Το 1973 ο έλληνας συνθέτης Ιάννης Ξενάκης υποδέχεται στο Παρίσι «ΤΑ ΝΕΑ». Ο Γ.Κ. Πηλιχός επισκέπτεται τον πολιτικό εξόριστο πρωτοπόρο δημιουργό και συζητά μαζί του για τη μουσική, τον ελληνικό πολιτισμό, καθώς και τη συμμετοχή του στο φεστιβάλ τεχνών της Περσέπολης που υποστήριζε ο σάχης της Περσίας. Λίγα χρόνια αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1978, ο Ξενάκης θα παρουσιάσει στην ακρόπολη των Μυκηνών, σε παγκόσμια πρώτη, το έργο του «Πολύτοπον Μυκηνών», συνδέοντας τα μαθηματικά με τον ήχο, το φως, την κίνηση. «Πιστεύω» του ήταν ότι η γνώση του παρελθόντος θα βοηθήσει τον σύγχρονο Ελληνα να καταλάβει ότι είναι ελεύθερος από τις ξένες απομιμήσεις ώστε να αρχίσει να δημιουργεί…

«Οταν ήρθα εδώ στη Γαλλία, ξαφνικά ανακάλυψα ότι η Ελλάδα δεν έχει και μεγάλη σημασία, όχι μόνο στον παγκόσμιο χώρο, αλλά ούτε καν στον ευρωπαϊκό. Ελλάδα για το εξωτερικό σημαίνει Ελλάδα σημερινή. Η Ελλάδα η αρχαία είναι κάτι ξεχωριστό, κάτι εντελώς διαφορετικό από τη σύγχρονη. Παρόλο που τα πλούσια χρώματα της αρχαίας Ελλάδας χρωματίζουν με κάποια ανταύγεια μακρυνή και τη σημερινή Ελλάδα. Ακόμη και το Βυζάντιο είναι αρκετά παραγνωρισμένο από τον κόσμο γενικά. Σύγχρονη Ελλάδα, ανακάλυψα πως είναι μια ανυπαρξία, ένα κενό. Και γι’ αυτό ίσως ένας από τους λόγους –οι άλλοι ήσαν οι θυσίες που έκαναν οι νέοι, οι σύντροφοί μου, οι συνάδελφοί μου που σκοτωθήκανε, που πιαστήκανε στις φυλακές για ένα ιδανικό που ποτέ δεν το είδαμε –ήταν το ότι δούλεψα τόσο πολύ σκληρά, για να εξαγοράσω την έλλειψη αυτή, όπως και τις θυσίες, για τις οποίες μίλησα πιο πριν…

Με ρώτησαν αν θα ήθελα να πάω πίσω, αν αγαπώ την Ελλάδα. Τότε τους ρώτησα εγώ: τι θα πει Ελλάδα; Να σας πω… Πολύ λίγα πράγματα είναι! Αυτό που υπάρχει στην Ελλάδα σήμερα, πρέπει να το κυττάξει κανείς με φακό σχεδόν. Μπορεί να πει κανείς ότι τα επιτεύγματα των καινούργιων γενεών, από την Επανάσταση του ’21 και δώθε, δεν είναι εμφανίσιμα, δεν υπάρχουνε. Βεβαίως απελευθερώθηκε η Ελλάδα από τον ζυγό τον τουρκικό. Αλλά κι άλλα κράτη απελευθερωθήκανε από τον τουρκικό ζυγό. Κι αυτό οφείλεται μάλλον στην εξασθένηση της Τουρκίας. Δε μιλάω αυτή τη στιγμή εναντίον των ηρώων του ’21, ούτε εναντίον αυτών που αργότερα, σαν τον Μακρυγιάννη και τους άλλους, πολεμήσανε με αγνότητα και με όλη τους την ψυχή κι εκείνοι με δικό τους δράμα, ούτε εναντίον των ίδιων των κοντινών μου προγόνων, όπως ο πατέρας μου που πολέμησε στους Βαλκανικούς πολέμους. Μιλάω για τις επιτεύξεις στον πολιτιστικό τομέα, όπου πολύ λίγα πράγματα υπάρχουνε.

Δεν αρνούμαι την αξία προσώπων, ατόμων. Αλλά σαν χώρος, σαν πολιτισμός -εκτός από τα λείψανα που υπάρχουνε ή της αρχαιότητος ή του μεσαιωνικού ελληνισμού ή αυτά που βρίσκει κανείς ακόμα στις επαρχίες και τα χωριά, που δεν έχουν αγγιχτεί από τον εκφυλισμό της πολιτείας που υπάρχει στη σύγχρονη Αθήνα –δε νομίζω πως η σημερινή Ελλάδα κάνει αισθητή την παρουσία της ανάμεσα στις πολιτισμένες και προοδευμένες χώρες του κόσμου. Δε βλέπω δηλαδή τι μπορεί να προσφέρει σήμερα η Ελλάδα σαν πολιτιστική αξία. Την αρχαιότητα τη βλέπει κανείς, στο κάτω-κάτω στα πανεπιστήμια και τα σχολεία του εξωτερικού ή στα λείψανα που υπάρχουνε στα μουσεία. Τώρα, ο αίθριος ουρανός, του Αιγαίου, έχει την αξία του ότι μπορεί να μην υπάρχει πουθενά αλλού. Αλλά τι να τον κάνεις τον ουρανό, όταν ο πολιτισμός είναι απών; Η γλαυξ της Αθηνάς πέταξε από την Ελλάδα και δεν ξέρω πού βρίσκεται τώρα. Πάντως δεν υπάρχει στην Ελλάδα!».

Η ερώτηση που του κάνουν «ΤΑ ΝΕΑ» αφορά την πρωτοβουλία του Ξενάκη να συνεργαστεί με τον σάχη της Περσίας, «στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Περσέπολης, παρόλο που τελεί κάτω από την αιγίδα ενός εχθρού της Δημοκρατίας». Ο Ξενάκης εξηγεί:

«Ο κόσμος είναι έτσι μπλεγμένος σήμερα, ώστε δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς τη συνεργασία με τους προοδευτικούς ανθρώπους, σε όποια χώρα κι αν μένουν αυτοί, κάτω από οποιοδήποτε καθεστώς… Νομίζω ότι δεν μπορεί να κόβει κανείς τις σχέσεις με τους προοδευτικούς κύκλους, όπως στην προκειμένη περίπτωση είναι το Φεστιβάλ της Περσέπολης, που εισάγει καινούργιες ιδέες από όλον τον κόσμο –τις πιο προχωρημένες καλλιτεχνικές ιδέες κι επομένως και τις πολιτικές που έρχονται σαν επακόλουθο. Ετσι δόθηκε στην Περσέπολη πρόσφατα μπροστά στη βασίλισσα το έργο μου “Νύχτες”, που είχε γίνει γνωστό από το πρόγραμμα ότι είναι αφιερωμένο στους πολιτικούς καταδίκους όλου του κόσμου, μεταξύ των οποίων και στον Κώστα Φιλίνη, ακέραιο άνθρωπο, μεγάλης πνευματικής αξίας που μαρτυράει τώρα και 25 χρόνια στις ανήλιες φυλακές του τόπου του. Μου ζητήθηκαν εξηγήσεις και είπα τότε δημόσια, μπροστά στη βασίλισσα, για ποιο λόγο είχα αφιερώσει το έργο στους πολιτικούς καταδίκους. Κι αυτό νομίζω ήταν πιο σημαντικό από το να είχα αρνηθεί να δώσω το έργο μου στο Φεστιβάλ της Περσέπολης».

Τελευταία Νέα