Είναι ίσως η συνηθέστερη κίνηση των παικτών έπειτα από μια αποτυχημένη προσπάθεια να στείλουν την μπάλα στα δίχτυα: τόσο οι ίδιοι όσο και οι συμπαίκτες τους, ακόμα και οι προπονητές τους, πιάνουν με τα δυο τους χέρια το κεφάλι τους.
Από τον Λιονέλ Μέσι και τον Κριστιάνο Ρονάλντο μέχρι τον πιο άσημο ποδοσφαιριστή, η αντίδραση είναι ακριβώς η ίδια.
Στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Ρωσίας είδαμε τη συγκεκριμένη αντίδραση δεκάδες φορές.
Η χειρονομία υποδηλώνει «ξέρεις, τα έκανα θάλασσα», λέει η Τζέσικα Τρέισι καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας στους «Νιου Γιορκ Τάιμς». «Είναι σαν να λέει “το έκανα και συγγνώμη, επομένως δεν χρειάζεται να με πετάξετε εκτός ομάδας, δεν χρειάζεται να με σκοτώσετε”».
Στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 2010 ο νιγηριανός Γιακούμπου Αγιεκμπένι σούταρε από δέκα μέτρα σε κενή εστία στέλνοντας την μπάλα άουτ. Ο ποδοσφαιριστής είχε μείνει ακίνητος, αλλά σχεδόν ταυτόχρονα οι συμπαίκτες του και οι προπονητές σήκωσαν τα χέρια και τα έβαλαν στο κεφάλι τους, με έναν εντυπωσιακό συγχρονισμό.
Το 2008 η Τρέισι δημοσίευσε μια μελέτη μαζί με τον συνάδελφό της Ντέιβιντ Ματσουμότο συγκρίνοντας τις κινήσεις που έκαναν αθλητές με προβλήματα όρασης που συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες με αθλητές που δεν αντιμετώπιζαν κανένα πρόβλημα, ύστερα από επιτυχίες ή αποτυχίες και διαπίστωσαν πως οι συμπεριφορές υπερηφάνειας και ντροπής ήταν έμφυτες, καθολικές.
«Τοποθετείς το κεφάλι στα χέρια –αυτό είναι ντροπή» λέει η Τρέισι στην αμερικανική εφημερίδα. «Εχετε τη συστολή του σώματος, με τον τρόπο που ο παίκτης κινεί τα χέρια του γύρω από το κεφάλι του σχεδόν για να γίνει μικρότερος. Αυτά είναι πολύ κλασικά στοιχεία απεικόνισης ντροπής».
Οι παίκτες ξέρουν καλά
Κανείς δεν γνωρίζει καλύτερα από τους παίκτες πότε τα θαλασσώνουν. Ο Κόμπι Τζόουνς, επί χρόνια διεθνής ποδοσφαιριστής των Ηνωμένων Πολιτειών και νυν αναλυτής στην τηλεόραση, λέει πως ύστερα από μία κραυγαλέα αστοχία προκαλείται μία αίσθηση δυσπιστίας και αμηχανίας.
«Γι’ αυτό προπονούμαστε κάθε μέρα, για να βάζουμε την μπάλα στα δίχτυα. Και είναι πολύ απλό. Είναι κάτι που δεν μπορείς να αστοχήσεις».
Η κίνηση των παικτών να πιάνουν το κεφάλι τους ενεργοποιείται και μετά από μία σπουδαία απόκρουση του τερματοφύλακα τη στιγμή που ο παίκτης που σουτάρει θεωρεί βέβαιη την κατάληξη της μπάλας στα δίχτυα.
Ενα από τα πιο διάσημα παραδείγματα είναι η φάση του τελικού του 2006, όταν ο Γάλλος Ζιντάν πιάνει κεφαλιά στην παράταση, αλλά ο ιταλός τερματοφύλακας Τζιανλουίτζι Μπουφόν απογειώνεται και διώχνει την μπάλα άουτ. Ο Ζιζού συλλαμβάνεται από την κάμερα να κρατά το φαλακρό κεφάλι του από απογοήτευση.
«Οταν οι άνθρωποι εκπλήσσονται απροσδόκητα, το χέρι τους θα κινηθεί προς το κεφάλι τους σχεδόν σε προστατευτική κίνηση» εξηγεί στους «Νιου Γιορκ Τάιμς» ο καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας Ντάσερ Κέλτνερ. «Το παλαιότερο είδος πρόθεσης συμπεριφοράς σε αυτή την κατηγορία συμπεριφορών είναι να προστατεύσετε το κεφάλι σας από χτυπήματα».
Το 1996 ο Κέλτνερ δημοσίευσε μια μελέτη για τη συναισθηματική αντίδραση των ανθρώπων σε ξαφνικούς δυνατούς θορύβους. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι άνθρωποι αντιδρούσαν σχεδόν το ίδιο με τους παίκτες ύστερα από μία χαμένη ευκαιρία. Και στις δύο περιπτώσεις προσπαθούν να προστατεύσουν τα κεφάλια τους.
Κάποιοι παίκτες προτιμούν να κρύβουν τα πρόσωπά τους μέσα στα χέρια τους ή με τη φανέλα τους. Πρόκειται για μία ακόμα τυπική αντίδραση ντροπής.
Ή μπορεί να σηκώνουν το κεφάλι τους προς τον ουρανό ζητώντας να ερμηνευθεί η αστοχία τους ως συνέπεια της μοίρας και όχι δικών τους λαθών.
Το βλέμμα στον ουρανό
Οι σοβαροί αθλητές αναγνωρίζουν την ευκαιρία περισσότερο από τους φιλάθλους. Τα κοίταγμα προς τον ουρανό, λέει ο Κέρτνερ, μπορεί να θεωρηθεί ως αναγνώριση από τους παίκτες για κάτι πέρα από τον ανθρώπινο παράγοντα.
