύπτει ο ίδιος Ράχμαν -, ρώτησαν τον Αλέξη Τσίπρα τι συμβουλή έχει να δώσει στους ιταλούς εθνικολαϊκιστές που επαναλαμβάνουν σήμερα πολλά από τα πράγματα που έλεγε εκείνος. «Να μην κάνουν τίποτα χωρίς συμμαχίες στην ΕΕ», απάντησε εκείνος. «Μόνο με διεθνείς συμμαχίες και συμφωνίες μπορεί μια χώρα να βγει από την κρίση, και αυτό ακριβώς κάνει η Ελλάδα».
Είναι αστείο, ή μπορεί να είναι και θλιβερό, να δίνει σήμερα μαθήματα ευρωπαϊσμού ο συγκεκριμένος έλληνας Πρωθυπουργός. Οχι μόνο στους εχθρούς της Ευρώπης στο εξωτερικό, αλλά και στους φίλους της στο εσωτερικό. Γιατί ο Εντμουντ Μπερκ έχει πει και κάτι άλλο: «Η φιλοδοξία μπορεί να έρπει, όπως μπορεί και να πετάει ψηλά».
