Παιδιά με αυταρχικούς γονείς που ενίοτε έχουν υποστεί και τα ίδια βία, ανήλικοι με αυξημένες ανάγκες για ψυχολογική υποστήριξη, είναι συνήθως οι θύτες στα περιστατικά bullying που εξαπλώνονται ως μάστιγα τα τελευταία χρόνια στα σχολεία. Η επιστημονική κοινότητα που τις τελευταίες δεκαετίες μελετά συστηματικά τη βία μεταξύ των μαθητών –είτε αυτή είναι σωματική είτε λεκτική είτε ηλεκτρονική είτε σεξουαλική –επισημαίνει ότι συχνά αγνοούμε κάτι ουσιαστικό: βοήθεια στις καταστάσεις της σχολικής βίας χρειάζονται και τα δύο μέρη, και τα θύματα και οι θύτες. Αλλωστε δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οι ρόλοι μπερδεύονται και τα θύματα έπειτα από χρόνια κακοποίησης μετατρέπονται σε θύτες.
Επιχειρώντας μια κατάδυση στην ψυχολογία του δράστη, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι πρόκειται για άτομα με υψηλή αυτοπεποίθηση που βασίζεται σε επίδειξη δύναμης και επιβολής, με έντονα ναρκισσιστικά στοιχεία. Είναι παιδιά με χαμηλά επίπεδα άγχους, που συχνά έχουν σωματική δύναμη, είναι ενεργητικά και υπερδραστήρια, ενώ μεγαλώνοντας έχουν αυξημένες πιθανότητες κατάχρησης ουσιών. Αντλούν ικανοποίηση από την προσβολή ή τον πόνο του άλλου και πολλές φορές αναπαράγουν τη βιαιότητα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις κατά την ενήλικη ζωή τους. Σύμφωνα με την εγκληματολόγο Ειρήνη Φερέτη, «είναι παιδιά επιθετικά, επιρρεπή σε παραβίαση κανόνων και αντικοινωνικές συμπεριφορές. Ερευνες δείχνουν ότι οι μαθητές που ασκούν βία έχουν μειωμένη ενσυναίσθηση και δεν αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα της πράξης τους, δηλαδή το πόσο η συμπεριφορά τους μπορεί να βλάψει το θύμα τους».
Η ίδια προσθέτει ότι «ένα στα δέκα παιδιά γίνονται αποδέκτες διαφόρων μορφών βίας στο σχολείο, με τα αγόρια να εμπλέκονται συχνότερα σε τέτοια περιστατικά από ό,τι τα κορίτσια. Αυτά συνήθως πρωταγωνιστούν σε περιστατικά σωματικής βίας σε σύγκριση με τα κορίτσια, τα οποία φαίνεται να εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά λεκτικής βίας. Τα κρούσματα σχολικού εκφοβισμού εκδηλώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα στο δημοτικό και στο γυμνάσιο και μειώνονται στο λύκειο». Ποιοι είναι, όμως, οι παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη επιθετικών συμπεριφορών σε αυτά τα παιδιά;
n Αυταρχικοί και τιμωρητικοί γονείς που χρησιμοποιούν τη βία ως μέθοδο επίλυσης των προβλημάτων. Η βία μπορεί να είναι συναισθηματική ή λεκτική και όχι απαραίτητα σωματική.
– Η έλλειψη τρυφερότητας κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού.
– Τα συχνά ξεσπάσματα θυμού μέσα στην οικογένεια.
– Η βία στην οικογένεια είτε μεταξύ των γονέων είτε μεταξύ των γονέων και των παιδιών είτε προς άλλα παιδιά ή προς τα ζώα.
– Η άρνηση συνεργασίας των γονέων με το σχολείο.
– Η αδιαφορία του σχολείου προς τα περιστατικά βίας.
– Η έλλειψη ενδιαφέροντος από τους εκπαιδευτικούς για τη συναισθηματική ζωή των παιδιών.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι περισσότεροι γονείς, όταν αντιληφθούν ότι το παιδί τους έχει μπει στον ρόλο του θύτη, σηκώνουν τα χέρια ψηλά. «Δεν μπορώ να το ελέγξω» είναι μια φράση που ακούν συχνά δάσκαλοι και ψυχολόγοι σε αυτές τις περιπτώσεις, αρκετοί εκπλήσσονται και κάποιοι αρνούνται να αποδεχτούν την πραγματικότητα.
Το Κέντρο Συμβουλευτικής Θεραπευτικής Παιδιών και Ενηλίκων συμβουλεύει σχετικά:
– Μιλήστε στο παιδί σας ευθέως λέγοντάς του ότι γνωρίζετε τη συμπεριφορά του.
– Εξηγήστε του γιατί δεν ανέχεστε τέτοιες συμπεριφορές.
– Μη ρίχνετε την ευθύνη στα θύματα.
– Περάστε χρόνο με το παιδί σας, γίνετε το θετικό πρότυπο, διδάξτε το με το παράδειγμά σας.
Αντιλήψεις αρκετά διαδεδομένες, όπως «παιδιά είναι, μη δίνετε σημασία», ή η άκριτη αποδοχή ψευδών δικαιολογιών, όπως «απλώς παίζαμε και ήταν αστείο», δεν βοηθούν.
Η κατάσταση είναι σοβαρότερη από όσο διαφάνηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’90, τότε που η Γηραιά Ηπειρος πρωτοασχολήθηκε οργανωμένα με το φαινόμενο του bullying.
Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Εταιρείας Σχολικών Ψυχολόγων (NASP), στις ΗΠΑ περίπου 160.000 μαθητές απουσιάζουν κάθε μέρα από το σχολείο εξαιτίας του bullying που υφίστανται από τους συμμαθητές τους. Αβοήθητοι και φοβισμένοι, προτιμούν να απομονωθούν καθώς αισθάνονται ότι το σχολείο δεν είναι σε θέση να τους προστατεύσει. Και αυτή είναι η μία πλευρά του νομίσματος: κάποια από τα θύματα θα γίνουν με τη σειρά τους θύτες. Η πιο γνωστή περίπτωση που έμεινε στην Ιστορία ήταν αυτή του 13χρονου Ερικ Σμιθ, του εφήβου που συγκλόνισε την κοινή γνώμη τη δεκαετία του ’90 όταν αποκαλύφθηκε ότι είχε σκοτώσει ένα τετράχρονο αγόρι λίγο έξω από τη Νέα Υόρκη. «Οι συμμαθητές μου με έκαναν να αισθάνομαι ένα τίποτα» είχε πει μιλώντας στο δικαστήριο, ενώ όταν ρωτήθηκε γιατί σκότωσε χωρίς προφανή αιτία το μικρό αγόρι απάντησε: «Επειδή αντί να είμαι εγώ αυτός που πονάω, προκαλούσα πόνο σε κάποιον άλλον».
Μία από τις πιο πρόσφατες περιπτώσεις είναι η περίπτωση του Taft Union της Κομητείας Κερν στην Καλιφόρνια, όπου το 2013 ένας 16χρονος μαθητής πήρε την κυνηγετική καραμπίνα του αδελφού του, εισέβαλε σε τάξη εν ώρα μαθήματος και πυροβόλησε εξ επαφής τραυματίζοντας έναν συμμαθητή του, ενώ προσπάθησε να πυροβολήσει έναν ακόμη. Ηταν ένα παιδί που είχε πέσει θύμα εκφοβισμού και κακομεταχείρισης από συμμαθητές του. Η καταπολέμηση του bullying είναι τελικά στοίχημα επιβίωσης της κοινωνίας.
Στο μεταξύ, συνεχίζονται οι έρευνες της Αστυνομίας για την αυτοκτονία του 15χρονου στην Αργυρούπολη, ο οποίος φέρεται ότι έβαλε τέλος στη ζωή του ως θύμα bullying. Η Αστυνομία έχει καλέσει επτά άτομα –οι περισσότεροι καθηγητές –προκειμένου να διαμορφώσει εικόνα της κατάστασης και εξετάζει το κινητό τηλέφωνο και τον ηλεκτρονικό υπολογιστή του θύματος ώστε να διαπιστωθεί αν είχε δεχτεί απειλητικά μηνύματα.
Τελευταία Νέα